Chronische jeuk? Dermatoloog: "Iedere vorm is in principe te behandelen"

Jeuk heeft iedereen weleens, maar minstens tien procent van de mensen heeft last van chronische jeuk die langer dan zes weken aanhoudt. Dermatoloog Hok Bing Thio ontvangt patiënten die niet door de huisarts kunnen worden geholpen. “Ik kom de extreemste gevallen tegen. Toch geloof ik dat iedere vorm in principe te behandelen is.”

Het gevaar bij jeuk is dat je er constant over blijft nadenken: ‘Van die kleding krijg ik jeuk, ik moet dat niet meer eten.’ Je googelt wat af en je gaat adviezen ­opvolgen die je tegenkomt. “Mensen ­willen erin geloven en staan minder open voor objectieve informatie. Op die manier creëer je je eigen ‘jeukbeeld’. Dan zeg ik vaak tegen patiënten: we gaan even ­opnieuw beginnen. Het belangrijkste bij de behandeling van chronische gevallen is het zoeken naar de oorzaak en het behandelen daarvan”, benadrukt Thio.

Wat is jeuk precies?

Om de oorzaken te kunnen begrijpen is het eerst belangrijk om te weten wat jeuk eigenlijk is: een prikkel in de huid. Er is geen enkel ander orgaan dan de huid dat jeuk kan ervaren. “Het hart kan dit bijvoorbeeld niet. De huid heeft meer dan één miljoen zenuwuiteinden, en is hierdoor eigenlijk een soort satellietschotel voor je brein. Hij voelt de kou, de warmte, de pijn, eigenlijk kan de huid van alles voelen. Jeuk heeft de rol van oppervlakkig gevaarsignaal, in tegenstelling tot pijn, die een diep gevaarsignaal is. Als je het gevoel hebt dat er een beestje over je huid loopt, dan gaat het kriebelen. Dat is een reden voor je brein om het signaal af te geven om te gaan krabben.” Tegelijkertijd jeuk en pijn ervaren is niet mogelijk. De pijn onderdrukt namelijk de jeuk. Dit komt doordat de pijn­signalen veel sneller binnenkomen in het ­ruggenmerg, en vervolgens naar het brein gaan. Denk bijvoorbeeld aan het moment waarop je een kruisje drukt op een muggenbult. Dan onderdrukt de pijn de jeuk, vanwege het andere signaal. Ook warmte of kou zijn hiertoe in staat.

Oorzaken: van schurft tot schaamluis

Het grootste deel van de mensen met chronische jeuk heeft een huidziekte. Thio: “Daarom is dat het eerste waar ik naar kijk bij mensen die binnenkomen met jeukklachten. Een voorbeeld hiervan is het atopisch syndroom. Daarbij hebben mensen last van een combinatie van ­eczeem, astma, hooikoorts en andere allergieën.” Omdat de jeuk in dit geval wordt veroorzaakt door het immuunsysteem – het afweersysteem – wordt het ook wel immunologische jeuk genoemd. Het afweersysteem veroorzaakt tevens jeuk als je een indringer in je lijf krijgt, zoals bij schurft, muggensteken of schaamluis.

Het speelt ook op als je een allergische reactie krijgt, bijvoorbeeld op een geneesmiddel. Vaak zijn antibiotica en anti-epileptica de boosdoener. Jeuk kan daarnaast een neurologische oorzaak hebben, oftewel een oorzaak in het zenuwstelsel. Gordelroos is hier een voorbeeld van. Verder is er een onderscheid tussen gelokaliseerde en gegeneraliseerde jeuk. Lokale jeuk is op één plek – bijvoorbeeld een muggenbult. Gegeneraliseerde jeuk vindt over je hele lichaam plaats. Dit is bijvoorbeeld het geval bij sommige nier- of leverziekten of bij bepaalde vormen van kanker. Er is ook een psychologische vorm. Hierbij hebben mensen het gevoel dat ze jeuk hebben, waardoor ze het ook krijgen. Ten slotte speelt leeftijd een rol. Hoe ­ouder je wordt, hoe sneller je last van jeuk kan krijgen. Niet iedereen die ouder wordt heeft hier last van, maar wel veel mensen. Een oudere huid kan uitdrogen en daardoor gaan jeuken, maar het kan ook komen doordat je immuunsysteem veroudert en daardoor anders gaat werken.

Behandeling van jeuk

De hierboven genoemde oorzaken van jeuk kennen allemaal een eigen behandeling. Bij een allergische reactie of eczeem krijg je bijvoorbeeld een hormoonzalf, bij een droge huid een vette zalf en tegen indringers zoals schurftmijt een geneesmiddel. Daarnaast is er een aantal algemene adviezen ter verlichting. Het goede nieuws: krabben is niet per se erg. Wanneer je jeuk hebt en krabt, dan kan dat heel lekker zijn, en het kan de jeuk even remmen. Zelfs de huid een beetje kapot krabben is niet erg. De huid is namelijk meestal in staat zich snel te herstellen.

