Gordelroos: symptomen en behandeling

Wat is gordelroos?

Gordelroos (medische term: Herpes Zoster) is een huidaandoening die wordt veroorzaakt door het varicella-zoster virus. Dit is ook de oorzaak van waterpokken. De meeste mensen krijgen deze op jonge leeftijd. Als ze eenmaal zijn hersteld, blijft het virus achter in hun ruggenmerg. Ze merken hier niets van. Door verschillende omstandigheden kan het virus later via een van de zenuwbanen weer terugkeren naar de huid en de vorm aannemen van gordelroos in de buurt van het uiteinde van de zenuw.

Gordelroos herken je aan rode, pijnlijke bultjes of blaartjes die een patroon vormen van een halve gordel, aan een kant van je lichaam. Bij de meeste mensen (50 procent) komt de aandoening voor op de romp, bijvoorbeeld rond het middel of in het schoudergebied. Bij 20 procent van de mensen komt het voor op de armen en bij 15 procent van de gevallen gaat het om gordelroos in het gezicht. Vooral in dat laatste geval is het belangrijk om contact op te nemen met de huisarts, omdat het virus oogontsteking of gehoorbeschadiging kan veroorzaken.

Gordelroos komt bij zo'n drie op de duizend mensen voor, meestal bij ouderen boven de zestig jaar oud. Deze huidaandoening is behoorlijk vervelend, maar meestal niet ernstig. Doorgaans drogen de blaasjes na ruim een week vanzelf uit en nemen je klachten binnen twee weken af. Er zijn verschillende zalfjes verkrijgbaar om de klachten te verminderen en je kunt ook paracetamol slikken. In ernstige gevallen kan de huisarts een medicijn voorschrijven. Sommige mensen krijgen last van zenuwpijn of krijgen ook een bacteriële infectie als de blaasjes zich gevormd hebben. Ook dan is medische hulp noodzakelijk.

Omdat gordelroos besmettelijk is, moet je wel goed oppassen in contact met anderen als je het hebt. Door het aanraken van mensen die nog geen waterpokken hebben gehad, kun je het virus op hen overdragen. Was dus altijd goed je handen en onderarmen en probeer contact met de blaasjes te voorkomen.

Oorzaken van gordelroos

Gordelroos wordt veroorzaakt door het varicella-zoster virus. Dit blijft achter in je lichaam als je eenmaal waterpokken hebt gehad. Later kan het opnieuw toeslaan in de vorm van gordelroos. Meestal gebeurt dit als je weerstand verzwakt is.

Symptomen gordelroos

Gordelroos begint meestal met overgevoeligheid van een deel van je huid. Ook kun je last hebben van hoofdpijn en/of koorts en je ziek voelen. Na enkele dagen ontstaan er rode bultjes, die blaasjes of blaartjes gevuld met vloeistof worden. Hierin bevindt zich het virus. De blaasjes kunnen zich uitbreiden over een groter deel van je lichaam en een soort gordel aan een zijde van je lichaam of gezicht gaan vormen. Na ruim een week zullen ze opdrogen tot korstjes, die er na verloop van tijd af vallen. De aangedane huid kan nog een tijdje gevoelig blijven. Bij mensen die hevige pijn hebben gehad, bijvoorbeeld zenuwpijn, kan de pijn nog jaren voortduren. Meestal is dit bij ouderen. Bij de volgende symptomen is het verstandig om contact op te nemen met je huisarts:

• zenuwpijn
• veel pijn en/of veel blaasjes
• blaasjes in het gezicht
• als je minder gaat zien of horen
• als je oog rood of pijnlijk wordt
• als je gezicht scheeftrekt en je bijvoorbeeld je oog niet meer kunt sluiten of een scheve mond hebt
• als je weerstand al erg verzwakt is door andere aandoeningen, of als je medicijnen neemt die je immuunsysteem onderdrukken
• als je ook een bacteriële infectie krijgt

Hoe wordt de diagnose gordelroos gesteld?

