Cadeautjes uit de kruidentuin

• De kruidentuin
• Cadeautjes uit de kruidentuin
• Wat geef je weg uit de kruidentuin
  
• 2 kruidentuintips van Romke

DE KRUIDENTUIN

Dé trend van de afgelopen jaren was de leeftuin: een buitenkamer die langzamerhand zo op een binnenkamer is gaan lijken dat de naam tuin er nauwelijks meer op van toepassing is. Een leeftuin is van alle gemakken voorzien. Voorbij is de tijd dat je zelf een barbecue knutselde van bakstenen en een ijzeren roostertje. In de leeftuin bak je de karbonaadjes op een zespits buitenfornuis. En voorbij is ook de tijd dat we bibberend van de kou en met een dikke jas aan het glas hieven op een tuinfeestje waarbij het weer tegen zat. We steken nu gewoon de buitenkachel aan. De moderne tuin draait om comfort en zelfs zonder talenknobbel begrijpen we instinctief wat die modieuze vage term wellness inhoudt.

Tot zover de leeftuin. De geeftuin is iets heel anders. Je kunt er weliswaar ook een tuinfeest in geven, maar in de geeftuin draait het vooral om het weg­geven. Om het blij maken van vrienden met een bos zelfgeplukte bloemen of een potje frambozenjam uit eigen tuin. Want dat zijn toch altijd nog de leukste geschenken, niet omdat ze enige waarde vertegenwoordigen, maar omdat iemand er moeite voor heeft gedaan. Met een cadeau uit eigen tuin zit je ­altijd goed.

We hebben nu veel meer kruiden­tuinen dan in de Middeleeuwen. En dat terwijl we ze toén nodig hadden en we ze nu alleen maar voor de sier hebben. Bij oude gebouwen verwacht het ­betalende publiek een kruidentuin, zo is de redenering, en dus wordt bij iedere burcht, stins, state en havezate een oubollig tuintje aangelegd waarin kruizemunt, meekrap en wede worden aangeplant. Maar er zijn ook particulieren die een kruidentuintje aanleggen, want de kruidentuin kan net zo groot of zo klein gemaakt worden als men zelf wil.
Kruidentuinen zijn nooit spectaculair, maar je kunt er altijd met genoegen naar kijken. Waarschijnlijk is het de symmetrie van zo’n tuin die aan een diepgewortelde behoefte appelleert. Je zou zelfs kunnen stellen dat het klassieke patroon van de kruidentuin – vier vakken – ­teruggaat op de oeroude overtuiging dat de wereld uit vier elementen bestaat: aarde, vuur, lucht en water.

• Valse romantiek
Kruidentuinen zijn arbeidsintensief en leveren naar verhouding weinig op. Denk goed na voor u eraan begint. Gewetenloze tuinbladenmakers zijn gek op fotogenieke tuinelementen zonder zich af te vragen wat hun ‘leuke’ tips voor de onervaren tuinier tot gevolg hebben. Ze zadelen de lezer op met allerlei onpraktische, maar op papier aardig ogende ideeën: maak een pad van loopkamille, bouw een middeleeuwse zodenbank, en leg een kruiden­tuintje aan rond een zelfgemetselde waterput. De perkjes worden gevuld met flauwekul­kruiden zoals wijnruit, roomse kervel en karmozijnbes.

En pas een paar jaar later kom je erachter dat je aan het contact met de wijnruit pijnlijke brandblaren overhoudt, dat de roomse kervel de rest van de tuin heeft overwoekerd en dat de karmozijnbes door de vogels wordt verspreid en drie straten verder in een vreemde border ontkiemt. De waterput lekt, de loopkamille kan niet tegen belopen en de zodenbank blijft na een regenbui een week lang nat. Kortom: kies liever kruiden die u veel gebruikt in de keuken en moffel deze weg tussen andere planten.

