12 dingen over oorsmeer die je nog niet wist

1. De officiële naam van oorsmeer is cerumen

De officiële naam van oorsmeer is cerumen, maar het wordt ook wel oorwas, oorwax of sordes aurium genoemd. De smeuïge substantie bestaat uit een mix van collageen, keratine, haartjes en talg uit huidschilfers. Cerumen wordt gemaakt door je oorsmeerklieren, waarvan je er 1000 tot 2000 hebt. Die klieren bevinden zich in het buitenste gedeelte van de gehoorgang.

2. Je kunt een oorgasme krijgen

Veel mensen maken hun oren schoon met een wattenstaafje. Niet verstandig, want zo duw je het oorsmeer juist verder in je oren. Er kan dan een prop ontstaan die je oor verstopt en je gehoor vermindert. Dat is voor veel mensen geen reden om niet met een wattenstaafje in het oor te poeren; zij vinden het namelijk een fijn gevoel geven. Deskundigen noemen dit een oorgasme. De gehoorgang is dun en er zitten veel zenuwuiteinden. Hoe meer zenuwen, hoe fijner als je die prikkelt.

Maar hoe verwijder je oorsmeer dan wel? Niet. De beweging van je kaken bij kauwen, gapen en praten zorgt ervoor dat het oorsmeer vanzelf in kleine beetjes naar buiten wordt geduwd. Als je dat vies vindt, kun je het zichtbare oorsmeer met een tissue of washandje verwijderen. Bij een gezonde gehoorgang is het aanmaken en afvoeren van oorsmeer in balans. Bepaalde aandoeningen, zoals diabetes en eczeem kunnen die balans wel verstoren. Ook bij ouderen is het oorsmeer soms harder, scherper en brokkeliger.

3. Je kunt in Japan je oorsmeer op straat laten verwijderen

In Japan verwijderen ze oorsmeer wel; daar kun je dat op straat laten doen met speciale stokjes die 'mimikaki' worden genoemd. Dit Japanse ritueel heet mimi souji. Het is overigens wel een stuk makkelijker om oorsmeer uit Japanse oren te verwijderen dan uit de meeste Europese oren, zie punt 4.

4. Je kunt nat of droog oorsmeer produceren

Het ABCC11-gen bepaalt of mensen nat of droog oorsmeer produceren. De meeste Oost-Aziaten en bijna alle Koreanen hebben dit gen niet, maar bijna alle Europeanen wel. Bij slechts twee procent van de Europeanen ontbreekt gen ABCC11. Als het ABCC11-gen ontbreekt, is je oorsmeer droger en korreliger. Dat niet alleen: mensen zonder gen ABCC11 hebben ook geen last van stinkvoeten of zweetgeur onder de oksels omdat de chemische stof die de bacteriën daar voedt ook ontbreekt. En het zijn juist die bacteriën die okselgeur veroorzaken. Tenslotte zijn er aanwijzingen dat mensen zonder dit gen ook minder gevoelig voor borstkanker zijn.

5. Oorkaarsen werken niet tegen oorsmeer

Oorkaarsen worden al eeuwenlang toegepast bij diverse klachten aan het oor, zoals een teveel aan oorsmeer. Oorkaarsen zijn holle kaarsen die bestaan uit een opgerolde, katoenen binnenkant, gedrenkt in eterische olieën en een wassen buitenkant en een lont. Er bestaat geen enkel wetenschappelijk bewijs dat behandeling met oorkaarsen echt werkt. Er wordt gezegd dat er door de warmte onderdruk in het oor ontstaat, daardoor zou het oorsmeer 'omhoog worden getrokken'. Die druk is zo laag dat het niet voldoende is om oorsmeer omhoog te trekken. Bovendien kleven er risico's aan het gebruik van oorkaarsen: je gehoorgang kan erdoor verstopt raken, je loopt risico op verbranding, het kan gevaar opleveren voor je oorschelp en trommelvlies en je kunt contacteczeem veroorzaken. Een op de zes KNO-artsen heeft wel eens (ernstige) schade meegemaakt door gebruik van oorkaarsen. Zij raden het gebruik van oorkaarsen dan ook af.

