Waarom de ene voedingsmythe niet plaats moet maken voor de ander

Getty Images

Voedingsmythes ontkrachten lijkt een goede zaak en zorgt bovendien voor lekker bekkende artikelen, alleen moet het wel zorgvuldig gebeuren. Anders maakt de ene voedingsmythe plaats voor de ander. Dat stelt hoogleraar Global Nutrition Edith Feskens, verbonden aan Wageningen University and Research.

"Voeding is een onmisbaar onderdeel van ons leven en tegelijk al sinds jaar en dag voer voor debat. Want wat de ene expert bestempelt als voedingsmythe, noemt de ander juist gezond. De traditionelere voedingsrichtlijnen lijken soms achterhaald in een tijd waarbij we ons liever richten op een eetpatroon zonder bijvoorbeeld koolhydraten of met sappen en shakes. Er duiken doorlopend nieuwe, revolutionaire ideeën op, die vervolgens gretig worden overgenomen en gepubliceerd. Zowel wetenschappers als media gaan hierbij nogal eens de mist in en kijken niet naar wat is bewezen, maar naar wat scoort. Dat zorgt voor onrust en verwarring.", Zegt hoogleraar Edith Feskens.

Wat is een voorbeeld van het schetsen van een verkeerd beeld rondom voeding?

"Eerder dit jaar kwam Tim Spector met zijn boek Ingelepeld. Van sommige dingen in zijn boek schrok ik echt. Het helpt niet wanneer een gerenommeerd onderzoeker zegt dat bepaalde dingen in de Schijf van Vijf niet kloppen. Dat doet Spector vooral omdat hij vindt dat voeding persoonlijk is. Het is zeker goed om te kijken wat bij een persoon past, maar dat maakt nog niet dat de huidige voedingsrichtlijnen niet goed zijn voor de gemiddelde persoon. Dat wordt nu wel gesuggereerd en dat is gevaarlijk."

Is er wel iets eenduidigs te zeggen over voeding en gezondheid?

"Voedingsonderzoek is heel complex, maar over sommige dingen is zeker wel consensus. Veel verzadigd vet en transvetten lijden tot een verhoogd LDL-cholesterolgehalte in je bloed, wat weer kan leiden tot hart- en vaatziekten. Om diabetes (type 2) te voorkomen en te genezen moet overgewicht worden aangepakt. Zout verhoogt je bloeddruk – een te hoge bloeddruk verhoogt de kans op hart- en vaatziekten. De Schijf van Vijf is gebaseerd op de beste onderzoeken die er zijn en is gericht op het voorkomen van ziektes in de samenleving. Het wijst iedereen de goede kant op. Het kan voor jou wat afwijken, maar dat wil nog niet zeggen dat het niet gezond is voor het merendeel van de mensen."

Welke voedingsmythes ontkracht Spector op de verkeerde manier?

"Neem vis eten. Spector stelt dat het niet nodig is om twee tot drie keer per week vis te eten voor je gezondheid. Hij zegt dat je het beter kunt beschouwen als een zeldzame traktatie, omdat veel vis eten niet milieuvriendelijk is en omdat er in kweekvis antibiotica en chemicaliën zitten. Hier worden allemaal extremen neergezet. Het is inderdaad zeker niet nodig om twee tot drie keer per week vis te eten. De Gezondheidsraad adviseert om één keer per week vis te eten. Dat beschermt tegen hart- en vaatziekten, zeker als het vette vis is (makreel, haring, zalm, bokking, sardines). Je kunt dan duurzaam gevangen vis kiezen. Spector brengt daarin geen nuances aan."

Minder water en meer zout?

"Met zout eten en water drinken gaat Spector ook de mist in. Om met het laatste te beginnen: hij stelt dat het een mythe is dat we anderhalve liter per dag moeten drinken. Alleen stelt hij dit vooral uit duurzaamheidsoogpunt omdat er veel flessenwater wordt gekocht. Dat is inderdaad niet goed, maar kraanwater drinken is – in ieder geval in Nederland - natuurlijk prima en ook nog eens heel goedkoop. Het is daarmee een geweldig alternatief voor suikerhoudende dranken.

Wat zout betreft: hij stelt dat 10-12 gram zout per dag geen probleem moet zijn, in plaats van de aanbevolen hoeveelheid van 5 gram. Hij zegt dat steeds meer studies het tegendeel bewijzen. Ik heb het nagekeken: dat zijn slechte studies. Hij zegt ook dat je bloeddrukverlagende medicatie kan nemen. Dat vind ik heel raar, want je kunt het ook gewoon voorkomen."

Hoe kan het dat een gerenommeerd onderzoeker dit zegt?

"Hij is druk bezig met persoonsgerichte voeding en de invloed van ieders metabolisme: dat wat er gebeurt in je darmen. Heel interessant, maar er is nog zo weinig over bekend, dat het echt nog te vroeg is om er adviezen over te geven. Ondertussen schoffelt hij een paar goed onderzochte adviezen onderuit. Hij heeft zeker gelijk dat voedingsonderzoek moeilijk is. Langlopende onderzoeken naar ziektes zijn schaars, daarom kijken we vaak naar het effecten op kortere termijn, zoals op het LDL-cholesterol. Zo kun je dicht bij de waarheid komen."

Waarom gaat het vaak mis met berichtgeving over voeding?

"Wetenschappers komen soms toch met te boude conclusies. Geen wonder dat journalisten daarmee aan de haal gaan. De wetenschap moet daarin verantwoordelijkheid nemen en de media heeft ook de verantwoordelijkheid om naar het grotere plaatje te kijken. Ik vind dat journalisten kritischer mogen zijn, bijvoorbeeld bij de bespreking van zo’n boek. Bevraag er andere mensen over, zet voedingsonderzoek in een breder licht."

Wat zijn de gevaren van voedingsmythes?

"Dat je een extreem dieet kiest en eenzijdig gaat eten. Om gezond te zijn is het vooral belangrijk dat je een gevarieerd eetpatroon hebt dat makkelijk is vol te houden. Dat begint met het langzaam vervangen van ongezonde producten door gezonde."