Erven en schenken: het testament

Naar de notaris

Voor een testament moet u naar de notaris. Alleen hij is bevoegd om uiterste wilsbeschikkingen te maken. Een testament is een eenzijdig en persoonlijk document. Als een van de partners later toch een ander testament wil laten maken, dan kan dat zonder toestemming van de ander.

Belang van het kind

Het testament wordt vaak gebruikt om vermogen veilig te stellen voor kinderen uit een eerdere relatie. Een van de methoden is het 'over de hand' erven.
Wanneer u in uw testament gebruikmaakt van deze methode, laat u eerst uw partner uw nalatenschap erven. Daarnaast legt u vast dat op het moment dat ook uw partner overlijdt, uw nalatenschap alsnog terugkeert naar uw kinderen of familie.
Over de hand erven kan met en zonder bewaarplicht. Met bewaarplicht houdt in dat het geërfde in stand moet blijven. Erft de langstlevende een bepaald bedrag, dan moet dat binnen haar of zijn bezit blijven. Als u niet kiest voor bewaarplicht, kan de erfgenaam het geërfde opmaken.

Familievermogen

De methode van over de hand erven is ook geschikt om familievermogen veilig te stellen. Wanneer de nalatenschap terechtkomt bij een kinderloos gebleven zoon of dochter, zou het erfdeel voor de familie verloren kunnen gaan als dit kind het erfdeel aan een ander nalaat dan aan een familielid. Door erven over de hand keert het erfdeel (of het geschonken vermogen) na overlijden van het kind weer terug in de familie.

Wilsrechten

Kinderen kunnen gebruikmaken van wilsrechten. Hiermee kunnen ze voorkomen dat goederen naar de stieffamilie gaan. In een testament kunt u bepalen dat de wilsrechten worden uitgebreid, beperkt of opgeheven. Zo kunt u afwijken van het wettelijk erfrecht.

Legitieme portie

Kinderen hebben als erfgenaam een bijzondere positie. Zij hebben namelijk een legitieme portie. Dat is het erfdeel waar ze altijd recht op hebben. In het oude erfrecht was deze legitieme portie afhankelijk van het aantal kinderen. In het huidige erfrecht is dat veranderd en is er sprake van maar één legitieme portie: de helft van het eigenlijke erfdeel van het kind.

Waarde legitieme portie berekenen

De waarde van de legitieme portie wordt als volgt berekend: het saldo van de nalatenschap plus de totale waarde van de schenkingen die de overledene bij leven aan de kinderen heeft gedaan. De uitkomst wordt door twee gedeeld (want de legitieme portie is de helft van wat een kind 'normaal' zou erven) en vervolgens gedeeld door het aantal kinderen plus één. Deze laatste vertegenwoordigt de nog in leven zijnde partner van de overledene (als deze tenminste niet juridisch van tafel en bed gescheiden waren).

Op de legitieme portie moeten daarna eventueel gedane schenkingen in mindering worden gebracht. Als een erfgenaam de legitieme portie opeist, wordt nóg een bedrag afgetrokken: de waarde van de erfenis die de erfgenaam had kunnen ontvangen als de legitieme portie niet was opgeëist. Hierdoor krijgt iemand die de legitieme portie opeist aanmerkelijk minder dan zijn eigenlijke erfdeel.

Legitieme portie opeisen

Als een kind z'n legitieme portie opeist, zal de rechter vooral kijken naar de positie van de langstlevende. De rechter zal het verzorgende karakter van het testament vrijwel altijd zwaarder laten wegen.

Stiefkinderen

Stiefkinderen kunt u alleen laten erven als u hen per testament tot erfgenaam benoemt. Hebt u ze in uw testament gelijke rechten gegeven als uw eigen kinderen, dan erven ook de kinderen van uw stiefkinderen als plaatsvervullers. Dit recht kunt u ook weer per testament beperken.

