Hersenstichting kent €550.000 toe aan alzheimeronderzoek
Ieder jaar krijgen 25.000 mensen alzheimer, een van de meest voorkomende vormen van dementie. Geen wonder dat wetenschappers alles op alles zetten om de ziekte een halt toe te roepen. Professor Helmut Kessels bijvoorbeeld. De Hersenstichting kende onlangs €555.000,- toe aan zijn nieuwe studie, waarin wordt onderzocht hoe het natuurlijke beschermingsmechanisme van de hersenen tegen alzheimer geactiveerd kan worden in een actief lerend brein.
Helmut Kessels, projectleider van het genoemde onderzoek en hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, onderzoekt al jaren hoe de ziekte van Alzheimer precies te werk gaat in de hersenen. Elke dag komen er in Nederland 66 mensen bij die van hun arts de diagnose alzheimer te horen krijgen.
Dat een actief lerend brein minder gevoelig is voor het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer, blijkt al jaren uit observaties en heeft hij recent kunnen bewijzen met wetenschappelijk onderzoek. Met onderzoek naar de achterliggende biologische mechanismen hiervoor in de hersenen, hoopt Kessels manieren te vinden om dit te beïnvloeden. Zijn doel? Alzheimer in de toekomst te kunnen remmen of zelfs voorkomen.
Persoonlijke motivatie
Kessels heeft persoonlijke motivatie om alzheimer te willen stoppen: "Mijn vader had een vorm van dementie en ik heb veel mensen in het verzorgingstehuis gezien. Dat is vreselijk. Je ziet mensen hun eigenwaarde verliezen, hun controle over hun eigen gedrag en emoties. Dat is het ergste wat er kan gebeuren met je. Het is mensonterend. Dat motiveert mij wel om tot een oplossing te komen. Gedragstherapie waarmee je het brein fit houdt en alzheimer uitstelt is, naast hoopgevend, goedkoop en zonder bijwerkingen."
Medicijnen en gedragstherapie
“Dat de maatschappij iets heeft aan mijn onderzoek, vind ik belangrijk”, zei Kessels eerder in een interview met ZonMw. "Als we weten welk proces in de hersenen door alzheimer wordt aangevallen en hoe we dat resistent kunnen maken, geloof ik dat we in de toekomst medicijnen en gedragstherapie kunnen ontwikkelen die het proces kunnen afremmen."
Het onderzoek van Kessels is in ieder geval veelbelovend. Alzheimer wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van plaques in het brein. Deze plaques bevatten een opeenhoping van eiwit (beta-amyloïd). Dit eiwit veroorzaakt onder andere geheugenproblemen in de vroege stadia van alzheimer, omdat het de verbindingen tussen de zenuwcellen – de zogenoemde synapsen – aantast. Hierdoor schakelen langzaam verschillende functies uit, zoals de opslag van het geheugen. Is de synaps eenmaal beschadigd, dan is hij voorgoed kapot. Omdat het niet helemaal duidelijk is hóe dit eiwit de synapsen aantast, ligt in het onderzoek van Kessels de focus niet op hoe het aantastingsproces werkt, maar juist op de zoektocht naar een manier om de zenuwcellen ongevoelig te maken voor dit verwoestende eiwit. Als de synapsen weerbaar kunnen worden tegen het eiwit en niet kapot gaan dan kan Alzheimer uitgesteld of misschien zelfs wel voorkomen worden.
Synapsen weerbaar maken
Synapsen kunnen sterker of zwakker worden. Als je iets nieuws leert, worden ze sterker. Kessels en zijn team weten precies welke stofjes er vrij komen als je iets leert en die 'leerstofjes' worden gebruikt om te testen of levend hersenweefsel weerbaar gemaakt kan worden tegen alzheimer.
Medicijn tegen Alzheimer?
Het onderzoeksteam test dus welke stofjes het beste beschermen tegen alzheimer. Op de lange duur zouden die stofjes misschien in een medicijn kunnen worden verwerkt. Maar er kan ook in een vervolgonderzoek worden gekeken bij welk gedrag dit stofje vrijkomt, zodat we wellicht door aangeleerd gedrag de hersenen alzheimerbestendig kunnen maken. "Wanneer we weten hoe dit proces precies werkt, kunnen we ook kijken hoe we het natuurlijke beschermingsmechanisme kunnen activeren bij mensen die in het beginstadium van alzheimer zitten", zegt Kessels.
Houd lichaam en brein fit
Het onderzoek van Kessels is dus veelbelovend. Maar er is nog veel meer onderzoek, en geld, nodig om alzheimer te kunnen voorkomen. De bijdrage van de Hersenstichting is daarom meer dan welkom. De subsidie wordt onder andere gebruikt voor de laboratoriumonderzoeken en het verkrijgen en analyseren van hersenweefsel. "Er is op dit moment geen therapie beschikbaar of in zicht die effectief de ziekte van Alzheimer kan bestrijden", zegt Koko Beers, woordvoerder van de Hersenstichting. "Om in de toekomst wel tot effectieve therapieën te kunnen komen, is het van essentieel belang dat we begrijpen hoe de ziekte van Alzheimer wordt veroorzaakt en waarom sommige personen wel, en anderen niet gevoelig zijn voor het ontwikkelen ervan. We financieren het onderzoek omdat de onderzoekers kijken naar welke mechanismen en factoren een rol spelen bij het beschermen van de hersenen. In de toekomst kan deze kennis van belang zijn voor het ontwikkelen van therapieën die alzheimer kunnen uitstellen of vertragen."
De onderzoekers delen de bevindingen met alzheimer-wetenschappers, clinici en gedragspsychologen om zo snel en efficiënt mogelijk de resultaten in praktijk te kunnen brengen. Ook worden de verkregen kennis en bevindingen gedeeld met zorginstellingen, mantelzorgers en het algemene publiek om de boodschap met wetenschappelijke onderbouwing over te brengen dat een actief lerend brein de ziekte van Alzheimer kan uitstellen en vertragen.
Tot er daadwerkelijk een oplossing voor alzheimer op de markt is, raadt Kessels aan om er alles aan te doen het lichaam en brein fit te houden. "Ontdek nieuwe plaatsen, ontmoet nieuwe mensen en zorg voor lichamelijke beweging. We weten immers dat mensen met een actieve leefstijl gemiddeld op latere leeftijd alzheimer krijgen."
In de TV Show 'geef om je hersenen', die 27 maart 2019 werd uitgezonden op NPO1, werd aandacht gevraagd voor het belang van hersenonderzoek. Bart Chabot sprak in dit programma met Helmut Kessels over zijn onderzoek. Bekijk het fragment hieronder:
Zelf de hersenen blijven trainen? Zeven tips van de Hersenstichting om uw hersenen vitaal te houden.
Dit onderzoek werd mede mogelijk gemaakt door…
De toekenning van de Hersenstichting komt uit het Fonds Bomers Marres (€370.000) en het Van Der Meulen- Van Son Fonds (€185.000). Twee fondsen die speciaal zijn opgericht vanuit nalatenschappen om alzheimeronderzoek te financieren. Het onderzoek van Helmut Kessels is dus mede mogelijk gemaakt doordat Ine Bomers-Marres en Bob Bomers een deel van hun nalatenschap ter beschikking stelden voor onderzoek naar dementie. Niet zo verwonderlijk dat zij dit een belangrijk doel vonden, want Ine was psychotherapeut en Bob neuroloog. Zij hielden zich beroepsmatig dus al heel lang bezig met de hersenen. Helaas leden ze ook beiden aan dementie. .
Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met de Hersenstichting. .