Een koude douche werkt ook uitstekend tegen jeuk. Thio: “De kou onderdrukt het jeuksignaal naar de hersenen. Hoe vaker je doucht, hoe groter de kans op een droge huid, maar als je je daarna goed insmeert is er geen probleem. Die droge huid wil je bestrijden, want een soepele huid zorgt voor minder jeuk. Dit is prima op te lossen met een vette crème, maar het kan ook met simpele keukenmiddelen als olijfolie of zonnebloemolie. Het hoeft geen dure crème te zijn, als het maar vet is. Een hete douche werkt volgens hetzelfde principe, zolang je je daarna maar insmeert.”

Medicatie

“Een crème die ik verder vaak aanraad is levomentholcrème”, aldus Thio. “Die werkt verkoelend, waardoor de jeuk afneemt. Alles wat de huid verkoelt, werkt goed.” Er zijn ook tabletten en andere middelen die je kan proberen. Zo kunnen anti-hooikoortstabletten, antidepressiva, immuunremmende middelen of andere psychiatrische middelen bijvoorbeeld uitstekend werken. Daarbij is het een kwestie van lage doseringen proberen. Op apotheek.nl kun je de medicijnen vinden, als je zoekt op ‘jeuk’ en dan klikt op ‘Welke medicijnen worden gebruikt bij jeuk?’ Het kan ook zo zijn dat bepaalde medicatie de jeuk juist erger maakt. Dit zijn voornamelijk pijnstillende middelen. Zo zijn er best veel mensen die vlak na een operatie last hebben van jeuk.

Gefermenteerde voeding tegen jeuk

Wat is de invloed van voeding? Mag je bijvoorbeeld geen fastfood meer eten als je last hebt van jeuk? Thio: “Ik wil niet ­alles verbieden, ik vind het belangrijk dat mensen een prettig leven hebben. Doe wat goed voelt. Als je het gevoel hebt dat iets werkt, ga daar dan mee door. Als er bijvoorbeeld voeding is waar je extreem ­relaxed van wordt, dan helpt dat. Je ­gevoel heeft namelijk invloed op de jeuk. We ­weten dat pikant eten ­histamine vrijmaakt in het lichaam, dat ervoor zorgt dat je meer jeuk krijgt. Maar als je bijvoorbeeld een pittige Indische maaltijd erg lekker vindt, dan kun je vooraf ook een antihistaminicum slikken.”Ook van alcohol kan je jeuk krijgen, dit maakt namelijk ook histamine vrij. Vooral rode wijn bevat hier veel van, maar het ­effect verschilt per persoon. Er wordt soms beweerd dat het drinken van veel water of het eten van bananen kan helpen tegen jeuk, maar daarvoor is geen wetenschappelijk bewijs. Thio: “Maar als het helpt, doe het vooral.” Wat is dan wel bewezen werkzaam? Er komt steeds meer bewijs voor het eten van gefermenteerde voeding tegen jeuk, zoals kambucha, kimchi, zuurkool of yoghurt. Dat verbetert de bacteriesamenstelling in de darm, wat ook op de huid een goede uitwerking heeft. Roken heeft geen slechte invloed op jeuk, maar kan deze wel verminderen als die is ontstaan door stress. Uiteraard is en blijft roken ongezond.

Wat ook helpt: zon en seks

Zonlicht kan een goed middel tegen de jeuk zijn. De UVB-straling helpt met name tegen immunologische jeuk. Ga niet te lang in de zon, anders loop je weer meer risico op huidkanker. Maar even naar buiten kan de huid veel goed doen. Ook kan het helpen bepaalde soorten kleding niet te dragen. Uit onderzoek is gebleken dat synthetische stoffen de jeuk verergeren. Deze geven een prikkelender gevoel op de huid en kunnen daardoor jeuk veroorzaken. Daarom kan je het beste luchtige kleding dragen van natuurlijke stoffen.

Leuk om te weten: de hersencentra die ­reageren op seksuele handelingen zitten dicht bij de jeukcentra. “Ik denk dat meer seks kan helpen tegen de jeuk. Dit ­omdat de hersengebieden die jeuk ervaren worden onderdrukt, en de focus ergens anders komt te liggen. Maar ik vind dit een moeilijk onderwerp om met patiënten te bespreken.”

Goed slapen is ook heel belangrijk. Het is belangrijk om zoveel uren te slapen als je nodig hebt; dat is goed voor je immuunsysteem. Ten slotte is het belangrijk om er niet te veel aan te denken, hoe lastig dat ook kan zijn. “Ook mensen in je omgeving kunnen beter niet vragen hoe het met de jeuk gaat, anders blijf je ermee bezig”, aldus Thio.

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine september 2023. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!