Bevolkingsonderzoek naar darmkanker

Kanker in de dikke darm begint meestal als een poliep: een uitstulping aan de binnenkant van de dikke darm. De meeste poliepen zijn goedaardig en blijven dat ook. Maar er zijn ook poliepen die uitgroeien tot darmkanker. Als iemand poliepen in de dikke darm heeft, komt er vaak wat bloed bij vrij. Bloed in de ontlasting is daarom een belangrijk signaal. Ongeveer één op de vijf 55-plussers krijgt poliepen in de dikke darm. Maar dat is het punt niet. Het gaat erom of ze kwaadaardig worden.

Bloed in ontlasting
Het principe van de darmkankerscreening is eenvoudig: spoor de 55-plussers op die bloed in de ontlasting hebben, controleer vervolgens met een kijkonderzoek in de darm of zij poliepen of darmkanker hebben, en haal de poliepen of tumoren weg.

Voordeel voor wie meedoet aan de screening: hoe eerder wordt ontdekt dat er iets mis is, hoe groter de kans op een succesvolle behandeling. Nadeel: de poliepen die worden weggehaald, zouden best goedaardig kunnen blijven en het weghalen is niet helemaal zonder gevaar. Een coloscopie vinden veel mensen nogal onplezierig, maar het kan weinig kwaad. Toch is het niet helemaal zonder risico’s. In sommige gevallen wordt per ongeluk door de darm heen geprikt, en heel soms leidt dat tot complicaties.

De eerste uitnodigingen voor het bevolkingsonderzoek gaan in september de deur uit. De screening is voor iedereen van 55 tot en met 75 jaar. In 2013 worden mensen uitgenodigd die in 1938 of in 1948 zijn geboren.

Sterfgevallen
Jaarlijks overlijden in ons land zo'n 2900 mensen tussen de 55 en 80 jaar aan darmkanker. De overheid schat op basis van een proef dat ongeveer 60 procent van alle 55-plussers zal deelnemen aan de screening. Volgens minister Edith Schippers van Volksgezondheid zullen dankzij het bevolkingsonderzoek op den duur elk jaar zo’n 2400 sterfgevallen worden voorkomen. Zij verwacht daarmee veel meer van de screening dan de Gezondheidsraad, het wetenschappelijk adviesorgaan van de minister. Volgens de Gezondheidsraad zullen 1400 sterfgevallen worden voorkomen, ofwel ongeveer de helft. Andere berekeningen komen tot 700 (of zelfs minder).

Geen garantie
Een garantie tegen darmkanker biedt het bevolkingsonderzoek niet. Een garantie is er ook niet op overleven dankzij de screening. Veel cijfers zijn er niet, maar het is bepaald niet zo dat mensen bij wie een tumor tijdens screening wordt ontdekt, altijd gered kan worden. En als u níet meedoet? Stel dat u darmkanker krijgt, dan is het niet gezegd dat de kanker opgespoord zou zijn als u wél had meegedaan.

Wegen de voordelen van het bevolkingsonderzoek op tegen de nadelen? De minister, en met haar veel maag-darm-en-leverartsen, zijn daarvan overtuigd. Van de huisartsen is de helft voorstander van het programma. Onder de bevolking is geen enquête uitgevoerd.

Hoe ouder, hoe meer risico op darmkanker
Het risico op dikkedarmkanker neemt toe met de leeftijd. Zeker 90 procent van de patiënten is ouder dan 55 jaar, aldus de Maag Lever Darm Stichting. 

Tot slot nog even de voor- en nadelen op een rijtje:

Voordelen
• Het risico om te overlijden aan darmkanker wordt door het bevolkingsonderzoek iets kleiner.
• Behandeling van darmkanker (chemotherapie, bestraling) is zwaar: het ziek- en sterfbed niet minder. Als dankzij de screening poliepen in de dikke darm worden ontdekt en ze worden weggehaald, kan veel leed worden voorkomen.
• Wie een coloscopie heeft gehad, kan er vrij zeker van zijn de komende tien jaar geen darmkanker te zullen ontwikkelen.
• Het bevolkingsonderzoek bespaart aanzienlijke kosten. De behandeling van darmkanker kost in Nederland 260 miljoen euro per jaar en wordt steeds duurder.

Nadelen
• Een geruststellende uitslag is geen garantie dat alles goed is. Oplettendheid blijft geboden.
• Het bevolkingsonderzoek is een behoorlijke aanslag op de capaciteit van ziekenhuizen.
• Als bloed in de ontlasting wordt gevonden, volgt er een darmonderzoek (coloscopie). Bij de helft van de mensen blijkt vervolgens dat het vals alarm was. Dat kan voor veel stress zorgen. Zo’n darmonderzoek is bovendien niet zonder risico’s; er kan iets misgaan.
• Niet elke darmkanker die in het bevolkingsonderzoek wordt gevonden, redt een leven. Er zijn ook tumoren die zo langzaam groeien dat ze nooit fataal worden.