Wat doe je tegen eczeem?

Hoe ontstaat eczeem?

De huid van mensen met eczeem houdt onvoldoende vocht vast, waardoor die heel droog wordt. Dat kan allerlei oorzaken hebben: bijvoorbeeld een aangeboren foutje in de huid, een dunnere huid door veroudering, roken, uv-schade door zonlicht en luchtvervuiling. Het gevolg van een droge huid is dat het afweersysteem in actie komt en een ontstekingsreactie veroorzaakt. Dan krijg je de bekende jeukende uitslag met roodheid, zwelling, schilfers, bultjes, blaasjes, kloofjes of korstjes.

Hebben allergische mensen meer kans op eczeem, en andersom?

Dat geldt alleen voor constitutioneel (of ‘atopisch’) eczeem, de meest voorkomende variant. Atopie betekent: de aangeboren aanleg om astma, hooikoorts, allergieën en eczeem te krijgen. Het is niet zo dat het een het ander veroorzaakt, maar ze gaan wel vaak samen. Ook contacteczeem kan met een allergie samenhangen. De klachten ontstaan door contact met stoffen van buitenaf, zoals nikkel, rubber of geurstoffen in parfum of make-up.

Kun je na je 50ste nog eczeem krijgen?

Constitutioneel eczeem (de erfelijke vorm van eczeem) ontstaat meestal in de kindertijd. Je kunt daar – vaak met tussenpozen – wel een groot deel van je leven last van houden. Andere vormen van eczeem zien we juist meer bij ouderen. Eczeem als gevolg van een heel droge huid bijvoorbeeld. Of hypostatisch eczeem: huiduitslag op de onderbenen als gevolg van spataderen. 20 procent van de 70-plussers heeft hier last van, meer vrouwen dan mannen. Verder kunnen sommige medicijnen, zoals bepaalde antibiotica, huiduitslag geven. De kans daarop is vaak groter bij ouderen, omdat zij van nature een dunnere en dus gevoeliger huid hebben.  Wat zijn de gevolgen?  Patiënten zeggen vaak dat chronische jeuk erger is dan chronische pijn, aldus dermatoloog Annemie
Galimont-Collen van dermaTeam in Zeeland. “Bij hevige en langdurige jeuk slapen ze slecht en kunnen ze zich moeilijk concentreren. Dat heeft invloed op hun relaties, hun sociale leven, hun werk, op alles eigenlijk. Bovendien schamen ze zich vaak voor hun niet zo fraaie uiterlijk.”

Is eczeem besmettelijk?

Nee. Het kan dus geen kwaad om iemand met eczeem aan te raken.

Kan stress het erger maken?

Ja. Enerzijds ben je vaak minder geneigd om behandeladviezen goed op te volgen als je gestrest bent. Je hebt bijvoorbeeld niet de moed of de rust om de zalf meerdere keren per dag secuur aan te brengen. Anderzijds beïnvloedt stress de werking van het immuunsysteem. Daardoor kunnen ontstekingsreacties in de huid oplaaien.

Wie eczeem zegt, denkt: hormoonzalf. Terecht?

Soms kun je de oorzaak wegnemen en daarmee de klachten doen verdwijnen, zoals bij contacteczeem. Maar bijvoorbeeld constitutioneel eczeem is niet te genezen. Dat betekent dat je daarvan alleen de klachten kunt bestrijden. Meestal gebeurt dat inderdaad met een corticosteroïdenzalf. Omdat veel mensen ongerust zijn dat hun huid door de middelen dunner wordt, smeren ze echter te weinig, of gebruiken ze de zalf niet lang genoeg. Die werkt dan minder goed. Vandaar dat patiënten in het ziekenhuis tegenwoordig een uitgebreide smeerinstructie krijgen.

Annemie Galimont-Collen: “Pas als je maanden tot jaren onafgebroken smeert met een heel sterke corticosteroïdenzalf kun je bijwerkingen krijgen, bijvoorbeeld blauwe plekken of zichtbare kleine bloedvaatjes. Bij gebruik volgens voorschrift, met vaste op- en afbouwschema’s, is dat risico minimaal. Bovendien is de samenstelling van hormoonzalven de laatste decennia zodanig aangepast dat ze steeds beter werken en steeds minder bijwerkingen geven.”

