Ons lichaam is bij het ouder worden minder goed in staat infecties te bestrijden. Daar komt nog eens bij dat we minder goed gaan reageren op vaccins. Dat legt hoogleraar immunologie Daniel Davis uit in zijn nieuwe boek over het immuunsysteem. Het doet vrezen voor de coronavaccins die nu gemaakt worden. Maar gelukkig zijn er slimme oplossingen in ontwikkeling.
Bij het lezen van het het boek Immuun van Daniel Davis raak je steeds meer overvallen over hoe complex en geraffineerd het immuunsysteem eigenlijk is. Een hele rij Nobelprijs-winnende wetenschappers breken er hun hersens over. Hoe herkent het lichaam ziekmakers, zonder zichzelf aan te vallen? En nog steeds weten we nog lang niet alles. Een van de gebieden waarover we echt te weinig weten, is het immuunsysteem bij ouderen, volgens hoogleraar immunologie Daniel Davis. Het is niet zo dat ons immuunsysteem niet meer reageert als we ouder worden, want autoimmuunziekten komen juist vaker voor bij ouderen door ongewenste afweerreacties. Maar het is wel zo dat het immuunsysteem slechter reageert bij het ouder worden.
Oorzaak 1: Minder immuuncellen
Een van de redenen is dat er minder immuuncellen zijn. Het beenmerg is de broedplaats voor nieuwe witte bloedcellen. Het bevat stamcellen, die uitgroeien tot deze bewakers die ziekmakende virussen en bacteriën opruimen. Bij het ouder worden, raakt het beenmerg een beetje uitgeput. Het levert steeds minder witte bloedcellen.
Oorzaak 2: De immuuncellen raken verblind
Dat is niet het enige probleem, de witte bloedcellen werken ook nog eens minder goed. Als er een brandhaard is in het lichaam, zoals een wond of een infectie, moeten de witte bloedcellen daar snel naartoe. Er gaat een soort alarm af in het lichaam met signaalstoffen. De witte bloedcellen bewegen net zo snel, dat is het probleem niet, maar ze reageren niet zo goed op de signaalstoffen . Ze raken een beetje de weg kwijt.
Dat is nog niet het hele verhaal, volgens Davis. Het is namelijk ook zo dat er meer stofjes vrij in het bloed zwerven die horen bij een immuunrespons. Ook als er geen infectie of ontsteking is. Een soort rook, zonder vuur dus. Dit fenomeen wordt ‘ouderdomsontsteking’ of ‘laaggradige ontsteking’ genoemd. Het vermoeden is dat de witte bloedcellen door al die ‘rook’ een beetje verblind raken en een echte nieuwe ziektekiem moeilijker herkennen. Het afweersysteem reageert minder strikt en effectief.
Oorzaak 3: Zwezerik wordt kleiner
Witte bloedcellen rijpen uit in een orgaan dat zit tussen de longen in de borstkas: de thymus, of zwezerik. In de kindertijd is de thymus een groot actief orgaan, maar na de puberteit zet de eerste krimp al in. Op latere leeftijd is er nog maar 1 tot 5% van de activiteit van de thymus over. Gevolg is je veel minder capaciteit hebt om nieuwe ziekmakers te herkennen. De witte bloedcellen in je lichaam herkennen vooral de ziektekiemen die je al eens bent tegengekomen. Een nieuwe ziektekiem zoals het nieuwe coronavirus wordt moeilijker herkend door het oudere afweersysteem.
Vaccins voor ouderen
Helaas is er nog geen medicijn dat de klok kan terugdraaien, zegt Davis. Het zijn eerste wetenschappelijke ontdekkingen over het verouderende immuunsysteem, en er is nog veel meer onderzoek nodig. Davis vergelijkt het met de reis naar de maan, dus voorlopig is het nog 'rocket science'. Maar een oplossing kan zijn om ouderen op een andere manier te vaccineren dan jongeren. Hiervoor geeft hij twee mogelijkheden.
Eerste mogelijkheid: het tijdstip van het geven van het vaccin. Uit onderzoek blijkt dat een griepprik bij 60-plussers beter werkt als hij tussen 9 en 11 uur ‘s ochtends wordt toegediend. De antilichaamspiegels van de oudere patiënten werden hoger, dan als ze de prik in de middag hadden gekregen. Maar dit is nog niet goed genoeg onderzocht en het werkte niet bij iedere griepvariant even sterk. Wel is ook bij andere vaccins gezien dat ze beter werken als ze in de ochtend worden gegeven.
Tweede oplossing: kies bij ouderen voor een adjuvans dat bij hen extra goed werkt. Een adjuvans is een stofje dat de werking van en vaccin verbetert. Zo’n stofje is bijvoorbeeld flagelline. Dit is gemaakt op basis van stukjes van bacteriën. Een soort oude boef, waar ouderen al eens mee geworsteld hebben. Wanneer dit aan het vaccin wordt toegevoegd als adjuvans, zal dat het oudere immuunsysteem beter in paraatheid komen en ook de nieuwe ziektekiem steviger onder handen nemen.
Meer lezen over vaccins, immunotherapie bij kanker of medicijnen op basis van antiichamen: het staat allemaal uitgelegd in Immuun. Het coronavirus staat er niet in, want het boek was van voor de uitbraak.
