Problemen met je medicijngebruik? Dit kun je eraan doen

Gebruik je meer dan vijf medicijnen per dag? Je bent niet de enige. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) schat dat 30 tot 45 procent van de 65-plussers iedere dag vijf of meer medicijnen gebruikt. Die medicijnen krijg je natuurlijk niet voor niets. Ze ­helpen klachten te verminderen of beschermen tegen ziekte. Maar er kleven ook risico’s aan volgens het Nederlands Huisartsen Genootschap: medicijnen kunnen elkaar tegenwerken of juist versterken, wat bijwerkingen oplevert. Daarnaast zijn ouderen extra gevoelig voor de schadelijke effecten van medicijnen, onder andere omdat de nieren steeds minder goed werken. Het risico op interacties en bijwerkingen is groter als verschillende artsen geneesmiddelen voorschrijven en niet van elkaar weten welke medicijnen ze geven. Hoog tijd voor een Plusonderzoek naar hoe 65-plussers zelf hun ­medicijngebruik ervaren: 841 ­leden van het Plus Panel vulden een vragen­lijst in, van wie 365 leden (43 procent) vijf of meer medicijnen­ per dag gebruiken.

Onder controle

Eerst het goede nieuws: vrijwel iedereen weet waarvoor zijn medicijnen bedoeld zijn. De deelnemers aan het onderzoek geven verder aan dat ze zelden of nooit vergeten medicijnen in te nemen. Zij die vijf of meer medicijnen per dag gebruiken, hebben hier iets meer moeite mee, wat logisch is. Maar het merendeel heeft dit goed onder controle.

Minder prettig resultaat: meer dan de helft van de Plus Panelleden heeft bijwerkingen gehad en bijna een kwart geeft aan dat de ­bijwerkingen een probleem vormen.­ De meeste mensen ­bespreken de bijwerkingen met de arts of apotheker, maar er zijn ook mensen die zelf op internet gaan zoeken wat de oorzaak kan zijn en stoppen met gebruik.

Een ander veel gerapporteerd ­probleem met medicijnen: mensen worstelen wat af met de stevige doordrukstrips, blisterverpakkingen met lipje en kleine tabletjes die ze zelf moeten halveren. Vooral mensen met reuma krijgen de medicijn­verpakkingen maar moeilijk open. Dit soort problemen kun je bespreken­ met de apotheker. Toch geeft bijna twee derde van de respondenten aan dat ze in de afgelopen twee jaar géén gesprek over hun medicijnen hebben gehad. Zelfs onder de echte grootgebruikers (meer dan tien medicijnen per dag) heeft nog niet eens de helft een gesprek gehad.

Opvallende resultaten

Op deze en de volgende pagina’s gaan we in op de opvallende resultaten uit het onderzoek. De antwoorden en adviezen bij de vragen zijn afkomstig van apotheker Els Dik, sectorcoördinator medicatieveiligheid bij het Instituut Verantwoord Medicijngebruik (IVM).

35 procent is weleens uit zichzelf gestopt met een medicijn

Wanneer kun je zelf stoppen met je medicijnen?

Plus-panelleden noemen verschillende redenen om te stoppen met een medicijn: ze worden er misselijk of beroerd van, ze krijgen er spierpijn door, ze willen er niet verslaafd aan raken of het helpt gewoon niet. Het advies is om niet zelfstandig te stoppen, maar dit te overleggen met je arts. Vertel wat het probleem is en geef je wensen aan.

Maar: met sommige medicatie kun je wél zelf minderen of stoppen, namelijk bij de ‘zo nodig’-medicijnen. Stel dat jouw recept vermeldt om “zo nodig drie keer daags medicijn X te slikken”, dan hoef je dat niet per se te doen. Je kunt er ook voor kiezen om het middel één of twee keer per dag in te nemen als dat net zo goed of beter helpt. Dit staat bijvoorbeeld vaak op de verpakking bij pijnstillers of slaapmiddelen. Ook met seizoensmedicatie (bijvoorbeeld bij hooikoorts) kun je naar eigen inzicht stoppen.

13 procent vergeet regelmatig of soms een medicijn in te nemen

Hoe voorkom je dat je je medicijnen niet vergeet?