Wat als al die zalven onvoldoende helpen?

Bij constitutioneel eczeem kan een antihistaminicum – een middel dat allergische reacties onderdrukt – verlichting van de jeuk geven. Soms schrijven artsen ook lichttherapie voor, maar na afloop daarvan komen de klachten vaak snel terug. Effectiever zijn geneesmiddelen die de werking van het afweersysteem onderdrukken, zoals ciclosporine (Neoral). Ze geven bij pakweg 90 procent van de patiënten een goed resultaat, maar het zijn wel zware medicijnen, die serieuze bijwerkingen kunnen geven, zoals een verhoogde bloeddruk en nierproblemen. Vandaar dat we de dosering bij langdurig gebruik zo laag mogelijk houden. Dat kan frustrerend zijn voor patiënten, want het betekent dat het eczeem vaak deels terugkomt en dat ze toch weer moeten gaan smeren.

Hebben receptloze middelen tegen eczeem van de drogist nut?

Nee. Fabrikanten maken volgens dermatoloog Annemie Galimont-Collen de vreemdste claims. Dat het huideiwit filaggrine van buitenaf wordt ingebracht bijvoorbeeld, of dat de huid van binnenuit wordt hersteld. “Maar middelen die echt werken, zijn alleen via de apotheek verkrijgbaar.”

Helpt een speciaal dieet of een anti-allergiematras?

Helaas ook niet. Het is een misverstand dat bepaald voedsel of huisstofmijt bij volwassenen eczeem zou verergeren. Daar is nooit hard bewijs voor gevonden.

Vet, vetter of vetst?

Mensen met eczeem gebruiken vaak crèmes en lotions om hun huid soepel te houden. Maar die producten bestaan dikwijls voor een groot deel uit water en drogen de huid alleen maar verder uit. In plaats daarvan doen patiënten er goed aan om voor een vette ‘bijsmeerzalf’ te kiezen, zoals dermatologen dat noemen. Vaseline is de bekendste (en de goedkoopste). Maar omdat het niet erg praktisch of aantrekkelijk is om met een glimmend lijf vol vaseline rond te lopen, adviseren artsen als alternatief vaak een ‘aangevette’ crème, zoals cetomacrogolcrème, waaraan vaseline is toegevoegd. Die smeert fijn en trekt goed in. Dergelijke bijsmeerzalven zijn zonder recept te koop bij de apotheek. Een arts kan ook een bijsmeerzalf tegen een droge huid voorschrijven die door de verzekeraar wordt vergoed.

Wat kun je zelf doen?

• Douche niet te vaak, niet te lang en niet te heet. Gebruik bij voorkeur (een klein beetje van) milde huidverzorgende producten.
• Draag comfortabele, ruimvallende kleding van stoffen die prettig aanvoelen, zoals katoen.
• Kies voor beddengoed ook voor natuurlijke stoffen.
• Zet de thermostaat niet te hoog. Zorg dat de lucht in huis niet te droog is, bijvoorbeeld door bakjes water aan de centrale verwarming te hangen.
• Vermijd contact met stoffen waarop je huid allergisch of overgevoelig reageert.
• Knip je nagels kort. Draag (’s nachts) eventueel katoenen of zijden handschoenen, zodat je niet ongemerkt kunt krabben.
• Zomerzon helpt vaak tegen eczeem, omdat zonlicht de ontstekingsreactie in de huid enigszins onderdrukt.
• Opgedroogd zweet kan jeuk verergeren. Kies dus voor vochtdoorlatende kleding en neem direct na het sporten een korte, niet te warme douche.
• Pas op met alcohol. Overmatig alcoholgebruik kan voor een toename van jeuk zorgen, met name door verwijding van de bloedvaten.

Dit artikel is eerder verschenen in Plus Magazine mei 2018. Nog geen abonnee van Plus Magazine? Abonnee worden doet u in een handomdraai!