De huisarts kan op basis van je klachten en de huiduitslag meestal snel zien dat het om gordelroos gaat. Meestal is er niet veel onderzoek nodig om de diagnose te stellen. In sommige gevallen wordt het vocht uit de blaasjes onderzocht in een laboratorium.

Risicofactoren/-groepen

De belangrijkste risicogroep voor gordelroos zijn mensen die al waterpokken hebben gehad en dus het varicella-zoster virus in hun lichaam dragen. Dit geldt voor de meeste mensen in Nederland. Het is niet mogelijk om iemand direct te besmetten met gordelroos. Je kunt alleen iemand besmetten met waterpokken, en alleen als diegene ze nog niet heeft gehad.

Vooral mensen boven de zestig worden getroffen door gordelroos, zij behoren tot de risicogroepen. Toch komt het ook bij jongere mensen en zelfs bij kinderen voor. Mensen met een verzwakte weerstand, bijvoorbeeld door andere ziekten of het gebruik van medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken, behoren ook tot de risicogroepen.

De belangrijkste risicofactoren voor gordelroos zijn:

• eerdere besmetting met het varicella-zoster virus
• (sterk) verminderde weerstand

Gordelroos-vaccin

Ondanks een positief advies van de Gezondheidsraad in 2019 besloot het kabinet destijds dat er geen vaccinatiecampagne van de overheid komt tegen gordelroos voor mensen boven de 60. Alleen voor mensen uit een van de medische risicogroepen wordt de vaccinatie met Shingrix vergoed. Hiervoor heb je een artsenverklaring nodig. Wanneer je je vanwege je leeftijd of om andere redenen wilt laten vaccineren dan moet je de vaccinatie zelf betalen. De vaccinatie is duur. 

Behandeling van gordelroos

In de meeste gevallen gaat gordelroos binnen 1 à 2 weken vanzelf over. Om de klachten in de tussentijd wat te verminderen, kun je zalf op de blaasjes smeren, zoals zinkzalf (of -olie), koelzalf, lanettezalf of cetomacrogolzalf. Eventueel kun je de blaasjes afdekken met wondgaas om irritatie te voorkomen of je kleding te beschermen. Probeer verder zo weinig mogelijk aan de blaasjes te zitten. Douchen en baden mag gewoon.

Om de pijn te verminderen, kun je paracetamol slikken. Vermijd NSAID's (ontstekingsremmende pijnstillers zoals ibuprofen, diclofenac of naproxen), omdat deze weinig effect hebben en bovendien kunnen leiden tot ernstige bijwerkingen. Heb je last van zenuwpijn, dan is paracetamol meestal niet toereikend. Dan kan je huisarts eventueel amitriptyline voorschrijven.

Heb je gordelroos in je gezicht, of heb je een sterk verminderde weerstand, dan kan de huisarts eventueel virusremmende middelen voorschrijven, zoals aciclovir, valaciclovir of famciclovir. In zeldzame gevallen is het nodig om deze via een infuus toegediend te krijgen in het ziekenhuis.

Heb je oogklachten of problemen met je gehoor door deze huidaandoening, dan kun je doorverwezen worden naar een specialist, zoals een KNO-arts. Heb je behalve gordelroos ook een bacteriële infectie opgelopen, dan kun je hier specifieke geneesmiddelen voor krijgen.

Prognose

Bij de meeste mensen gaat gordelroos vanzelf over en is medicatie niet noodzakelijk. Patiënten die last krijgen van zenuwpijn, hebben wel vaak baat bij medische hulp. Zij kunnen nog jarenlang last houden van pijn op de aangedane plek. Mensen die ook een bacteriële infectie hebben gekregen, kunnen er soms littekens aan overhouden. In sommige gevallen komt de gordelroos later weer terug, voor bij mensen met een sterk verzwakte weerstand. Zij kunnen soms voor langere tijd antivirale middelen voorgeschreven krijgen. In zeer zeldzame gevallen leidt gordelroos tot andere complicaties, zoals duizeligheid of gehoorverlies, longontsteking, hersenvliesontsteking, lever- of darmontsteking.