Wat kun je doen aan chronische verkoudheid?

Een verkoudheid is meestal niets om je druk om te maken, al kun je je er belabberd door voelen. Het gaat om een ontsteking van de slijmvliezen in je neus en keel, ook wel rhinitis genoemd. Die zwellen op en maken meer slijm dan gewoonlijk. Je voelt je dan niet lekker, hebt een volle neus en moet vaker niezen. Ook kun je last hebben van een pijnlijke keel, hoest en koorts.De oorzaak van de ontsteking is een besmetting met een van de vele verkoudheidsvirussen die wereldwijd rondgaan. Die kunnen het hele jaar door toeslaan, maar in de wintermaanden is er sprake van een piek. Dan zitten we immers vaker binnen, dicht bij elkaar, waardoor we elkaar gemakkelijker aansteken via besmette druppeltjes in de uitgeademde lucht of via de handen.

Volgens prof. dr. Olivier Vanderveken, die is gespecialiseerd in keel-, neus- en oorziekten, zijn twee tot vier verkoudheden per jaar normaal voor een volwassene, en vier tot acht voor kinderen. “Een gewone verkoudheid duurt maximaal een week en niet iedereen is er even ziek van. Terwijl de een amper last heeft en na een dag al bijna genezen is, kan de ander een volle week klachten hebben. Duurt een verkoudheid wel langer dan een week, dan kan het om een bijkomende keel- of oorontsteking gaan, of een bijholteontsteking.”

Wat komt het vaakst voor?

“Een acute bijholteontsteking, sinusitis, is een van de meest frequente ziektebeelden in het algemeen. Dan heeft de verkoudheid zich uitgebreid naar de sinussen, die raken overvol met slijm. Hierdoor kunnen de kleine openingen naar neus en keel dichtslibben. Het slijm kan niet of nauwelijks meer weg en daardoor kun je druk of pijn voelen boven je ogen en in je gezicht. De pijn neemt toe wanneer je vooroverbuigt of gaat liggen. Er kan ook sprake zijn van een lichte temperatuursverhoging.”

Hoe behandel je verkoudheid en sinusitis?

“Beide gaan meestal vanzelf over, maar je kunt ondertussen wel iets doen tegen de symptomen van sinusitis. Je neus regelmatig spoelen met een fysiologische zoutoplossing verwijdert het slijm. Koorts en hoofdpijn kun je verlichten met paracetamol of ibuprofen. Ook ontzwellende neusspray of medicatie op basis van efedrine of pseudo-efedrine mag je in de acute fase gebruiken. Die zorgt dat de zwelling van het slijmvlies sneller afneemt zodat je daarna beter je neus kunt spoelen en het slijm verwijderen. Dit verkleint het risico dat de ziekte blijft doorzeuren. Laatstgenoemde middelen mag je overigens niet langer dan een week gebruiken. Ze zijn namelijk niet ongevaarlijk, daarom zijn ze alleen nog verkrijgbaar op doktersvoorschrift. Antibiotica zijn op dat moment niet wenselijk, die genezen of verkorten je verkoudheid of sinusitis niet.

Is de verkoudheid of sinusitis na een week en ondanks behandeling van de symptomen niet verbeterd, houd je koorts, komen er klachten bij, heb je aanhoudende hoofdpijn of zie je geelgroen slijm wanneer je hoest of je neus snuit, dan kun je beter naar de huisarts gaan. Want als je bovenop de infectie met het verkoudheidsvirus een infectie met een bacterie hebt opgelopen, is het belangrijk dat je wél tijdig antibiotica krijgt om complicaties te voorkomen. Als acute sinusitis onderbehandeld wordt, kan hij chronisch worden.”

Waardoor wordt een acute sinusitis chronisch?

“De klassieke risicofactoren zijn een onderliggende allergie en/of neuspoliepen. Wanneer je de stof die de allergie veroorzaakt inademt, bijvoorbeeld graspollen of huisstofmijt, veroorzaakt dat een allergische ontsteking van het neusslijmvlies. De klachten van deze allergische rhinitis lijken op die van een verkoudheid. Je slijmvliezen zwellen op, je hebt last van neusloop, tranende ogen, jeuk aan neus en ogen, je moet niezen en hoesten. 

