Tips voor ontspannen feestdagen

Het wonder van kerst is de geboorte van Jezus, maar het mag ook een wonder heten als je in deze periode­ níet lijdt onder allerlei ‘moetjes’. De plaatjes van kersttafels vol glinsterend kristal, uitbundig fonkelende kerstbomen en hysterische gezellig­heid dringen zich op via televisie, bladen en internet. Best een pittig ideaal om aan te voldoen, al zullen velen van ons hier prima mee om kunnen gaan. Kerst is een feest van samenzijn met anderen en wie zal zich eraan storen dat die stoofschotel kant-en-klaar uit de supermarkt komt?

Anders is het als perfectionisme de kop op steekt. We denken dan ten onterechte aan mensen die het hele jaar er al naar uitzien om hun hele huis en tuin vol flikkerende ren­dieren en klauterende kerstmannen te zetten, tot de wc en gangkast aan toe. Of thuiskoks die maandenlang een studie doen om de beste wijn bij elke gang van hun zevengangendiner te bedenken en dolgelukkig stralen als ze op een stoffige fles van een ­onontdekt chateautje stuiten.

Dit zijn echter geen perfectionisten. Grote kans dat deze mensen volop genieten van de pittige uitdagingen die ze zichzelf hebben gesteld. Lukken die niet helemaal, dan is dat jammer, maar niet echt erg. Ze streven naar een perfect resultaat en daar is helemaal niks mis mee.

Gevoel van falen

Perfectionisme is echt anders. Dat gaat vooral over een knagend gevoel dat alles wat je doet – en bent – niet goed genoeg is. Lijd je aan perfectionisme, dan vind je jezelf pas de moeite waard wanneer je voldoet aan je eigen onmogelijk hoge eisen. En wanneer anderen duidelijk onder de indruk zijn van je kunsten. Eigenlijk gebeurt dat nooit, dus wanneer je een kerstfeest organiseert, dan blijf je je afvragen of je het wel goed hebt gedaan. Complimentjes van anderen verdwijnen spoorloos in een duistere holte waar je eigenwaarde had moeten­ zitten. De enige manier om dat gevoel van falen weg te halen, is door alles perfect doen. Een onmogelijke taak, vooral omdat een perfectionist de lat onrealistisch hoog legt. Je vindt bijvoorbeeld dat je de beste cadeaus moet kopen, zelfgekookte culinaire hoogstandjes op tafel moet zetten en de ideale gastheer of -vrouw moet zijn, die er bovendien helemaal tiptop uitziet. Je weet rationeel best dat het niet erg is als de aardappeltjes aanbranden of als de pudding niet uit de vorm wil komen, maar als ­zoiets gebeurt, zak je het liefst door de grond. Dit overkomt míj weer, ik kan ook niks goed doen, denk je dan.

Ook stressvol voor anderen

Vertwijfeld kijk je naar je gasten: hebben ze het wel naar hun zin? Misschien moet je andere muziek opzetten? Ze vinden natuurlijk wat van dat oude servies, schiet het door je hoofd. Die anderen kunnen trouwens ook flink op je zenuwen werken. Je cijfert jezelf volledig weg voor familie en vrienden, maar zij lijken niks voor jou over te hebben. Waarom zijn ze te laat? Hadden ze niet iets netters aan kunnen trekken? En waarom biedt er niemand­ aan om even te helpen? Jouw perfectionistische eisen dring je zomaar aan anderen op. En zo maak je niet alleen je eigen feestdagen stressvol en ellendig, ook die van de ander. Aan de buitenkant kunnen streven naar perfectie en perfectionisme er soms hetzelfde uitzien. Allebei druk bezig om een perfect ideaal te behalen. Maar de perfectionist ervaart geen plezier, alleen stress en heeft het gevoel dat hij anderen teleurstelt als hij minder presteert. Sommige perfectionisten doen niet eens meer de moeite om het ideaal te halen. Als ze het niet perfect kunnen doen, dan doen ze maar gewoon niks meer. Ze slaan de feestdagen gewoon over of halen chinees. Dan kunnen ze ook niet teleurstellen. Het zal niet verbazen dat perfectionisme ook kan leiden tot ergere kwalen, zoals een depressie, angst- of eetstoornis.

Houd het gezellig met deze tips

1. Herken vertekende gedachten

Misschien denk je dat er deze dagen van alles moet of hoort of dat als er een klein dingetje misgaat, álles verpest is. Dit zijn zogeheten het-zou-moeten-gedachten en alles-of-niets-gedachten. Ze zijn niet waar, maar voelen wel zo. Houd eens bij wat voor gedachten er allemaal in je hoofd spelen. Schrijf ze bijvoorbeeld op in een notitieboekje. Vervolgens kun je je gaan afvragen: kloppen deze gedachten? Mag je echt geen stamppot op het menu zetten? Is het echt belangrijk dat de familie de hele dag bij elkaar is? Kun je overal iets aan doen of gebeuren sommige dingen gewoon? Wat zou je een goede vriend aanraden in deze situatie?

2. Oefen met kleine imperfecties

Iets niet perfect doen voelt ongemakkelijk of misschien zelfs onveilig, maar je kunt leren omgaan met deze vervelende gevoelens. De kunst is om stapsgewijs je ongemaksspier te trainen. Dit kan al in aanloop naar de feestdagen. Loop bewust de kantjes ervan af en kijk hoe dat voelt. Plak postzegels een beetje scheef op de kerstkaarten, laat een kerstbal hangen die misschien wat te laag hangt en ga in joggingbroek naar de winkel. Daag jezelf steeds een beetje meer uit en vier deze kleine successen.

3. Wat is écht belangrijk?

Als je later terugkijkt op je leven, wat was dan echt belangrijk? Dat de kerstballen echt allemaal dezelfde kleur champagne waren? Of koester je de mooie momenten die je meemaakte met familie en vrienden? Misschien vind je het diep in je hart helemaal niet belangrijk om mooie servetringen te hebben, maar heb je het idee dat anderen dit van je verwachten. Hoe wil je dat deze kerst herinnerd wordt? Steek dan je aandacht vooral in dat doel en laat andere details los.

4.  Heb plezier!

Perfectionisten zouden het bijna vergeten: je mag gewoon plezier hebben. Volg je gevoel en bedenk wat je het liefst zou doen deze kerst. Vergeet oude tradities en ‘hoe het hoort’, volg je gevoel en zorg ook deze dagen goed voor jezelf. Dit jaar liever een mooie wandeling maken dan opzitten op de bank? Wil je meer mensen over de vloer of juist minder? Maak je liever je favoriete pasta in plaats van de hele dag in de weer zijn met een kalkoen? Misschien denk je dat dit allemaal niet kan (zie ook tip 1: Herken vertekende gedachten), maar grote kans dat er veel meer vrijheid is dan je denkt. Kerst is een feest, maar je moet zelf de slingers ophangen.

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine december 2021. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!