Kunnen hulpstoffen in cosmetica kwaad?

Shampoo bevat natrium­laurylsulfaat

In shampoo zitten stoffen die talg, dode huidcellen, zweet en vuil van je hoofdhuid en uit je haar verwijderen. Vooral natriumlaurylsulfaat (in het Engels sodium lauryl sulphate of SLS) maakt goed schoon; ideaal voor vet haar.

Er gaan geruchten dat SLS kankerverwekkende stoffen zou vormen, maar hiervoor is geen wetenschappelijk bewijs. SLS zorgt er wel voor dat shampoo prikt in je ogen, en het ontdoet je huid van vocht. Dat kan huidirritatie en droog – of juist heel vet – haar veroorzaken. Shampoos bevatten daarom steeds vaker het mildere sodiumlaurethsulfaat (SLES) of cocamidopropyl betaïne.

Ons advies: heb je snel last van een droge of gevoelige huid? Kies dan bij voorkeur een milde, SLS-vrije shampoo.

Deodorant bevat aluminiumzouten

Deodorant met aluminiumzouten werkt goed tegen flink zwetende oksels. Deze aluminiumzouten vormen een onoplosbaar laagje in de zweetklieren. Ze helpen daarmee zweetplekken en vervelende luchtjes te voorkomen.

Zo’n vijftien jaar geleden waarschuwden Amerikaanse onderzoekers voor een mogelijk verband tussen aluminiumzouten in deodorant en borstkanker. Er is onderzoek naar gedaan, maar tot nu toe is er geen wetenschappelijk bewijs gevonden dat je borstkanker zou krijgen door aluminium in deodorant; ook niet bij mensen met net onthaarde en daarmee extra gevoelige oksels.

Ons advies: maak je je toch ­zorgen? Kies dan voor een alumi­niumvrije deodorant. Bedenk wel dat je met een deo met aluminiumzouten langer fris blijft. Wel zo fijn als je veel sport of snel last hebt van klotsende oksels.

Crème bevat parabenen

Parabenen werken als conserveringsmiddel: ze remmen de groei van schimmels en bacteriën en zorgen er zo voor dat producten als crème, shampoo en conditioner lang goed blijven. Critici maken zich zorgen over de mogelijke hormoonverstorende effecten van deze stoffen. Parabenen zouden de werking van het hormoon oestrogeen nabootsen en zo kunnen leiden tot vruchtbaarheidsproblemen, vroeggeboortes of zelfs kanker.

Het klopt dat parabenen werken zoals het vrouwelijk geslachtshormoon, maar hun effect is wel duizend tot honderdduizend keer zo klein. Onderzoeksresultaten over de impact op onze gezondheid spreken elkaar tot nu toe tegen.

De Europese Commissie bepaalt hoeveel conserveringsmiddelen er in toiletartikelen mogen zitten. Voor parabenen geldt een maximumgehalte van 0,8 procent. Met zulke strenge regels hoef je je over parabenen geen zorgen te maken.

Ons advies: neem je toch liever het zekere voor het onzekere, kies dan voor parabeenvrije producten. Daarin is keus genoeg.

Tandpasta bevat triclosan

Van antibacteriële zeep en douchegel tot tandpasta: triclosan zit in allerlei toiletartikelen. De stof vermindert en voorkomt besmetting met bacteriën en maakt producten langer houdbaar. Triclosan in tandpasta zou ook helpen om tandvleesontsteking te voorkomen. Consumentenorganisaties maken zich zorgen over de mogelijk hormoonverstorende eigenschappen van triclosan en de slechte afbreekbaarheid in het milieu. Er is mogelijk ook een verband met antibiotica-resistentie: hoe vaker we bacteriën uitschakelen met triclosan, hoe meer bacteriën er op termijn ongevoelig voor worden.

In de Verenigde Staten mag triclosan sinds september 2016 niet meer toegevoegd worden aan handzeep; dit omdat de antibacteriële werking van de stof onvoldoende is aangetoond. In Europa mag triclosan nog wel in alle persoonlijke verzorgingsmiddelen worden gebruikt. Ons advies: triclosan is op zich veilig, maar overdrijf het gebruik niet. Blijf lekker je tanden poetsen met je vertrouwde tandpasta en was je handen, maar niet vaker dan nodig is.