Verkoudheid kan chronisch worden door een onderliggende allergie en/of neuspoliepen

Neuspoliepen zijn goedaardige verdikkingen van het slijmvlies in de neus en sinussen. Niet te verwarren met de neusamandelen, die in de volksmond soms ook poliepen worden genoemd maar bestaan uit lymfeklierweefsel. Neuspoliepen komen vaker voor bij mensen met een allergie of astma. Door die poliepen zijn neus en sinusholtes minder goed toegankelijk. Daardoor werken neusspoelingen en neussprays er minder goed. De cocktail van neuspoliepen, een allergie voor bijvoorbeeld huisstofmijt en een verkoudheid verhoogt het risico op een chronische sinusitis. Ook een anatomische afwijking van de neus is een risicofactor, bijvoorbeeld een scheef tussenschot. Normaal verdeelt dat de neusgaten in het midden. Als het scheef staat, is een van de neusgaten minder groot en kun je er minder goed door ademen. Tijdens een verkoudheid kan het slijm daar dan ook moeilijker weg.”

Kun je chronische sinusitis voorkomen?

“Als je vermoedt dat je een allergie hebt, moet je dat eerst laten onderzoeken. Daarvoor bestaan twee methodes: een huidtest of bloedafname. Wanneer je dan weet waarvoor je allergisch bent, moet je contact met die stof vermijden. Maar dat gaat niet altijd. Huisstofmijt is er bijvoorbeeld het hele jaar, je krijgt het nooit helemaal weg uit je huis. Je kunt algemene maatregelen nemen, zoals tapijten en gordijnen uit de slaapkamer verwijderen, maar je hebt ook geneesmiddelen nodig om de allergie onder controle te krijgen en te houden. 

De hoeksteen van de behandeling tegen zowel chronische en allergische rhinitis als neuspoliepen is een neusspray met een specifiek cortisone in poedervorm. Dat is een onderhoudsbehandeling die uitsluitend zinvol is als je de neusspray dagelijks gebruikt volgens de richtlijnen. Zoals iemand met astma dagelijks een puffer moet gebruiken om een acute aanval te voorkomen, moet je dan dagelijks de neusspray gebruiken. Zo houd je de allergie onder controle, zorg je dat de poliepen geen vrij spel krijgen en verminder je het risico op een chronische sinusitis.”

Wat als je al een chronische sinusitis hebt die niet overgaat?

“De huisarts kan je dan doorverwijzen naar een keel-, neus- en oorarts. Wanneer de medicatie niet voldoende effect heeft, wordt er een CT-scan gemaakt om te kijken hoe uitgebreid de chronische sinusitis en de eventuele poliepen zijn. Op basis daarvan, het klinisch onderzoek en de klachten wordt een gepersonaliseerd plan gemaakt en kan een endoscopische operatie worden uitgevoerd. Meestal tijdens een dagopname. 

Wanneer medicijnen niet helpen, kan een neusoperatie de oplossing zijn

Deze operatie vindt plaats via de neusgangen met een endoscoop, dat is een buisje met een camera, en andere speciale instrumenten. Je houdt dus geen littekens aan de buitenkant van je neus over aan de operatie. Doorgaans koppelen we het beeld van de CT-scan aan het endoscopisch beeld zodat we precies weten waar we op dat moment zijn in je neus. Zo kunnen we navigeren en heel zorgvuldig de plaats van aantasting, die bij iedereen een beetje anders is, behandelen. We maken de aangetaste sinussen schoon en verwijderen het slijm en de poliepen als die er zijn. Verstopte openingen maken we open en we maken ze blijvend ook wat groter, waardoor je minder risico loopt op een nieuwe sinusitis. Slijmvlies wegnemen doen we niet, dat is te belangrijk voor de genezing van de neus. En als je bijvoorbeeld ook een scheef neustussenschot hebt, maken we van de gelegenheid gebruik om dit recht te zetten, waardoor je daarna beter kunt ademen.”

• Lees ook: 11 vragen én de antwoorden over verkoudheid

Prof. dr. Olivier Vandervekenis diensthoofd Neus-, Keel- en Oorziekten en Hoofd- en Halsheelkunde aan het Universitair Ziekenhuis Antwerpen en gewoon hoogleraar aan de Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen van de Universiteit Antwerpen.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond maart 2025. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.