Het legaat

Het legaat wordt vooral gebruikt om anderen dan de eigen kinderen iets te laten erven, bijvoorbeeld goede doelen of vrienden. Het legaat kan geld, goederen of diensten bevatten. Indien het legaat een bedrag is, moeten de erfgenamen dit binnen zes maanden uitkeren. Enige redelijkheid wordt hier wel gevraagd. Wanneer door omstandigheden de erfenis nog niet vrij is, kan nog niet uitgekeerd worden. De legataris (degene die een legaat toegekend krijgt) moet dan even geduld hebben.

De erflater kan, om problemen te voorkomen, ook bepalen wanneer het legaat moet worden uitgekeerd. Bijvoorbeeld na het overlijden van de langstlevende. Erft de legataris een bepaald goed, dan moet dit door de erfgenamen worden overgedragen.
Het legaat kan op verschillende wijzen worden toegekend: met en zonder inbreng. Deze inbreng houdt in dat hij die het legaat ontvangt, eerst een bepaalde waarde moet betalen aan de erfgenamen.

Plaatsvervulling

Is de legataris al overleden voordat de erflater overlijdt, dan komt het legaat weer toe aan de erfgenamen. Als de erflater dat niet wil, kan hij in het testament bijvoorbeeld ook bepalen dat de kinderen van de legataris dan als plaatsvervuller het legaat erven.

Schenkingen aan kinderen

In het erfrecht hoeven schenkingen die kinderen bij leven hebben ontvangen niet te worden ingebracht bij de erfenis. Omdat schenkingen wel altijd een rol spelen bij het bepalen van de waarde van de legitieme portie, kunt u de schenking het beste doen tot aan de waarde van de legitieme portie. Schenkt u meer, dan kunnen de erfgenamen die door uw schenkingen minder krijgen dan hun legitieme portie, het tekort bij degene die teveel heeft gekregen gaan opeisen.

Bewindvoering erfenis

Soms vrezen ouders dat een kind de erfenis slecht zal beheren. Daarvoor heeft de wetgever bewindvoering bedacht. Hiermee kan in het testament een erfgenaam onder bewind worden gesteld. U kunt per testament een bewindvoerder benoemen. U kunt ook per testament vastleggen hoe en wanneer mag worden uitgekeerd.

De erfgenaam die de erfenis onder bewind heeft gekregen, kan de legitieme portie opeisen maar ook de bewindvoering in twijfel trekken. Hij kan de rechter vragen de bewindvoering op te heffen. Dat kan alleen als de erflater vijf jaar of langer dood is. De erfgenaam moet wel kunnen aantonen dat hij zelf het vermogen kan beheren, bijvoorbeeld door aan te tonen dat er geen schulden (meer) zijn.

TIP
Voor een kleine verandering hebt u geen heel nieuw testament nodig. De kosten zijn dan ook beperkt.

Het codicil

Niet alles hoeft per testament te worden vermaakt. U kunt ook spullen per codicil overdragen. Bijvoorbeeld kledingstukken, boeken, sieraden of tot de boedel behorende zaken. Het codicil moet handgeschreven, gedateerd en ondertekend zijn. Omdat alleen het origineel geldig is, kunt u dit origineel het best op een veilige (en vindbare) plaats bewaren. Geld of een huis vermaken kan alleen per testament.

Lees meer over erven en schenken: 

1. Erven & schenken voorbeeld: verwerpen van de erfenis
2. Erven & schenken voorbeeld: wat erven de kinderen bij hertrouwen ouder?
3. Erven & schenken voorbeeld: wie erft wat als u getrouwd of alleenstaand bent?
4. Erven & schenken voorbeeld: schenken aan kinderen met testament 
5. Erven & schenken: aangifte successierecht
6. Erven & schenken: de belastingdienst
7. Erven & schenken: onterven of uitsluiten
8. Erven & schenken: rechten en plichten van de langstlevende
9. Erven & schenken: schulden erven en een erfenis (niet) aanvaarden
10. Erven & schenken: vraag en antwoord
11. Erven & schenken: wie erft wat?
12. Erven & schenken: zonder kinderen