Hersenmist of brain fog: 9 oorzaken

Als je het gevoel hebt dat je er niet helemaal bij bent, je moeite hebt met concentreren en dingen snel vergeet, kan dat op hersenmist wijzen. Dit fenomeen, ook wel brain fog genoemd, is geen medische diagnose. Het is een overkoepelend begrip voor een groep van symptomen die de cognitieve functies en mentale helderheid beïnvloeden. Hersenmist kan allerlei oorzaken hebben. Het voelt een beetje alsof je in de ‘zombiemodus’ staat. Denken, onthouden en concentreren lukt niet goed. Je voelt je niet helder, bent een beetje suffig en verstrooid. Kortom: je bent mistig in je hoofd.

1. Hersenmist na corona

De term hersenmist is de laatste tijd geregeld in het nieuws. Dit komt omdat het een van de symptomen van long covid is. Volgens neurologen is hersenmist hoogstwaarschijnlijk een gevolg van directe en indirecte ontstekingseffecten in de hersenen door het virus. Hoewel hier nog relatief weinig over bekend is, lijkt het erop dat hersenmist door long covid veel intenser en langduriger is dan brain fog door andere oorzaken. In de meeste gevallen neemt de mist vanzelf af en gaat het uiteindelijk helemaal over, maar er zijn ook mensen die jaren na een corona-infectie nog klachten hebben.

2. Hormonale veranderingen

Het coronavirus is niet de enige oorzaak van hersenmist. Ook hormonale veranderingen, zoals tijdens en na de overgang, kunnen er debet aan zijn. Door de afname van het hormoon oestrogeen kunnen vrouwen tot wel tien jaar na hun laatste menstruatie last hebben van allerlei klachten, zoals opvliegers, nachtzweten, prikkelbaarheid en gewichtsverandering. Ze slapen hierdoor minder, zijn soms emotioneler. Al die klachten samen kunnen hersenmist veroorzaken.

3. Slechte nachtrust

Een andere belangrijke oorzaak voor hersenmist is het al eerder genoemde slaapgebrek. Dat geldt voor zowel mannen als vrouwen. Slaap is heel belangrijk voor het herstel van je lichaam, vooral voor de hersenen. Van zowel te weinig als te veel slaap kun je een ‘mistig’ hoofd krijgen. Het voelt alsof je hoofd vol watten zit en je je de dag doorsleept. Ook slaapstoornissen als apneu of narcolepsie kunnen hersenmist veroorzaken. Ga bij langdurig slecht slapen naar de huisarts.

4. Stress

Veel verantwoordelijkheden en verplichtingen, het gevoel altijd maar ‘aan te moeten staan’ en bereikbaar te moeten zijn, kan voor chaos in het hoofd zorgen. Tel daarbij zorgen, bijvoorbeeld over ziekte, een scheiding of misschien een sterfgeval. Je mentale gezondheid heeft veel te lijden van dit soort chronische stress. Overmatige productie van het stresshormoon cortisol kan je hersenfunctie beïnvloeden en bijdragen aan hersenmist. De hersenen draaien overuren en raken uitgeput, waardoor je je moeilijker kunt concentreren en dingen sneller vergeet.

Altijd ‘aan’ staan kan voor chaos in het hoofd zorgen

5. Niet genoeg koolhydraten

Koolhydraten zijn een belangrijke bron van energie voor het lichaam en de hersenen. Te veel snelle koolhydraten (koolhydraten uit zoet beleg, snoep, koekjes, vruchtensap, witte rijst en wit brood) veroorzaken bij sommige mensen hersenmist. Ook wanneer je niet genoeg langzame koolhydraten eet, kan hersenmist ontstaan. Langzame koolhydraten zitten in zilvervliesrijst, volkorenpasta, volkorenbrood, volkoren couscous, haver, quinoa, groenten, fruit en peulvruchten. De hersenen hebben glucose (een koolhydraat) nodig om goed te functioneren. Bij gebrek aan die brandstof kun je meer moeite hebben met focussen en vergeetachtiger zijn dan normaal.

6. Alcohol

Naarmate je ouder wordt, kan de lever alcohol minder goed verwerken. Je bent sneller aangeschoten, de katers zijn heviger en duren langer. Na een avondje doorzakken kun je nog lang last hebben van brain fog.

7. Uitdroging

Als je te weinig vocht binnenkrijgt, kunnen je hersenen ‘uitdrogen’. Je kunt daardoor last van hoofdpijn krijgen, maar ook van verwardheid en hersenmist.

8. Vitamine B12-gebrek

Bij een vitamine B12-tekort kun je last krijgen van neurologische symptomen, zoals verwardheid, geheugenproblemen, concentratiestoornissen, desoriëntatie, stemmingswisselingen, geïrriteerdheid, slapeloosheid en depressiviteit. Vegetariërs en veganisten lopen een hoger risico op een tekort, omdat B12 in opneembare vorm uitsluitend voorkomt in voeding van dierlijke oorsprong. Sommige medicijnen kunnen de opname van de vitamine belemmeren, zoals maagzuurremmers en metformine. Te veel alcohol drinken kan ook een B12-tekort veroorzaken.

9. Ziektes en chronische aandoeningen

Ongeveer één op de vijf mensen heeft tijdens of na de behandeling van kanker last van een ‘chemobrein’. Dit betekent dat het brein (tijdelijk) minder goed functioneert. De symptomen van een chemobrein lijken op die van hersenmist, zoals concentratie- en geheugenstoornissen. Ook bij MS, het chronisch vermoeidheidssyndroom (ME/CVS), depressie, de ziekte van Alzheimer en andere (hersen)aandoeningen kan hersenmist opspelen.

Helpen leefstijlaanpassingen bij hersenmist?

Er bestaat (nog) geen specifieke behandeling tegen hersenmist. We weten wel dat het belangrijk is om voldoende te slapen, voldoende te bewegen en ontspanning op te zoeken. Een boek of tijdschrift lezen, tv-kijken of op je mobiel kijken is overigens geen ontspanning. Daar laad je niet echt van op. Kies liever voor een ademhalingsoefening of meditatie als rustmoment. Of staar gewoon even voor je uit. Ook gezond en gevarieerd eten helpt de mist optrekken. Let er daarnaast op dat je gedurende de dag voldoende drinkt.

Wanneer naar de dokter?

Meestal gaat hersenmist vanzelf over. Houden de klachten langer dan drie maanden aan, dan is het verstandig de huisarts te bezoeken en zo specifiek mogelijk uit te leggen hoe de hersenmist voelt. De arts kan zo een behandelplan op maat ontwikkelen om klachten te verminderen. Als leefstijlaanpassingen niet helpen, biedt cognitieve therapie of ergotherapie soms uitkomst.

Een andere versie van dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine mei 2024. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.