De oorzaak van osteoporose

De verschillende oorzaken van osteoporose worden onderverdeeld in twee groepen: primair en secundair. Primaire osteoporose is het gevolg van het ouder worden of de overgang: de oorzaak zit in het bot.

Secundaire osteoporose is het gevolg van bijvoorbeeld een andere ziekte of het gebruik van medicatie. De oorzaak ligt bij secundaire osteoporose dus niet bij het bot, maar ergens anders in of zelfs buiten het lichaam.

Primaire osteoporose

De meest voorkomende vorm van osteoporose is de primaire. Dit is een gevolg van normale lichamelijke processen zoals ouder worden en de overgang. Doordat het lichaam van een vrouw minder oestrogenen produceert – zowel een aantal jaar voor, tijdens als na de overgang – treedt er een versnelde botafbraak op.

Osteoporose als gevolg van het ouder worden is vaak een geleidelijk proces. De ziekte ontwikkelt zich langzaam en wordt vaak pas na het 70e levensjaar duidelijk. Verschillende factoren spelen een rol.

Een daarvan is de algemene achteruitgang van de botten. Rond het 30e levensjaar is de dichtheid van de botten het grootst en na je 45e wordt er meer bot afgebroken dan aangemaakt. Daarnaast lijken de darmen minder calcium te absorberen, scheiden de nieren meer calcium uit en eten veel mensen minder calcium als ze ouder worden. Ook krijgen oudere mensen vaak minder vitamine D binnen. Deze vitamine is onder andere van groot belang voor de calciumopname.

Secundaire osteoporose

Bij secundaire osteoporose ligt de oorzaak niet in het bot. Er zijn heel veel ziekten – waaronder reuma, de ziekte van Crohn en schildklieraandoeningen – die osteoporose kunnen veroorzaken. Ook langdurig gebruik van bepaalde geneesmiddelen – zoals prednison (glucocorticoïden) die vaak wordt voorgeschreven bij astma, reumatoïde artritis en COPD – verhogen de kans op botontkalking.

Volgens professor Willem Lems is het bij patiënten met secundaire osteoporose van groot belang om de onderliggende oorzaak weg te nemen. "Een patiënt met reuma heeft meer last van de osteoporose als de reuma hevig aanwezig is. Het behandelen van de aandoening – en dus het wegnemen van de oorzaak – is bij deze patiënten nuttiger dan de osteoporose behandelen. Anders wordt het dweilen met de kraan open."

Het is dus heel belangrijk om te weten of u primaire of secundaire osteoporose heeft. Is de osteoporose een gevolg van ouder worden of ligt er iets anders aan ten grondslag?

Man / vrouw

Osteoporose komt meer bij vrouwen voor en ook het meeste onderzoek naar de aandoening is uitgevoerd bij vrouwen. Toch is een op de drie osteoporosepatiënten een man. "Mannen hebben veel vaker secundaire osteoporose dan vrouwen", vertelt Lems. "Overmatig alcoholgebruik en een gebrek aan vitamines zijn de belangrijkste oorzaken."

Professor Willem Lems is reumatoloog in het VU medisch centrum en in Reade, beide in Amsterdam. Zijn belangrijkste onderzoekslijn is osteoporose bij reumatische ziekten. Daarnaast is hij een van de oprichters van en werkzaam bij de osteoporosepoli/fractuurpoli in het VUmc.