Voedsel belangrijkste bron van giftige PFAS

PFAS, oftewel poly- en perfluoralkylstoffen, is een verzamelterm voor bijna 5.000 verschillende chemische stoffen met namen als GenX, PFOA, PFOS, PFNA en PFHxS. Ze komen van nature niet voor in het milieu, maar worden door de chemische industrie gemaakt vanwege hun water- en vetafstotende werking. Vandaar dat ze gebruikt worden in pannen met antiaanbaklaag, bakpapier en verpakkingen met een coating, zoals pizzadozen van pizzeria’s. Maar PFAS zitten in veel meer producten: bijvoorbeeld regenkleding, skikleding, blusschuim, impregneermiddel en smeermiddel. Het grote nadeel van PFAS is dat ze niet of nauwelijks worden afgebroken in de natuur. Daarom worden ze ook wel eeuwige chemicaliën genoemd. Ze hopen zich op in de bodem en het water en komen zo terecht in planten en dieren.

Hoe giftig zijn PFAS?

Onlangs heeft de Europese Voedsel- en Warenautoriteit EFSA alle onderzoeken naar de gezondheidseffecten van PFAS op een rij gezet. Daaruit blijkt dat PFAS vooral nadelig kunnen zijn voor het immuunsysteem en ook de lever. Tijdens de zwangerschap kunnen PFAS leiden tot een lager geboortegewicht van de baby. Baby’s en jonge kinderen zijn extra gevoelig. De toelaatbare hoeveelheid giftige stoffen wordt namelijk altijd opgesteld per kilogram lichaasmsgewicht. En dan zijn jonge kinderen flink in het nadeel. In verhouding tot hun lage lichaamsgewicht krijgen zij relatief meer PFAS binnen. Op basis van alle beschikbare informatie heeft EFSA nu en Tolereerbare Wekelijkse Inname opgesteld. Dat is een hoeveelheid die je levenslang wekelijks mag binnenkrijgen zonder dat dit gevolgen heeft voor je gezondheid. Deze nieuwe grenswaarde is lager dan de grenswaarde die Nederland tot nu toe gebruikte. Het RIVM gaat nu onderzoeken of de grenswaarden voor bijvoorbeeld de bodem en het drinkwater aangepast moeten worden.

Waarom zijn PFAS niet verboden?

Sommige PFAS zijn in het verleden al verboden, zoals PFOS sinds 2006 en PFOA sinds juli 2020. En als het aan de Nederlandse overheid ligt, worden alle PFAS verboden. Samen met Duitsland, Denemarken, Zweden en Noorwegen werkt Nederland aan een Europees verbod op PFAS. Toch is het probleem niet meteen opgelost met zo’n verbod. Omdat deze stoffen niet of amper worden afgebroken, blijven ze in het milieu voorkomen.

Hoe krijg je PFAS binnen?

PFAS krijgen we vooral binnen via ons eten en drinken. Ze zitten bijvoorbeeld in drinkwater, vis, schaal- en schelpdieren, (orgaan)vlees, eieren, melk, fruit en groenten. Ze komen daarin terecht via vervuilde grond, vervuild water of het voer dat dieren krijgen. PFAS kunnen ook in ons eten terechtkomen via pannen met een antiaanbaklaag, bakpapier en pizzadozen. Maar volgens EFSA gaat het dan om slechts zeer kleine hoeveelheden. Veel minder dan de hoeveelheid PFAS die via het milieu in onze voeding terechtkomt.

Hoe zorg je dat je zo min mogelijk PFAS binnenkrijgt?

PFAS helemaal vermijden lukt niet. Ze zitten in kleine hoeveelheden in heel veel verschillende voedingsmiddelen. Het beste advies is dan ook gevarieerd eten: niet elke dag hetzelfde eten en zoveel mogelijk verschillende voedingsmiddelen kiezen. Zo verklein je de kans dat je veel eet van een product, dat toevallig een grote hoeveelheid PFAS bevat.

En hoe zit het met pannen met een antiaanbaklaag en bakpapier?

Als je bakpapier en een pan met een antiaanbaklaag normaal gebruikt, is er geen reden tot zorg. Maar voorkom dat de antiaanbaklaag beschadigd raakt, want dan kunnen kleine deeltjes van de coating in je eten terechtkomen. Gebruik daarom altijd houten of plastic keukengerei en vervang een beschadigde pan. Wil je helemaal op safe spelen? Kies dan bakpapier zonder PFAS en pannen met een keramische antiaanbaklaag in plaats van een kunststof antiaanbaklaag. In deze coating zitten geen PFAS, maar nanodeeltjes van siliciumdioxide- of titaniumdioxide. Negeer overigens claims als '100 procent PFOA-vrij' bij het kopen van pannen met een antiaanbaklaag. Dat is niet hetzelfde als vrij van PFAS. PFOA is een van de PFAS, die sinds juli 2020 is verboden. Alle antiaanbakpannen zijn tegenwoordig dus 100 procent PFOA-vrij.