Op stap met Valys

Speciaal vervoer voor reizigers die vanwege ouderdom of een handicap niet met het gewone openbaar vervoer kunnen reizen, bestaat al langer. In de eigen regio is dat de regiotaxi. Voor een uitstapje verder weg – verder dan vijf OV-zones van uw thuisadres om precies te zijn – kunnen reizigers ook in 2016 een beroep doen op Valys. Dat is sociaal-recreatief vervoer, wat betekent dat u op visite kunt gaan bij een kind dat verder weg woont of een bezoek kunt brengen aan een tentoonstelling in een museum in een stad buiten de regio.

Er zijn verschillende mogelijkheden, zoals Valys Begeleid en Valys Vrij, waarbij de taxirit wordt gecombineerd met een treinreis. Dat is vooral interessant voor reizigers die geregeld langere afstanden willen reizen.

De reacties van gebruikers, van Ouderenbond ANBO en van gehandicaptenorganisatie Ieder(in) zijn positief. Er waren in 2014 helaas wel aanloopproblemen, vooral de ‘bijzondere indicaties’ gingen niet altijd goed. Daarbij gaat het om reizigers die speciale wensen hebben, zoals voorin zitten of solovervoer. Verder lijkt het een mooie voorziening.

Kilometerbudget

Iedereen die recht heeft op ­Valys kan een Valys-pas aanvragen en krijgt vervolgens een persoonlijk kilometerbudget. Voor 2016 is dit budget 600 kilometer. Wie zich in de loop van het jaar aanmeldt, krijgt een evenredig deel van dit budget. Voor elke reis binnen dat kilometerbudget geldt een eigen bijdrage van 20 cent per kilometer. Een tochtje van 40 kilometer heen en weer met de taxi kost dus €8. Let wel op, want als de grens van 600 kilometer is bereikt, wordt de prijs ongeveer zes keer zo hoog.

Reizigers mogen met Valys gratis een begeleider meenemen, zonder dat daar eisen aan verbonden zijn. Een begeleider hoeft dus niet te helpen bij in- en uitstappen, en kan ook de eigen partner zijn. Daarnaast mag een reiziger met Valys twee medereizigers meenemen voor 20 cent per kilometer per persoon. De kilometers van de medereizigers tellen niet voor het kilometerbudget. Een reis met vier personen is één reis, en de kilometers tellen slechts één keer.

Met de taxi

Getty Images

De traditionele vorm van Valys-vervoer is de (groeps)taxi die een reiziger van huis naar de bestemming vervoert en weer terug, letterlijk van deur tot deur. Tegenwoordig heet dit Valys Basis. Het concept is simpel: uiterlijk een dag van tevoren bestelt u ­Valys, de taxi komt op het afgesproken tijdstip voorrijden en brengt u naar de bestemming. De terugreis gaat op dezelfde manier.

Een reis aanvragen kan telefonisch of via internet en moet dus een dag van tevoren. Is de aanvraag later, dan kost dat €3 extra. Datzelfde bedrag geldt ook voor wijziging op het laatste moment, bijvoorbeeld als u besluit bij familie te blijven eten en een paar uur later wilt vertrekken.

Valys is groepsvervoer en dat kan in de praktijk nadelen hebben. Zo komt de taxi niet altijd stipt op tijd, maar is er een marge van een half uur: de taxi mag tot vijftien minuten eerder of later arriveren. Ook neemt de taxi niet altijd de kortste route, omdat het kan zijn dat de taxi andere reizigers ophaalt of wegbrengt. Een reis mag maximaal anderhalf keer zo lang duren als een rechtstreekse rit.

Verder met de trein

Interessant is de koppeling met de trein. Dit kan op twee manieren: Valys Begeleid en Valys Vrij. Het essentiële verschil met Valys Basis is dat de trein­kilometers niet meetellen voor het kilometerbudget. Neem bijvoorbeeld een reis van Zierikzee naar Drachten. Dat is 272 kilometer. Met de taxi kost dat bijna het volledige kilometerbudget.

