7 dingen die je moet weten over nanodeeltjes in je eten

1. Wat zijn nanodeeltjes?

Denk je dat een millimeter klein is, een nanometer is nog veel kleiner. De maat nanometer staat voor een miljoenste deel van een millimeter. Nano staat dus voor heel, heel, heel erg klein. Iets wordt een nanodeeltje genoemd als het een afmeting heeft van maximaal 100 nanometer (nm). Nanodeeltjes vervullen in steeds meer producten een rol. Zo zitten ze in coating van bijvoorbeeld zonnepanelen en een antiaanbakpan, in uv-filters van zonnebrandcrème, in nagellak en in water- en vuilafstotende lagen van kleding. En in voeding.

2. Hoe komen nanodeeltjes in het eten?

Sommige voedingsstoffen in onze voeding zoals eiwitten of vetten kunnen in nanoformaat aanwezig zijn. Dat kan van nature zijn. Het melkeiwit caseïne is hiervan een voorbeeld. Maar nanodeeltjes kunnen ook tijdens de productie ontstaan. Bijvoorbeeld als water met vet gemengd wordt tot een emulsie. Denk aan margarine of mayonaise. Door nanotechnologie kan de smaak heel romig zijn zonder dat er sprake is van veel vet. En dan kunnen ook nog nanodeeltjes worden toegevoegd als hulpstoffen (E-nummers). Twee veelgebruikte voorbeelden zijn siliciumdioxide (E551) en titaniumdioxide (E171). E551 is een antiklontermiddel en E171 is een witte kleurstof.

3. Waar zitten die toegevoegde nanodeeltjes in?

De E-nummers die nanodeeltjes bevatten, worden in zeer verschillende producten toegepast. E171 wordt vooral gebruikt als kleurstof in witgekleurde snoepjes en kauwgom. Denk aan dingen als jelly beans, witte laagjes drop en witte kauwgom. Maar het zit ook wel in koekjes en gebak. Het antiklontermiddel E551 zit vooral in instantmaaltijden als noodles en soepen en het kan bijvoorbeeld ook in pannenkoekenmix zitten.

4. Zijn nanodeeltjes in je eten gevaarlijk?

De natuurlijke nanodeeltjes die in je voeding zitten, vormen geen probleem. Het zijn stoffen die gewoon in je lichaam verteerd kunnen worden. Ook van veel andere nanodeeltjes is wel bekend dat ze in je lichaam snel afbreken of uiteenvallen. Maar sommige breken niet of slecht in je lichaam af, bijvoorbeeld nanodeeltjes van siliciumdioxide titaniumdioxide, zilver en goud. Deze kunnen terechtkomen in de lever en ander organen. De gezondheidsrisico’s daarvan zijn onzeker.

5. Mogen die nanodeeltjes wel toegevoegd worden?

Tot op heden mogen fabrikanten de E-nummers E551 en E171 met nanodeeltjes gewoon gebruiken. Maar in Frankrijk is al sinds januari 2020 het gebruik van E171 verboden. En onlangs (mei 2021) heeft de Europese voedselautoriteit EFSA ook E171 als niet veilig verklaard. Waarschijnlijk wordt de Europese wetgeving hier snel op aangepast, en wordt het in heel Europa verboden. Naar andere slecht afbreekbare nanodeeltjes wordt onderzoek gedaan of ze echt een risico vormen voor de gezondheid.

6. Hoe weet je of een product nanodeeltjes bevat?

De toegevoegde nanodeeltjes moeten op het etiket vermeld staan. Dat is verplicht. Zowel het E-nummer als de naam mag vermeld worden. De natuurlijke nanodeeltjes die in het product voorkomen, hoeven niet op het etiket vermeld te worden.

7. Kun je nog op andere manieren dan via voedsel schadelijke nanodeeltjes binnekrijgen?

Ja, dat zou kunnen. Het wordt vaak gebruik in cosmetica, sprays en het zit bijvoorbeeld ook in sommige mondkapjes. Het RIVM doet onderzoek naar de schadelijkheid van nanomaterialen. Er is nog relatief weinig bekend over de gezondheidsrisico’s. Vaak worden de nanomaterialen verwerkt in een product en komt je niet direct in aanraking met de deeltjes. Dit is waarschijnlijk wel anders met sprays waarbij de nanodeeltjes kunnen worden ingeademd. Zo wordt afgeraden om zonnebrandcrème die nanodeeltjes kunnen bevatten in sprayvorm te gebruiken. Bij inademing kan dit schadelijk zijn voor de longen. Op de verpakking moet staan dat er nanodeeltjes in zitten, door de toevoeging (nano) achter een ingrediënt.