Pijnstillers: bijwerkingen voorkomen

1. Zes tabletten niet genoeg
Door artrose heb ik pijn aan bijna al mijn gewrichten. Ik gebruik daarom paracetamol. Ik heb begrepen dat ik hooguit zes tabletten per dag mag, verspreid over de dag. Maar daarmee red ik het ‘s nachts niet. Ik word wakker van de pijn aan mijn benen, armen en handen. Ik heb nog nooit een ander middel voorgeschreven gekregen. Zou dat een idee zijn?

Bij langdurig gebruik mag u 2,5 tot 3 gram paracetamol per dag nemen. Dat komt overeen met 5 tot 6 tabletten paracetamol van 500 mg. Om het niveau van de werkzame stof in het bloed zo constant mogelijk te houden, is het advies om de hoeveelheid paracetamol te verdelen over drie tot vier slikmomenten per dag. Als u ’s nachts last heeft, kunt u het beste voordat u gaat slapen twee tabletten (= 1 gram paracetamol) innemen.

Als u pijn blijft houden ’s nachts, overleg dan met de huisarts. Hij kan u eventueel een pijnstiller uit de groep NSAID’s adviseren. Voorbeelden zijn ibuprofen, diclofenac of naproxen. Die werken anders en kunnen de pijn ’s nachts misschien wél verlichten. Bij deze middelen moet u soms een maagbeschermer gebruiken (zie vraag 7). 

2. Altijd hoofdpijn
Kun je hoofdpijn krijgen van het gebruik van pijnstillers?

Ja dat kan, dit noemen we medicijnafhankelijke hoofdpijn. Het ontstaat door het dagelijks gebruik van pijnstillers tegen hoofdpijn. U kunt medicijnafhankelijke hoofdpijn herkennen aan de pijn die vrijwel dagelijks aanwezig is ondanks de pijnstillers. Vaak wordt de hoofdpijn erger als u even geen pijnstillers slikt. Stoppen met het gebruik van pijnstillers is het enige dat helpt tegen medicijnafhankelijke hoofdpijn. De huisarts of apotheker kan u hierbij helpen.

3. Met of zonder vitamine C
Is het verstandig om voor een pijnstiller met vitamine C te kiezen?

Nee, maar kwaad kan het ook niet. Paracetamol werkt pijnstillend en koortsverlagend. Vitamine C wordt hieraan toegevoegd met het idee dat een verkoudheid sneller overgaat als men voldoende vitamine C krijgt. Het is echter nooit bewezen dat paracetamol met vitamine C beter werkt dan paracetamol alleen.

4. Voor- en nadelen tramadol
Na een operatie aan mijn heup gebruik ik tramadol. Het advies is twee keer per dag één tot twee tabletten te nemen. Ik slik ze echter alleen als ik veel last heb van de pijn. Wat zijn de voor- en nadelen van dit medicijn?

Tramadol is een morfine-achtige pijnstiller, maar het werkt minder sterk dan morfine. Artsen schrijven dit vaak voor bij ernstige pijnen of zenuwpijnen. Als u maar af en toe pijn heeft, kan het geen kwaad om alleen dan een pijnstiller te nemen. Het enige nadeel is dat u een half uur tot een uur moet wachten tot het werkt. Als u een paar keer per dag tramadol slikt, blijft de pijnstilling constant.
 
Tramadol kan – zoals alle geneesmiddelen – bijwerkingen geven; vooral sufheid, verwardheid en duizeligheid komen voor. Geadviseerd wordt daarom om de eerste twee weken na het starten met tramadol geen auto te rijden. De meeste mensen raken gewend aan deze bijwerkingen en kunnen na twee weken weer autorijden.

Sommige mensen hebben de eerste dagen last van misselijkheid. Minder voorkomende bijwerkingen zijn verstopping van de darmen en een droge mond. Als je last hebt van een droge mond, kunt u de speekselproductie op gang houden door bijvoorbeeld kauwgom te kauwen. Verstoppingen kunt u tegengaan door vezelrijk voedsel te eten.

5. Bloeddoorlopen ogen voorkomen
Na een ongeluk kreeg ik de pijnstiller diclofenac voorgeschreven. Binnen enkele dagen kreeg ik bloeddoorlopen ogen alsof er adertjes gesprongen waren. "Gelijk hiermee stoppen", was het advies van de huisarts. Stel dat ik weer een pijnstiller nodig heb, welke kan ik dan het beste nemen?

Diclofenac hoort tot de groep NSAID’s. Een bijwerking van alle NSAID’s is dat ze de aanmaak van bloedplaatjes remmen. Als er een bloeding in het lichaam optreedt, zal daardoor de bloeding minder snel worden gestopt. De meeste mensen die geen andere geneesmiddelen gebruiken, merken hier nauwelijks wat van. Zij merken ook niets van het minder snel stollen van bloed na een bloeding.

Als u naast NSAID’s ook een antistollingsmiddel gebruikt, kan het wél zijn dat u iets merkt van een verminderde stolling van het bloed. Dit kan resulteren in rode ogen. U kunt in dat geval beter paracetamol gebruiken; dat heeft geen effect op de bloedstolling. Mensen die geregeld naar de trombosedienst gaan om hun bloedstolling te laten controleren, wordt overigens aangeraden NSAID-gebruik daar te melden.

6. Benauwd van naproxen
Ik heb astma. Laatst kreeg ik naproxen voorgeschreven en toen kreeg ik het erg benauwd. Van de arts moest ik toen stoppen met dit middel. Komt deze benauwdheid van de pijnstiller en kan ik een andere soort gebruiken?

Sommige mensen met astma worden benauwd van NSAID’s, zoals naproxen. De kans is aanwezig dat u ook benauwd wordt van andere pijnstillers uit de groep van NSAID’s. Het gebruik van paracetamol is veilig in dit geval.

7. Wel of geen maagbeschermer
Als ik een pijnstiller slik, moet ik dan altijd een maagbeschermer gebruiken?

Nee. Paracetamol heeft nauwelijks bijwerkingen op de maag. Daarom hoeft u bij dit middel geen maagbeschermer te gebruiken. Alleen bij pijnstillers uit de groep NSAID’s (zoals ibuprofen, diclofenac of naproxen) is soms een maagbeschermer nodig. Bijvoorbeeld als u eerder een maagzweer heeft gehad of als u ouder bent dan 70 jaar.

Ook als u aan twee of meer van onderstaande criteria voldoet, heeft u een maagbeschermer nodig:

• U gebruikt de NSAID voor langere tijd.
• U gebruikt ook andere medicijnen die invloed kunnen hebben op de snelheid van bloedstolling, zoals antistollingsmiddelen, sommige antidepressiva en corticosteroïden.
• U bent tussen de 60 en 70 jaar.
• U lijdt aan een andere ziekte, zoals suikerziekte, hartfalen of reuma.

Annemieke Horikx is apotheker bij de beroepsorganisatie van apothekers, de KNMP.