Diabetes is te voorkomen of uit te stellen

Nieuw medicijn 1
Michaela Diamant: “De meest veelbelovende nieuwe medicijnen zijn de GLP-1 receptor-agonisten, zoals exenatide Byetta. Ze worden gebruikt als patiënten niet afdoende reageren op de standaard medicijnen (­metformine of een sulfonylureum-middel). GLP-1 receptor-agonisten bevorderen de insulineproductie. Ze bootsen de werking na van de darmhormonen die het lichaam produceert zodra je gaat eten. Die darm­hormonen zetten de bèta­cellen aan tot afgifte van insuline. Dat is belangrijk, want insuline regelt de glucosehuishouding die bij diabeten verstoord is.”
Voordeel patiënt:
“De meeste patiënten vallen door de nieuwe medicijnen af. Ze eten namelijk minder omdat ze langer een ‘vol’ gevoel hebben.
Afvallen is belangrijk, want overgewicht is een van de belangrijkste oorzaken van ­diabetes. Overgewicht wordt meestal in stand gehouden door de gangbare medicijnen.
Als je snel begint met de nieuwe middelen, kun je mogelijk voorkomen dat de bètacellen achteruitgaan en diabetes schade aanricht in het lichaam. Bovendien veroorzaken de nieuwe middelen – anders dan veel gangbare middelen – geen hypo’s (abnormale daling van de bloedsuikerspiegel met allerlei klachten tot gevolg). Ze doen hun werk namelijk alleen nadat je hebt gegeten, als de bloedglucose dreigt te stijgen.
Er zijn ook nadelen. Deze middelen moet je twee keer per dag zelf onderhuids injecteren. En je moet ze vaak zelf betalen; dat kost ongeveer €90 per maand. Zorgverzekeraars in ons land vergoeden GLP-1 alleen als je erg dik bent: bij een BMI van meer dan 35. Verder gebiedt de eerlijkheid mij te zeggen dat we van de nieuwe middelen nog niet alle bijwerkingen op de lange termijn kennen.”
[PAGEBREAK]
Nieuw medicijn 2
“De DPP-4 remmers sitagliptine (Januvia) en vildagliptine (Galvus) zijn tabletten die in het algemeen zwakker werken dan de GLP-1 receptor-agonisten, maar ook zij maken gebruik van het lichaamseigen principe van de darmhormonen. De door onszelf aangemaakte darmhormonen die de insulineproductie van de bètacellen stimuleren, worden namelijk al snel afgebroken door DPP-4, een enzym. DPP-4 remmers vertragen de werking van dit enzym. Daardoor hebben de darmhormonen langer de tijd om de productie van insuline te stimuleren, zodat er meer insuline is om de gluclosehuishouding te reguleren.”
Voordeel patiënt:
“Omdat DPP-4 remmers hun werk alleen doen na het eten, als de bloedglucose dreigt te stijgen, veroorzaken ze geen hypo’s. Bovendien hoef je jezelf niet te injecteren, zoals bij de GLP-1 receptor-agonisten. Nadelen zijn er ook. Je valt van de tabletten niet af. En de kosten van deze middelen worden in Nederland beperkt vergoed, onder andere omdat de zorgverzekeraars nog niet overtuigd zijn dat deze nieuwe medicijnen op de lange duur beter zijn dan de oudere bloedglucoseverlagers, waar natuurlijk meer langetermijn­gegevens over bekend zijn.”
[PAGEBREAK]
Maagverkleining
“Afvallen is het beste wat je kunt doen als je zo zwaar bent dat je hard op weg bent diabetes te krijgen. Maar het is ook belangrijk als je al diabetes hébt. Bij een te dik persoon die twintig kilo afvalt, gaat de insuline weer beter z’n werk doen en verbetert de stofwisseling.
Ik raad patiënten dan ook vaak aan een half uur per dag te bewegen – bijvoorbeeld wandelen of fietsen – én het ‘EDH-dieet’ te volgen: het Eet De Helft-­dieet. Afvallen, afvallen en nog eens afvallen, daar gaat het om. Maar lang niet iedereen lukt dat. En een behandeling die alleen bestaat uit gezonder leven en geneesmiddelen gebruiken, is niet altijd voldoende bij diabetes­patiënten met ernstige obesitas (een BMI van meer dan 35).
Omdat zij door hun overgewicht niet alleen diabetes hebben, maar ook nog eens een sterk verhoogd risico hebben op hart- en vaatziekten of kanker, is vaak een meer rigoureuze oplossing nodig: een gastric bypass. Hierbij wordt de maag verkleind en de darm omgelegd. Na de operatie is er in de organen een kleiner gebied om voeding op te nemen en zal de patiënt afvallen.
Het is een radicale ingreep en in eerste instantie schrikken mensen dan ook wel van deze mogelijkheid, maar steeds meer patiënten denken erover na. Het risico van deze operatie wordt bovendien steeds kleiner in centra met veel ervaring.”
Voordeel patiënt:
“Heb je ernstige obesitas en lukt het niet om op andere manieren af te vallen, dan kan deze ingreep een uitkomst zijn. Doordat je een gezonder gewicht krijgt, wordt de stofwisseling vrijwel normaal, blijkt uit onderzoek, zodat je met de medicijnen kunt stoppen. Ook neemt de kans om vroegtijdig te overlijden spectaculair af.”

Goed voornemen 2010
Prof. Michaela Diamant: “Pillen en operaties, hoe veelbelovend ook, zijn geen oplossing voor diabetes type 2. Ik kan daarom niet ­genoeg benadrukken hoe belangrijk de levensstijl is bij de behandeling. Met een
gezond dieet en regelmatig bewegen kun je het krijgen van diabetes type 2 bovendien waarschijnlijk voorkómen. En wanneer je er erfelijke aanleg voor hebt, kun je het zeker uitstellen met ongeveer veertien jaar!”

Dr. Michaela Diamant is hoogleraar diabetologie en directeur Diabetescentrum van het VU Medisch Centrum in Amsterdam.