Dans jezelf gezond

Getty Images

Dansen is leuk én het maakt je lichaam krachtiger, flexibeler en beter in balans. Het wordt ook ingezet tegen een vastgelopen huwelijk of een burn-out. "Met dansen verander je je blik op het leven."

Hij was pas 37 jaar en directeur van een dansgezelschap toen hij moeite kreeg met bewegen. Marc Vlemmix (45) bleek parkinson te hebben. Vlemmix: "Mijn eigen dansers brachten me op een idee. Zij trainen dagelijks hun kracht, flexibiliteit en balans. Zaken waar ik me met mijn ziekte ook op moest richten. Ik dacht: waarom saaie, confronterende oefeningen doen als je ook kunt dansen? De eerste keer dat ik de dansvloer betrad, voelde ik me bevrijd.”

Vlemmix richtte de stichting Dance for Health op, die in het hele land dansprogramma’s geeft aan mensen met ziekten als reuma, parkinson en MS. Hij vertelt over een van zijn eerste cursisten: een patiënt die schuifelend bij de workshop binnenkwam, een beetje voorovergebogen, met kleine stapjes. Aan zijn rechterhand ondersteund door zijn vrouw, aan zijn linkerhand een wandelstok. “We begonnen met de eerste dansoefeningen en met de minuut werd de lach op zijn gezicht breder. Tegen de tijd dat we hem vroegen om op één been te gaan staan, keken zijn vrouw en de neuroloog een beetje bezorgd. Maar hij deed het zonder enige moeite. Op dag drie bleef zijn wandelstok achter in de oefenruimte. En op dag vier wandelde hij de hele weg naar huis.”

Mee met de muziek

Van een trage, stroeve patiënt naar iemand die weer meedraait… Is dans een wondermiddel? “Je ziekte verdwijnt er niet mee”, zegt Marc Vlemmix, “maar dat dans de balans, motoriek en loopsnelheid verbetert, is inmiddels door talloze onderzoeken aangetoond.”

Zoals stotteraars soms de woorden veel vloeiender uit hun mond krijgen wanneer ze zingen, helpt dans het lijf losser te bewegen als het ‘vastzit’, aldus Vlemmix. Niet alleen bij parkinson, maar ook bij bijvoorbeeld reuma en MS. Voor deze ziektes zijn bij Dance for Health inmiddels ook dansprogramma’s gestart. Vlemmix: “Als je een ziekte hebt zoals parkinson moet je over elke beweging nadenken: bewust je arm optillen, bewust je ene been voor het andere zetten. Als je danst, hoeft al dat denken niet. Je laat je gewoon meenemen door de muziek. Het hoofd gaat even ‘uit’.”

Bovendien maak je al dansend stofjes aan die helpen bij verschillende aandoeningen. Door de vrijkomende endorfinen heb je minder pijn; de vrijkomende dopamine maakt blij. “En het dansen maakt je creatiever”, zegt Vlemmix. “Als ik een ‘freeze’ heb – een moment waarop al mijn bewegingen stoppen — kan ik daar nu soms, met een draai uit mijn dansrepertoire, makkelijker uit komen. Het positieve effect dat op de dansvloer ervaren wordt, vertaalt zich ook naar het dagelijks leven. Mensen met reuma die eerst geen hark meer konden vasthouden, kunnen nu weer tuinieren. Patiënten die geen potje meer van de plank konden pakken, kunnen nu weer naar het keukenkastje reiken.”

