6 vragen over parodontitis

1. Wat is parodontitis?Een tandvleesontsteking die zich heeft uitgebreid naar het onderliggende weefsel en bot. Gedurende de dag hopen voedselresten, speeksel en bacteriën zich op in de mond. Dit mengsel, plaque genaamd, kleeft aan tanden en kiezen. Poets je niet goed, dan verwordt plaque tot tandsteen. Bacteriën hechten zich daar makkelijk aan vast en vormen afvalstoffen die het tandvlees irriteren. Dat zwelt op, wordt rood en gaat bloeden als je het aanraakt.

Zonder ingrijpen kunnen de problemen flink uit de hand lopen. De bacteriën maken namelijk kleine openingen tussen de tanden en kiezen en het tandvlees. In die zogenaamde ‘pockets’ verzamelen zich nog meer plaque en tandsteen en verspreidt de infectie zich dieper en dieper. Uiteindelijk tasten de bacteriën het steunweefsel en kaakbot aan, die de tanden en kiezen op hun plek houden.

2. Wat zijn de gevolgen?Het belangrijkste risico is het verlies van tanden en kiezen. Mensen tussen de 50 en 54 met parodontitis zijn gemiddeld al zes tanden en kiezen kwijtgeraakt door de aandoening. Tussen de 65 en 69 is dat aantal acht, tussen de 85 en 90 elf.

Iets anders is dat parodontitis ook op andere plekken in het lichaam problemen kan geven. Zo hebben onderzoekers ontdekt dat er een link is tussen tandvleesontstekingen en hart- en vaatziekten. Het vermoeden bestaat dat bacteriën uit de mondholte zich via de bloedbaan verspreiden en zo ontstekingen in de slagaders veroorzaken, met mogelijk verstoppingen tot gevolg.

Parodontitis zou ook de kans op andere ontstekingsklachten, zoals reuma en longontsteking, kunnen vergroten. Wetenschappers doen hier veel onderzoek naar, dus in de toekomst wordt er hopelijk meer over bekend.

3. Is parodontitis een ouderdomsklacht?De mondziekte komt op alle leeftijden voor; twee op de duizend kinderen lijden eraan. Maar het aantal mensen met parodontitis neemt met het ouder worden wel toe. Tussen de 30 en 34 jaar heeft bijvoorbeeld 22 procent van de mensen parodontitis. Tussen de 50 en 54 is dat percentage al gestegen tot 40 procent. Van de mensen tussen de 65 en 69 lijdt 54 procent eraan. Het is dus een wijdverbreid probleem.

Dat parodontitis meer bij 50-plussers voorkomt, komt omdat we tegenwoordig tot op hoge leeftijd onze eigen tanden en kiezen behouden. In 1981 had één op de drie Nederlanders een kunstgebit, in 2004 was dat nog maar één op de zeven. Verder kunnen ouderen minder handig worden in het schoonmaken van hun gebit of andere gezondheidsklachten krijgen die hun afweer vermindert. In beide gevallen krijgen bacteriën meer kans om toe te slaan.

4. Wanneer moet je aan de bel trekken?Het verraderlijke is dat je meestal weinig van de verwoestende bacteriën in de mond merkt. Meer dan 90 procent van de mensen met parodontitis heeft geen pijn en is zich niet bewust van het probleem. Wees in ieder geval alert op deze signalen: rood en/of bloedend tandvlees, een slechte adem, meer ruimte tussen de voortanden of loszittende tanden en kiezen.

Als tanden en kiezen echt loszitten, ben je eigenlijk al te laat. Eenmaal afgebroken steunweefsel en kaakbot groeien namelijk niet meer aan. Veel 50-plussers denken dat wiebelende tanden bij de natuurlijke veroudering horen, maar dat is zeker niet het geval. Mensen die lijden aan hart- en vaatziekten of diabetes, wordt aangeraden hun gebit op parodontitis te laten controleren, zij hebben er meer kans op. En als je problemen hebt met de hartkleppen en je moet een ingreep in de mond ondergaan, meld dat dan bij de behandelaar. Hij kan een antibioticum toedienen om te voorkomen dat de bacteriën uit de mond in de bloedbaan terechtkomen en zo de bestaande hartklachten verergeren.

5. Wanneer loop je extra risico?Roken is na plaque de belangrijkste risicofactor bij het ontstaan van parodontitis. Nicotine zorgt onder andere voor vernauwing van de bloedvaatjes in het tandvlees, waardoor de bloedcellen die een ontsteking bestrijden de aangetaste plek minder goed kunnen bereiken. Bovendien bloedt ontstoken tandvlees bij rokers vaak minder, waardoor parodontitis langer onopgemerkt blijft. (Om dezelfde reden krijgen stoppers juist vaak veel last van bloedend tandvlees.) 

Onregelmatige tanden geven bacteriën meer kans om zich op ontoegankelijke plekjes te nestelen. Ziekten die de afweer verminderen, zoals diabetes en leukemie, maken het voor bacteriën makkelijker om via de mond binnen te dringen. Hetzelfde geldt voor medicijnen die de afweer onderdrukken, bijvoorbeeld chemotherapie of middelen die worden gegeven na een transplantatie. Ernstige of chronische stress kan trouwens eveneens voor een verminderde weerstand zorgen.

Normaal gesproken slik je veel schadelijke bacteriën door. Maar sommige medicijnen, zoals antidepressiva, slaapmiddelen en medicatie om de bloeddruk te verlagen, kunnen de speekselproductie verminderen. Je krijgt dan een droge mond. Ook dat verhoogt de kans op parodontitis.

6. Is parodontitis besmettelijk?Bacteriën kunnen worden overgedragen tussen mensen. Maar dat wil niet zeggen dat elke overgedragen bacterie ook parodontitis veroorzaakt. De afweer van de ‘ontvanger’ is in veel gevallen namelijk prima in staat is om de aanval af te slaan. Voor de zekerheid is het verstandig om nooit een tandenborstel van een ander te gebruiken.

Met dank aan Paul Sipos, tandarts-parodontoloog en voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Parodontologie (NVvP).