Dagcrème bevat uv-filters

Uv-filters zitten in anti-zonnebrandmiddelen en sommige dagcrèmes om je huid te beschermen tegen schadelijke uv-straling van de zon. Ze zijn er op minerale en op chemische basis. Uv-filters op minerale basis bevatten vaak piepkleine nanodeeltjes als titaniumdioxide en zinkoxide. Ze vormen een dun laagje op de huid dat de straling weerkaatst. Deze filters mogen alleen als crème op de huid gebruikt worden en niet als spray; nanodeeltjes kunnen niet door de huid, maar zouden bij het inademen wel diep in de longen terecht kunnen komen.

Chemische uv-filters, zoals octocryleen, MBBT en oxybenzon, absorberen uv-straling. Zowel minerale als chemische uv-filters staan bij normaal gebruik als veilig te boek. De chemische uv-filters kunnen soms wel irriterend zijn voor de huid; octocryleen is hierbij berucht. Hiervan is de toegelaten hoeveelheid in anti-zonnebrandmiddelen dan ook verlaagd. Een aantal consumenten­organisaties maakt zich bij de chemische filters ook zorgen over eventuele hormoonverstorende en kankerverwekkende effecten.

Ons advies: smeer je tijdens het zonnen altijd in met anti-zonnebrandmiddel. Je huid verbranden is sowieso schadelijker dan het gebruik van crèmes met uv-filters.

Lippenbalsem bevat MOSH/MOAH

Verschillende lippenbalsems bevatten MOSH (Mineral Oil Saturated Hydrocarbons) en MOAH (Mineral Oil Aromatic Hydrocarbons), zo bleek onlangs uit onderzoek van de Duitse en Belgische consumentenbond. Deze stoffen kunnen als vervuiling voorkomen in minerale oliën (gezuiverde aardolie) en zijn mogelijk kankerverwekkend. Minerale oliën zijn een belangrijke component van lippenbalsem.

De Europese Food Safety Authority schat de hoeveelheid MOSH die consumenten alleen al via hun voeding binnenkrijgen als ‘potentieel zorgwekkend’. Wie daarnaast regelmatig lippenbalsem gebruikt – en ongemerkt inslikt – krijgt nog meer van deze ongewenste stof binnen. MOAH’s mogen sowieso niet in levensmiddelen voorkomen.

Ons advies: ben je er niet gerust op? Kies dan voor een lippenbalsem die alleen plantaardige oliën en vetten bevat; sheaboter en bijenwas bijvoorbeeld. Het BDIH-logo voor natuurlijke cosmetica belooft dat het product vrij is van minerale oliën.

Een veilige wastafel

Shampoo, zeep, lipbalsem, scheerzeep, tandpasta, crème of deodorant: we kunnen bijna niet zonder. Het is dus belangrijk dat ze veilig zijn voor onze gezondheid. Soms wordt een hulpstof verboden, zoals bijvoorbeeld het kankerverwekkende conserveringsmiddel formaldehyde. De regels voor de veiligheid van verzorgingsproducten worden in Europa vastgesteld. Nieuwe hulpstoffen, zoals uv-filters, haarkleuringsmiddelen en conserveringsmiddelen, mogen pas worden gebruikt als ze veilig genoeg zijn. Uitgangspunt daarbij is het normale dagelijkse gebruik, zoals een beetje balsem op je lip – en niet de hele stick – bij een lippenbalsem.

Er is nogal wat politieke discussie over de vraag of een stof veilig genoeg is voor dagelijks gebruik. Fabrikanten die een stof al jaren gebruiken in hun product, willen vaak geen strengere regels. Daartegenover staan milieu- en consumentenorganisaties die zich zorgen maken over de veiligheid.

Ondanks de regels belanden er toch weleens verzorgingsproducten in de winkel met stoffen die niet zijn toegestaan. De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit houdt hier toezicht op. Op haar website en via 0900-0388 kun je ‘klachten met cosmetica’ melden, zoals een pijnlijke huid na smeren van een crème of jeuk na een shampoobeurt.

Met dank aan deskundigen Joke Herremans (RIVM) en Bas Eickhout (Europarlementariër GroenLinks).

Dit artikel is eerder verschenen in het aprilnummer van Plus Magazine. Nog geen abonnee van Plus Magazine? Abonnee worden doet u in een handomdraai!