Koppel de inname bijvoorbeeld aan een vaste gewoonte of een vast tijdstip, zoals de dagelijkse maaltijden. Gebruik je veel medicijnen op verschillende momenten van de dag? Informeer dan bij de apotheker naar een zo eenvoudig mogelijk innameschema met zo min mogelijk innametijden. Handige tip: een medicijnweekdoos. Dit is een doos met verschillende vakjes; elk vakje behoort tot een bepaalde dag of zelfs een bepaald dagdeel. Dankzij de doos kun je jouw medicijnen van tevoren eenvoudig en overzichtelijk sorteren.

Ook verkrijgbaar bij de apotheek: een medicijn-/medicatierol. Dit is een rol met zakjes, met voor ieder innamemoment van de dag een zakje. Hierop staat de naam van het geneesmiddel met een omschrijving van het uiterlijk, de datum en het tijdstip van inname. Tot slot zijn er medicijn-apps met een alarmpje, dat zich op jouw persoonlijke innametijden laat horen.

58 procent heeft last van een bijwerking gehad

Wat is er te doen aan bijwerkingen?

Vaak gaan de bijwerkingen na korte tijd vanzelf over. Geef je lichaam zo’n één tot twee dagen de tijd om aan het medicijn te wennen. Blijven bijwerkingen langer bestaan of denk je in een vroeger stadium dat de bijwerking ernstig is, overleg dan met je arts. Soms is een bijwerking te verhelpen. Misschien is de dosering te hoog. Of wellicht is er een wissel mogelijk met een ander medicijn. Soms krijg je er een medicijn bij om een bijwerking te bestrijden. Bijvoorbeeld bij verstopping als bijwerking kan de arts laxeermiddelen voorschrijven.

Begrijpelijke informatie over bijwerkingen kun je lezen op de volgende websites: www.apotheek.nl, www.lareb.nl en www.meldpuntmedicijnen.nl. Bij Lareb en Meldpunt Medicijnen kun je ook bijwerkingen melden.

33 procent vindt de verpakking moeilijk te openen

Hoe krijg je lastige verpakkingen open?

Krijg je de tabletten of pillen nauwelijks uit de verpakking gedrukt, dan is het misschien een blisterverpakking die op een andere manier opengaat. Blisters hebben een lipje aan de zijkant. Trek dit los en het medicijn komt vrij. Twijfel je hoe je een verpakking open moet maken? Vraag de apotheker het voor te doen.

Een soortgelijk probleem kan ook spelen bij andere soorten verpakkingen. De apotheker kan hulpmiddelen aanraden, dus het is altijd raadzaam om gedoe met de verpakking te bespreken. Wil je een klacht indienen over moeilijk te openen verpakkingen of over tabletten die vergruisd tevoorschijn komen? Dat kan op www.medicijnmeldpunt.nl.

7 procent vindt de bijsluiter lastig leesbaar

Waar vind je begrijpelijke bijsluiters?

Een Plus Panellid meldde: “Van de bijsluiter word je niet vrolijk. Ik heb het idee dat ze voor alles en nog wat waarschuwen om zichzelf in te dekken. Ik krijg geen herkenbaar beeld van mogelijk werkelijke bijwerkingen.” Een medische bijsluiter is niet altijd even makkelijk te lezen, omdat de tekst tegelijkertijd ook juridisch waterdicht moet zijn. Om die reden staan er soms details in als: “Minstens één op de miljoen mensen meldde een bijwerking als…” Apothekersorganisatie KNMP vertaalt de bijsluiters op www.apotheek.nl in begrijpelijke én betrouwbare taal.

36 procent had afgelopen jaar te maken met een niet-leverbaar medicijn

Wat te doen als je medicijn er bij de apotheek niet is?

Medicijnen die niet meer of die slecht leverbaar zijn: het is een mondiaal probleem. De tekorten ontstaan bijvoorbeeld door problemen met de productie ervan, de distributie en/of de kwaliteit van de middelen. Mensen krijgen ‘nee’ te horen aan de balie, waarna een alternatief middel wordt aangeboden. Je kunt niet veel doen om dit te voorkomen. Probeer er op tijd bij te zijn, vraag eerder dan je gewend bent jouw volgende voorraad medicijnen aan bij je huisarts. Maar dit biedt helaas geen garantie.

Als het middel er simpelweg niet is, rest niets anders dan over te stappen op een vervangend middel met dezelfde werkzame stof. Lukt ook dat niet? Vraag de huisarts of er een geheel ander medicijn beschikbaar is met dezelfde werking voor je klacht.

Dit is een aangepaste versie van het artikel dat eerder verscheen in Plus Magazine oktober 2023. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!