Elke maand nemen we u mee naar de mooiste landgoederen van Nederland. Deze maand Slot Haamstede in Zeeland, waar de geest van Witte van Haam-
O, Witte is weer bezig geweest.” Als Marijke Geleijnse in de kast in de ridderzaal een boek zoekt, ziet ze twee grote flessen op de plank liggen. “Die horen op de schoorsteen, ik zet ze wel weer terug.” Samen met haar man Govert bewoont Marijke Geleijnse sinds 1975 een deel van Slot Haamstede.
Maar ze zijn niet de enige bewoners, daar is ze van overtuigd. “Wij zijn nuchtere Zeeuwen, maar we weten zeker dat de geest van Witte van Haamstede hier nog rondwaart. Soms staat er opeens een raam open of hangt een schilderij plotseling in een andere kamer. Maar ik maak me er niet druk om. Hij is er gewoon, klaar.” 
Witte van Haamstede, bastaardzoon van Floris V en berucht veldheer die rond 1300 de Vlamingen naar de ondergang dreef, was de beroemdste bewoner van Slot Haamstede. Nu is het slot eigendom van Natuurmonumenten, maar de nazaten van de laatste eigenaars, de familie Van der Lek de Clercq, hebben het exclusieve recht behouden om het slot te bewonen en het slotbos te bewandelen. Regelmatig komen enkele leden van de familie voor kortere of langere tijd logeren. In hun opdracht beheren de Geleijnses het slot. De familie en Natuurmonumenten hebben in 1981 een apart fonds opgericht waaruit het onderhoud van het slot en de directe omgeving gefinancierd wordt.
Bij het slot horen ook de Zeepeduinen. Vroeger mochten de boeren uit de omgeving hun vee in het duingebied laten grazen als ze een vergoeding betaalden aan de slotheer. Op kleine akkertjes werd boekweit verbouwd. Later verdwenen de grazers uit de duinen, werd de vegetatie steeds grasachtiger en kregen struiken en bosjes de kans om op te schieten.
De honderd shetlanders die Natuurmonumenten nu inzet, zorgen ervoor dat de duinen hun openheid van vroeger weer gedeeltelijk terugkrijgen. De dieren trappen de dichte grasmat open, waardoor los zand aan de oppervlakte komt en bepaalde kruiden weer kunnen gaan groeien. Op grotere open plekken blaast de wind het zand soms tot aan het grondwater weg en ontstaan nieuwe vochtige duinvalleien waar zeldzame planten als orchideeën en parnassia’s kunnen groeien. Behalve de mooie stevige pony’s loopt u de kans om tijdens uw wandeling nog andere grote grazers tegen te komen.
In de jaren ’90 braken zeventien damherten uit in Renesse en zochten hun toevlucht in het duingebied. Inmiddels zijn ze met bijna achthonderd. Gevolg is wel dat veel reeën de Zeepeduinen zijn ontvlucht.
Behalve voor de rijkdom aan natuur zijn Slot Haamstede en de Zeepeduinen ook van grote waarde voor de cultuurhistorie. De kern van het slot staat er al sinds de dertiende eeuw en kende veel roemruchte bewoners. Maar ook uit de recentere geschiedenis zijn nog veel sporen te vinden: tientallen bunkers uit de Tweede Wereldoorlog komen deels onder het duinzand vandaan.
Op het hoge duin aan de Moolweg ligt een van de grootste commandoposten van de Duitse verdedigingslinie Atlantikwall. In de bunkers komen natuur en historie mooi bijeen: in veel van de betonnen bouwsels overwinteren honderden vleermuizen zoals de baardvleermuis en de zeldzame franjestaart.
Praktisch
Slot Haamstede ligt in Burgh-Haamstede op Schouwen-Duiveland.
- Met de auto: via de N59 over Zierikzee of via de N57 over de Brouwersdam vanaf Goeree-Overflakkee. In beide gevallen komt u uit bij Serooskerke. Hier neemt (of vervolgt) u de N57 richting Burgh-Haamstede. Bij de stoplichten vlak vóór Burgh-Haamstede en daarna bij de rotonde rechtdoor, meteen daarna linksaf, P-route volgen.
- Met openbaar vervoer: vanaf NS-station Middelburg kunt u met de bus, lijn 56, in ongeveer één uur in Burgh-Haamstede komen.
- Wandelen: in de Zeepeduinen, die grenzen aan het Slotbos, heeft Natuurmonumenten drie wandelingen uitgezet van 3 tot 5 kilometer. Op een informatiepaneel naast de hoofdingang van het slot wordt u verwezen naar de startpunten. Ook uw hond is, mits aangelijnd, van harte welkom.
Het slotbos is alleen toegankelijk tijdens excursies. Het slot zelf is dit jaar te bezoeken tijdens Open Monumentendag op 13 september. Voor meer informatie: zie www.natuurmonumenten.nl (selecteer ‘Natuurgebieden’> ‘Zeeland’ > ‘Slot Haamstede’).
