Helpt cannabis tegen pijn?

Minder misselijkheid of beter slapen, dankzij een kop wietthee. Minder last van spasticiteit of pijn, dankzij een paar druppels cannabisolie. Cannabis (ook bekend als wiet of marihuana) lijkt wel een wondermiddel als je de ervaringen hoort van cannabisgebruikers met ziekten als kanker, multiple sclerose (MS) of de ziekte van Parkinson. Maar zijn deze positieve effecten wetenschappelijk bewezen? Echt hard bewijs is er niet, zegt neuroloog Emile Keuter, werkzaam bij de Isala-ziekenhuizen. “De aannames over cannabis zijn grotendeels gebaseerd op onderzoeken die niet betrouwbaar genoeg zijn.

De effecten zijn het best aangetoond bij chronische pijn en spasticiteit, maar in het algemeen is cannabis nog bij te weinig mensen onderzocht.” Deze neuroloog is niet de enige arts met twijfels over medicinaal gebruik van cannabis. In artsenvakblad Medisch Contact kwamen andere neurologen tot de conclusie dat de werking niet bewezen is bij de ziekte van Parkinson. Intussen verstrekten apotheken 45.000 keer cannabis op recept in 2016. Daarnaast zijn er mensen die cannabis als medicijn kopen bij een drogist, een coffeeshop of online. Hoeveel mensen dat doen is niet bekend. Cannabis wordt sinds 1 januari 2017 meestal niet meer vergoed door de zorgverzekering.

79 onderzoeken

In 2015 zijn de reeds bestaande cannabisonderzoeken grondig geanalyseerd. Deze analyse werd gepubliceerd in de het gerenommeerde tijdschrift Journal of the American Medical Association. De Nederlander Jos Kleijnen, hoogleraar systematisch literatuuronderzoek in de gezondheidszorg aan de Universiteit Maastricht, werkte eraan mee. Samen met collega’s analyseerde hij 79 cannabisonderzoeken. Conclusie: dat cannabis werkt tegen chronische pijn en spasticiteit is redelijk goed aangetoond, maar dat cannabis werkt tegen misselijkheid door chemotherapie en slaapproblemen is helaas minder goed bewezen. Voor andere effecten is onvoldoende bewijs gevonden.

Prof. Kleijnen vindt dat grondiger onderzoek naar cannabis nodig is. “Er zijn relatief weinig betrouwbare studies gedaan. De studies die we wel hebben, zijn bij een klein aantal mensen gedaan.” Toch vindt Kleijnen dat patiënten in overleg met hun arts cannabis kunnen overwegen wanneer bestaande medicijnen niet of te weinig helpen. Emile Keuter concludeert uit de grote analyse dat het verstandig is om cannabis nog niet voor te schrijven. Zijn voornaamste argument: het merendeel van de onderzoeken was te rooskleurig. De onderzoekers stelden bijvoorbeeld geen vragen aan de patiënten die vroegtijdig waren gestopt met het cannabisproduct. Terwijl die mensen vaak juist negatief kunnen zijn over de werking. Keuter: “Misschien zijn die patiënten wel gestopt omdat het middel niet werkte.” Het is lastig om de effecten van cannabis te onderzoeken, benadrukt biochemicus Arno Hazekamp.

Hij doet al sinds 2001 onderzoek naar cannabis. “Er zitten zoveel verschillende stoffen in cannabis. En de ene plant kan andere stoffen bevatten dan de andere plant. Je kunt wel de effecten van een specifieke stof onderzoeken. Maar ook dat is bij cannabis heel ingewikkeld en kost veel tijd en geld.” Op de volgende pagina staan tips van Arno Hazekamp voor een verantwoorde aankoop van cannabisproducten voor medisch gebruik.

Bijwerkingen

Kleijnen en zijn collega’s keken ook naar de bijwerkingen van cannabis. Gemiddeld genomen meldden patiënten drie keer zoveel bijwerkingen bij cannabisproducten als bij placebo’s (nep-producten zonder cannabis, die er wel op leken). Maar dat is niet uitzonderlijk. Kleijnen: “De meeste bijwerkingen van cannabis kunnen bestaande medicijnen ook geven. Zoals misselijkheid, duizeligheid, een droge mond en je minder goed kunnen oriënteren.” Het belangrijkste advies voor patiënten is volgens Kleijnen om samen met de arts uit te zoeken wat wel en niet werkt. “Als je veel chronische pijn hebt en andere medicijnen helpen onvoldoende, overleg dan met je arts of het een idee is om een paar weken een product met cannabis te proberen. Geef bij het volgende consult duidelijk aan wat je hebt ervaren aan werking en bijwerkingen.”

Hartverscheurend

Neuroloog Keuter blijft zijn twijfels houden over het medisch gebruik van cannabis. “Patiënt en arts moeten precies weten wat een middel kan doen en hoe het middel gebruikt moet worden. Stel dat een bijwerking toch niet voldoende in kaart is gebracht en patiënten worden nog zieker, wat dan? Als je veilige zorg wilt, heb je eerst beter bewijs nodig.” Keuter zou het wel fantastisch vinden als van stoffen in cannabis betrouwbare medicijnen gemaakt kunnen worden. “Ik weet hoe moeilijk bijvoorbeeld zenuwpijn te behandelen is. Het is hartverscheurend wat sommige patiënten meemaken. Ik zou ze maar wat graag meer kunnen bieden. Een patiënt vertelde me dat hij dankzij een paar druppels cannabisolie eindelijk weer kan inslapen. Dus kom maar op met die nieuwe onderzoeken.”