Maar met Valys Vrij, waarbij een groot deel met de trein wordt gereisd, ziet het plaatje er heel anders uit. Station Goes ligt ongeveer 20 kilometer van Zierikzee, en station Akkrum ongeveer 25 kilometer van Drachten. Dat is heen en weer ongeveer 90 kilometer. Dit betekent dat met de trein deze lange reis zes keer per jaar binnen het kilometerbudget past in plaats van één keer. De kosten zijn nooit hoger dan met Valys Basis, 20 cent per kilometer en een eventuele begeleider reist gratis mee. Met Valys Begeleid is het niet mogelijk via station Akkrum te reizen, zodat een groter deel van de reis met de taxi gaat.

Begeleiding mag mee

Wie voor de eerste keer (of voor het eerst sinds lange tijd) met de trein reist, kan het best kiezen voor Valys Begeleid. Dat kan op 30 stations. De reis begint met een taxirit naar het station. Daar wacht een Valys Reisassistent, die de reiziger naar het perron brengt. De reiziger ontvangt een tijdelijke Treinpas (voor de trein betaalt u het reguliere tarief, ook ongeveer €0,20 per kilometer) en een Valys Reismaatje. Dit laatste is een kastje met een alarmknop die in directe verbinding staat met een meldkamer die de hele reis in de gaten houdt. Mocht er vertraging zijn, dan waarschuwt de meldkamer de taxi op het station van aankomst zodat deze even wacht. Bij een eventuele overstap en op het station van aankomst staat ook weer een Valys Reisassistent, die de reiziger naar de taxi zal begeleiden.

Reizigers in een rolstoel die een brug nodig hebben om in de trein te komen, kunnen via Valys AVG (Assistentieverlening Gehandicapten) aanvragen. AVG is aanwezig op ruim honderd stations en is de verantwoordelijkheid van NS. Los van de begeleiding op het station is het ook mogelijk om twee keer te reizen met een speciale Valys Ambassadeur, een vrijwilliger die de hele treinreis meegaat. Dat kan bijvoorbeeld handig zijn voor de eerste keer of tijdens een reis met een overstap.

Het boeken van Valys Begeleid gaat via internet of telefonisch. Dat moet minimaal een dag van tevoren en wijzigen is niet mogelijk. Bij een telefonische boeking wordt het reisschema gemaild. Ook kan de Reisassistent op het station het schema printen.
Bij het boeken geeft Valys drie mogelijkheden waaruit de reiziger kan kiezen: de beste, de snelste en de goedkoopste reis. De beste reis geeft een optimale combinatie van tijd en geld. Op veel trajecten kunnen de verschillende opties met elkaar samenvallen.

Zelfstandig treinen

Valys Vrij is bedoeld voor de reiziger met een beetje meer ervaring. Er is dan geen begeleider van Valys op het station. De reiziger heeft een eigen Valys Treinpas en checkt zelf in en uit. Ook bij het overstappen is er geen begeleiding aanwezig. Wel kan een reiziger in een rolstoel AVG boeken, de NS-service om met een brug de trein in- en uit te stappen. Het boeken van een reis gaat op dezelfde manier als bij Valys Begeleid. Wie geen internet heeft, moet zelf het reisschema noteren. Een reis op het laatste moment wijzigen is mogelijk, maar dat kost net als bij de taxivariant €3 extra. Ook bij Valys Vrij is het mogelijk om een reis te maken samen met een Ambassadeur. Een reiziger die eerst van Valys Begeleid gebruikmaakt en enige tijd later van Valys Vrij kan op die manier drie keer samen reizen met een Ambassadeur om stap voor stap te wennen aan het reizen met de trein.

Wie mag met Valys reizen?

Valys is bedoeld voor reizigers met een mobiliteitsbeperking, wat concreet betekent dat een reiziger eerst een Valys-pas moet aanvragen. Valys doet daarvoor zelf geen keuring of onderzoek, maar sluit aan bij de gemeente en/of de NS. Hierdoor komt iedereen die recht heeft op Wmo-vervoer, een Wmo-rolstoel, een Wmo-scootmobiel, een gehandicaptenparkeerkaart of een OV-Begeleiderskaart in aanmerking voor een Valys-pas. Voor de Wmo-voorzieningen (Wet maatschappelijke ondersteuning) is de gemeente het juiste adres, een OV-Begeleiderskaart wordt door NS verstrekt. Bij gemeenten kunnen verschillen zijn in de uitvoering van de Wmo.

Getty Images