Mentaal sterker door dans

Ook Renate Hoenselaar, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Danstherapeuten, ziet dat dansen mensen helpt ‘uit hun hoofd’ te komen en dat het ze weer in beweging brengt. Als danstherapeut behandelt zij vooral mensen met een depressie, trauma, angstklachten, een burn-out of andere psychische problemen. Hoenselaar: “Vaak zijn ze al bij een psycholoog geweest en weten ze precies wat er aan de hand is. Ze zijn veel te lang over hun grenzen gegaan. Hebben signalen van hun lijf genegeerd. Altijd maar voor anderen gezorgd. Ze kunnen het heel goed vertellen, maar het lukt ze niet om het anders te doén.” Het is iets wat Hoeselaar terugziet in de eenvoudige bewegingen waarmee ze een danstherapie-sessie begint. “Wie geen grenzen durft te stellen, geen confrontatie durft aan te gaan, heeft vaak heel weinig kracht in de beweging. Daar kun je aan werken in dans. Door te oefenen met stevig staan en heel directe bewegingen uit te voeren, integreer je die ‘nieuwe’ bewegingen in je lijf. En doordat je het gaat voélen in je lijf, veranderen je houding, je hoofd en je gedrag langzaam mee.

Het wordt ‘gewoon’ om zeggenschap uit te stralen. Om direct te zijn in plaats van vaag.” Het mooist zijn misschien wel de effecten van dans op partners die bij Hoenselaar komen voor relatietherapie. “Waar de ruzies thuis maar blíjven gaan over de sokken naast de wasmand of de vaatwasser die verkeerd wordt ingeruimd, wordt op de dansvloer vaak meteen duidelijk waar het echt om draait. Laatst vroeg ik een stel om lopend samen in één ritme te komen. De man bleef – met zijn blik strak op zijn vrouw gericht – eerst stilstaan, om vervolgens heel dicht op haar in hetzelfde tempo achter haar aan te gaan. De vrouw ging er, veel te snel bewegend, letterlijk vandoor. Een duidelijk beeld. En een eyeopener voor beiden. Hij had niet in de gaten hoezeer hij altijd boven op haar zat; zij had niet door hoe weinig ze hem doorgaans laat weten wat zich in haar afspeelt. Dans kan mensen helpen zich weer op elkaar af te stemmen.”

De kracht van kunst

Het bijzondere effect van dans is volgens Marc Vlemmix groter dan de zichtbare verbeteringen bij het bewegen. “Er gebeurt nog iets anders. Met dansen verandert je blik op het leven. Van patiënt verander je in danser. In plaats van te worden verzorgd, word je uitgedaagd. Je kijkt niet meer vanuit problemen, maar vanuit mogelijkheden.”

En zijn opgebloeide cursist? Op de laatste dag van de workshop kwam hij in een Italiaans maatpak binnen. “Rechtop, trots, zonder wandelstok, zonder vrouw”, vertelt Vlemmix. “Hij was de stralende ster van het stuk dat we opvoerden. En op het moment dat we de muziek switchten van Stravinsky’s Le Sacre du printemps naar I Want to Break Free van Queen, begon iedereen te dansen, te klappen en te springen, in volle vrijheid. Ik heb nooit zo sterk de kracht van creativiteit ervaren, de kracht van kunst, de kracht van dans.”

Is danstherapie iets voor mij?

Overweeg een behandeling op de dansvloer als…

praten alleen niet voldoende helpt.
lichamelijke klachten steeds terugkeren.
je makkelijker leert door te doen, te ervaren en te voelen.
je de hersenen wilt prikkelen door iets nieuws te leren.
je wilt weten hoe het lichaam in het dagelijks leven ondersteund kan worden.
je van dansen houdt (ook al heb je geen ritmegevoel).

Tips van Renate Hoenselaar: Welke dans werkt bij wat?

Reuma: zachte en gelijkmatige bewegingen in een rustige flow.
Parkinson: dynamischer dansen, waarbij je door de ruimte heen beweegt op stevige ritmes.
Grenzen leren stellen: tango.
Trauma’s verwerken: vrije expressie.
Kracht opdoen: Afrikaanse dansen.
De hersenen prikkelen: dans waarin je een choreografie aanleert.
Maar doe vooral wat werkt voor jou. “Waar de een gedijt bij rustige pianomuziek in geval van een depressie, stampt de ander liever flink op de grond”, benadrukt Renate Hoenselaar.