Biochemicus en cannabisonderzoeker dr. Arno Hazekamp geeft tips over het kopen van een cannabisproduct:

Getty Images

• Kijk uit voor nep. In middelen met cannabis die online verkrijgbaar zijn, zit lang niet altijd wat het etiket belooft. Hazekamp onderzocht flesjes die gebruikers van cannabis hem opstuurden. “Ruim de helft was anders samengesteld dan op het etiket stond. Zeven flesjes bleken slaolie met een kleurtje. Verder kunnen in niet goed gecontroleerde cannabis zware metalen en schimmels zitten. En die kun je niet ruiken of proeven.”
• Op de website van het Bureau Medicinale Cannabis is een brochure te downloaden over de medische effecten van cannabis.
• De cannabis die je koopt bij de gewone apotheek wordt getest door onafhankelijke laboratoria. Daar zorgt het Bureau voor Medicinale Cannabis (BMC) voor, een bureau van de overheid dat verantwoordelijk is voor de productie van de cannabis in de apotheek. Een ander voordeel van de apotheek-cannabis is dat de samenstelling altijd gelijk is. Je krijgt dus steeds dezelfde concentratie aan actieve stoffen binnen. De arts schrijft hiervoor een recept uit. Voor een potje met vijf gram betaal je tussen de €45 en €50. Je kunt van deze gedroogde cannabisbloemen theezetten (1 gram voor 1 liter thee) of de cannabis verwarmen en de damp inhaleren. Daar is een vernevelaar of verdampingsapparaat voor nodig.
• Zelf telen kan ook. Maximaal vijf planten zelf telen wordt in Nederland gedoogd. Maar dan weet je niet zeker hoe sterk de zelfgekweekte producten uitpakken.
• Liever olie? De Transvaal Apotheek in Den Haag levert verschillende soorten cannabisolie die gemaakt zijn van de producten van het Bureau Medicinale Cannabis. Deze Haagse apotheek kan de olie doorsturen naar je eigen apotheek. Deze oliën zijn alleen verkrijgbaar met een recept. Bij cannabisolie moet je een paar druppels onder je tong doen. Niet meteen doorslikken, maar langzaam laten inwerken. Voor een flesje van 10 ml betaal je €42,50.
• Bij drogisten zijn verschillende soorten cannabisolie te koop, en dat kan ook een goede (en voordelige) keus zijn. Voor deze middelen is geen recept nodig. Arno Hazekamp vindt bijvoorbeeld de olie van Jacob Hooy betrouwbaar. “Ik heb hun olie getest en er zat precies in wat er volgens het etiket in moet zitten.” Een flesje cannabisolie van 10 ml kost bij de drogist tussen de €15 en €20.

Gerda Schapers (68): “Ik heb darmkanker. Ruim zes jaar geleden kreeg ik mijn eerste chemokuur. Daar werd ik misselijk en moe van. Ik kreeg medicijnen tegen de misselijkheid, maar die maakten me alleen maar misselijker. Ik was niet in staat om te eten. Mijn dochter heeft toen een potje wietthee voor me gezet. Een uur later at ik met veel smaak een mandarijntje. Twee uur later zat ik aan een uitsmijter.

De bloemen om thee te maken haalde ik bij een biologische coffeeshop in Utrecht. Daar vertrouwde ik op. De prijs was ook een reden om voor de coffeeshop te kiezen en niet voor de apotheek. Voor vier gram betaalde ik €21, dus €5,25 per gram. Terwijl je in de apotheek ongeveer €10 per gram betaalt. Een bijkomend effect van de wietthee was dat mijn glaucoom stabiliseerde. Dus gebruik ik nog steeds cannabis, hoewel ik al jaren geen chemo meer heb. Het kostte me veel tijd om de wietthee te maken.

Sinds vier jaar gebruik ik cannabisolie. Voor mij is dat handiger. Ik gebruik een olie die gemaakt wordt door een sjamaan. Mijn alternatieve arts heeft dit middel aangeraden. Drie druppels neem ik – niet meer, anders is het effect te sterk. Ik slaap een stuk prettiger en merk verder geen bijwerkingen.”

Hans Davina (53): “Als gevolg van MS heb ik spasticiteit in mijn rechterbeen. Zomaar ineens kan mijn been gaan verkrampen. Als ik drie of vier druppels cannabisolie neem, merk ik dat mijn been zich wat gaat ontspannen. Het duurt ongeveer een kwartier voordat de olie begint te werken. Dankzij die druppels kom ik makkelijker uit bed.

Ik fiets graag. Ik heb een Easy Rider-driewielfiets die fietsen minder belastend maakt. Fietsen gaat een stuk beter sinds ik die druppels gebruik. Door de MS heb ik ook regelmatig last van aangezichtspijn: aanvallen van heftige pijnscheuten in het gezicht. Dat is een pijn die je je ergste vijand niet aan wilt doen. De cannabisolie laat die pijn niet verdwijnen, maar ik merk wel dat de klachten milder zijn geworden. En ik slaap er heerlijk op.

Ik koop het middel zelf bij de drogist. Ik gebruik het nu ongeveer een jaar, het werd me aangeraden door andere mensen met MS. Cannabis is geen wondermiddel. Maar voor mij werken de druppels prima in combinatie met de medicijnen die mijn neuroloog voorschrijft. Zo’n flesje op je nachtkastje geeft een veilig gevoel.”

Dit artikel is eerder verschenen in Plus Magazine oktober 2017. Nog geen abonnee van Plus Magazine? Abonnee worden doet u in een handomdraai!