Door oorpeuteren maak je juist meer oorsmeer aan

6. Het gebruik van een earscratcher wordt afgeraden

Een huisarts uit Terneuzen heeft jaren geleden een apparaatje speciaal voor het verwijderen van oorsmeer ontworpen. Dit apparaatje heet de Earscratcher of Cerumenpen en wordt nog steeds verkocht. In vergelijk met paperclips, pennendoppen en haarspelden - die ook vaak worden gebruikt om in de oren te peuteren - is het een relatief veilig apparaatje. KNO-artsen raden het gebruik van zo'n oorpeuterapparaatje af: ook hiermee kan oorsmeer verder het oorkanaal in worden geduwd en bovendien kan je er juist meer oorsmeer door gaan aanmaken.

7. Oorsmeeroplossers gebruik je liever niet te vaak

Commerciële oorsmeeroplossers, baby- of slaolie worden ook vaak geadviseerd om oorsmeerproblemen te voorkomen. Deze middelen lossen het oorsmeer niet op, maar maken het dunner en weken het los van de gehoorganghuid, zodat het natuurlijke transport in de gehoorgang beter kan verlopen. Sommige oorsmeeroplossers bevatten conserveringsmiddelen die een allergische reactie van de gehoorganghuid kunnen opwekken. De meeste KNO-artsen adviseren om deze reden zelden oorsmeeroplossers te gebruiken.

Bloederig oorsmeer kan op trommelvliesproblemen wijzen

8. Oorsmeer kan verschillende kleuren hebben. 

Droog oorsmeer is grijzig van kleur. Als je nat oorsmeer produceert, is dat over het algemeen gelig of lichtbruin, een beetje honingachtig. Oud oorsmeer oxideert door contact met de lucht en is donkerbruin van kleur. Heel oud oorsmeer kan zelfs zwart van kleur zijn. Ziet je oorsmeer groen of lijkt het pusachtig? Dan heb je waarschijnlijk een oorontsteking. Vaak stinkt deze afscheiding ook. Lijkt je oorsmeer rood of bloederig? Laat er dan even een arts naar kijken; dit kan een indicatie zijn van een gescheurd of geperforeerd trommelvlies. Het kan ook wijzen op Alkaptonurie, een zeldzame ziekte. Een kenmerk hiervan is dat oorsmeer van iemand met deze aandoening rood of zwart kleurt bij blootstelling aan lucht 

9. Stress zorgt voor meer oorsmeer

De hoeveelheid oorsmeer verschilt per persoon: sommigen produceren maar een heel klein beetje, anderen juist heel veel. Een teveel aan stress kan ervoor zorgen dat je meer oorsmeer produceert. Bij stress en angst scheiden speciale zweetkliertjes - de apocriene klieren - stresszweet af. Die apocriene klieren zitten ook in het oor, waardoor bij stress, pijn en angst ook meer oorsmeer wordt geproduceerd.

10. Een hoortoestel kan een 'muur van oorsmeer' veroorzaken

Een hoortoestel functioneert alleen met een zogenaamd oorstukje dat de gehoorgang goed afsluit. Het steeds weer aanbrengen, gebruiken en verwijderen van dit oorstukje, stimuleert de oorsmeerklieren aan tot grotere aanmaak en zorgt ook voor een andere samenstelling van dit oorsmeer. Bovendien duwt het oorstukje het oorsmeer weer terug de gehoorgang in, waardoor een 'muur van oorsmeer' kan ontstaan voor de geluidsuitgang van je hoortoestel. Daarmee kan oorsmeer de werking van je gehoorapparaat belemmeren en piepen (= rondzingen) veroorzaken. Lijk je ook met hoortoestel steeds slechter te horen, laat dan je huisarts bekijken of het nodig is je oren uit te spuiten. Volgens de instructie reinigen van onderdelen, vervangen van tips en filters om deze reden zeer belangrijk.

11. Een oortoilet kan uitkomst bieden

Soms is het nodig dat een KNO-arts je oren reinigt. Hij of zij gebruikt instrumenten (haakjes, lisjes en een stofzuigertje) en een oormicroscoop om het oorsmeer voorzichtig naar buiten te werken (zie plaatjes). Dit wordt een oortoilet genoemd. Zo'n oortoilet kan overigens een flinke hoestbui veroorzaken. dit komt door prikkeling van dezelfde zenuw als de zenuw in het strottenhoofd die hoesten veroorzaakt.

12. Oorsmeer werd vroeger als lippenbalsem gebruikt

Oorsmeer werd - in elk geval tot in de negentiende eeuw - in Oost-Europa gebruikt als lippenbalsem. Door de oorwas op je lippen te smeren barsten ze niet in de vrieskou. Dat werkt goed, maar smaakt zurig en bitter.