• Kruiden
Peterselie is in iedere tuin een must. Koop plantjes op de markt, want peterselie kiemt traag en tegen de tijd dat u kunt oogsten, is de zomer al bijna voorbij. Zet de planten niet in de blakende zon en bescherm ze ’s winters tegen vorst. Peterselie is tweejarig. Krulpeterselie is decoratief als garnering, maar ongekrulde platte peterselie heeft meer smaak. Ook basilicum is niet makkelijk uit zaad op te kweken.

Koop liever een potje met zaailingen en plant die afzonderlijk uit, dan hebt u vijftig planten voor de prijs van een potje. Aangezien twee takjes in de supermarkt bijna twee euro kosten, hebt u uw investering er snel uit. Basilicum houdt van vochthoudende, vruchtbare grond en van zon. Wie twintig of dertig planten heeft, kan in de zomer iedere dag verse pesto maken; onvergelijkbaar veel ­lekkerder dan pesto uit een potje. Probeer eens tomatensalade met basilicum en brokjes feta: alsof je elke dag met vakantie bent.

Peterselie en basilicum laten zich overigens goed invriezen. Tijm neemt weinig plaats in en verse tijm smaakt heel anders dan gedroogde. Eén struikje voorziet in uw behoefte. Koop keukentijm en laat u geen kruiptijm of citroentijm aansmeren.

Staat uw tijm in een pot, zet die dan bij strenge vorst binnen. Tijm vraagt volle zon en weinig water. Ook rozemarijn is een zon- en droogteminnaar. Houdt u van bieslook, plant dan twee pollen (hebt u een balkon, plant dan twee potten vol). Als de bieslook bloeit, knipt u de ene pol af. Totdat het blad weer is aangegroeid, na een week of drie, oogst u van de andere plant. Daarna wordt die afgeknipt, enzovoort.

• Woekeraars
Kruizemunt, appelmunt, pepermunt en alle andere munten zijn notoire woekeraars. Plant ze nooit in de tuin, ook niet met pot en al waaruit ze geheid zullen ontsnappen. Hetzelfde geldt voor mierikswortel: niet doen.

• Zaaien
Rucola groeit net zo makkelijk als sterrenkers. Een maand na het zaaien kunt u al oogsten. Zaai niet te veel tegelijk, maar een beetje, om de paar weken. De bloemen zijn eetbaar, net als de bloemen van goudsbloem, bieslook en oostindische kers. Leuk in de sla als u eters hebt. Eerst de sla aanmaken, dan pas de bloemen strooien. Zaai ook eens Chinese bieslook: deze heeft een lichte knoflooksmaak.

Wat geef je weg uit de kruidentuin?

Veel kruiden zijn eenjarig, maar tijm, ­rozemarijn, bieslook en salie zijn vaste planten. Een potje met zelf opgepotte bieslook of zelfgestekte salie is een geweldig cadeau. Tijm, marjolein en salie zijn struikjes die niet al te winterhard zijn, vooral niet als ze in potten staan. Gelukkig zijn ze makkelijk te stekken. Stek de planten voor de winter, uit voorzorg, en maak wat extra stekken om cadeau te geven. De eetbare bloemen van komkommerkruid kunt u invriezen in ijsblokjes en (in een koeltas) meenemen naar een feestje.

2 kruidentuintips van Romke

• Mix
Veel kruidentuinen zijn meer decoratief dan nuttig bedoeld, maar een flinke handicap is dat de meeste kruiden nauwelijks decoratief zijn; ze groeien ordeloos en hangen als dronken feestgangers over de keurige klinkerpaadjes. De creatieve kruidentuinier lost dit op door ook geneeskruiden in de kruidentuin te planten, bijvoorbeeld vingerhoedskruid, dat niet eetbaar (zelfs giftig) maar wel mooi is.

• Potten
Voor wie geen kasteeltuin met personeel heeft en zijn eigen tuin moet onderhouden, heb ik maar één advies: begin nooit aan een kruidentuin. Kweek alleen kruiden die u veel gebruikt en plant ze niet in een aparte kruidentuin, maar gewoon tussen de andere planten. Of zet ze, als u geen tuin hebt, in potten op het balkon.