Een kennis of een verzorger die geld wegneemt: het komt voor bij 10 procent van de ouderen, blijkt uit een enquête onder 1032 Pluslezers. Soms eenmalig, maar in ruim 40 procent van de gevallen langer dan een jaar. Opmerkelijke resultaten én tips om u te weren tegen financiële uitbuiting.
Over de omvang van financiële uitbuiting van ouderen bestond veel onduidelijkheid. Dat het gebeurt, staat vast. Maar hoe vaak, door wie en om welke bedragen het gaat, bleef een wat schimmig gebied. Het Sociaal Cultureel Planbureau zette eerder dit jaar de bestaande onderzoeken naar alle vormen van ouderenmishandeling op een rij en kwam tot de conclusie dat het laatste grootschalige onderzoek twintig jaar oud is.
In schattingen werd tot nu toe uitgegaan van zo’n 20.000 tot 40.000 gevallen van financiële uitbuiting per jaar. De bestrijding hiervan staat ‘hoog op de politieke agenda’; zo kondigde staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) eerder dit jaar de campagne ‘Veilig financieel ouder worden’ aan. Dat er meer aandacht komt voor financiële uitbuiting is terecht, zo blijkt uit ons onderzoek. Het blijkt namelijk veel vaker voor te komen dan men dacht.
Tegen hun wil
Bij 10 procent heeft een bekende weleens tegen de wil van de ondervraagde geprofiteerd van diens bezit, iets afgepakt, zomaar geld overgemaakt, spullen gestolen of iets dergelijks. 6 procent van de ondervraagden heeft dat niet aan den lijve ondervonden, maar kent wel een gedupeerde. Wanneer we dit vertalen naar het aantal 65-plussers (ruim 3 miljoen, van wie ruim 700.000 80-plussers), dan zou er sprake zijn van veel meer slachtoffers dan tot nu toe werd aangenomen.
Beroepskrachten
Langdurige uitbuiting
In de meeste gevallen van uitbuiting wordt er contant geld gestolen, gevolgd door spullen. Maar ook machtigingen worden misbruikt. De uitbuiting lijkt óf eenmalig te zijn óf lang te duren. In de helft van de gevallen is het na één keer afgelopen, bij 41 procent van de gedupeerden duurt de uitbuiting langer dan een jaar. Soms is de waarde van hetgeen gestolen wordt niet in geld uit te drukken: het gaat dan meer om de emotionele waarde. Vaak is de schade aanzienlijk: in 41 procent van de gevallen meer dan €5000, met enkele uitschieters (4 procent) naar meer dan €100.000.
Slachtoffers herkennen
Financiële uitbuiting is moeilijk aan te pakken. Ten eerste omdat de slachtoffers een band hebben met de daders en van hen afhankelijk zijn. Bijvoorbeeld voor zorg. Dus al worden de daders betrapt, dan nog is het voor de slachtoffers vaak moeilijk de confrontatie aan te gaan. Sommige slachtoffers zijn zich bovendien niet meer helemaal bewust van hetgeen hun wordt aangedaan. Daarnaast kunnen gevoelens van schaamte er juist voor zorgen dat iemand zich meer en meer terugtrekt. Al deze factoren maken de rol van de omgeving des te belangrijker. Maar hoe weet je of iemand wordt uitgebuit? Ouderenbond Anbo heeft de belangrijkste signalen van financiële uitbuiting op een rij gezet:
- Betaalachterstanden; brieven van incassobureaus etc.
Getty Images - Geldgebrek.
- Extreme voorzichtigheid met het geven van informatie over financiële situatie.
- Plotseling verdwijnen van geld en/of goederen.
- Onverklaarbare geldopnames.
- ‘Dubieuze’ testamentwijzigingen.
Maak het bespreekbaar
Hebt u een vermoeden van uitbuiting? Probeer het dan in elk geval bespreekbaar te maken. Daarna kunt u maatregelen treffen. Soms is dat eenvoudig door contact op te nemen met de bank. De Rabobank biedt bijvoorbeeld ‘samen bankieren’, zodat u afspraken kunt maken over maximaal op te nemen bedragen en mee kunt (laten) kijken naar afschrijvingen. Is een zorgverlener de dader? Schakel dan de directie in. Als er sprake is van strafbare feiten, kunt u natuurlijk ook aangifte doen bij de politie. Voor het terugvorderen van geld of spullen kunt u naar de rechter stappen, al is dat vaak niet zo eenvoudig.
Ten eerste geldt ook dan de regel: wie eist, bewijst. Dus u moet aan kunnen tonen wie de rechtmatige eigenaar is. Bovendien is het vaak de vraag of de goederen en/of het geld er nog zijn. Overweegt u een gang naar de rechter, laat u dan eerst goed informeren over uw kansen. U kunt ook een melding doen en meer informatie inwinnen bij het meldpunt ‘Veilig Thuis’ (T 0800-2000, gratis). Deze nieuwe organisatie is onder meer ontstaan uit de voormalige steunpunten Huiselijk Geweld, maar nog niet erg bekend. Bijna twee van de drie ondervraagden hebben niet geoord van het meldpunt Veilig Thuis.
Wat u zelf kunt doen
Financiële uitbuiting achteraf aanpakken kan lastig zijn, maar u kunt wel veel regelen om het te voorkomen. Ten eerste door na denken over de eigen wensen. Wat wilt u dat er met uw geld en bezittingen gebeurt? Dat wordt soms vastgelegd in een testament voor na het overlijden, maar niet voor het moment dat iemand niet of onvoldoende in staat is zelf beslissingen te nemen, bijvoorbeeld in geval van ziekte of ongeval. Uw wensen voor die situatie – of dat nu tijdelijk is of niet – kunt u op verschillende manieren laten regelen, bijvoorbeeld in een bankmachtiging. Informeer naar de mogelijkheden bij uw eigen bank, want de voorwaarden kunnen verschillen.
Levenstestament
- mentor, voor persoonlijke niet-financiële zaken (denk daarbij ook aan medische beslissingen);
- bewindvoerder, voor financiële zaken; of
- curator, voor beide.
Wilt u juist voorkomen dat zoiets mogelijk is of bepaalde mensen uitsluiten van deze taak, dan kunt u een volmacht of levenstestament laten opstellen. De rechter zal deze wensen dan meenemen in zijn oordeel.
