PlusOnline selecteert zeven cultuurlandschappen met prachtige wandel- en fietsroutes.
1. Fruitbomen in Zuid-Limburg
Schaalvergroting in landbouw en fruitteelt heeft veel van de hoogstamboomgaarden in Zuid-Limburg doen verdwijnen. De Stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen waakt over de resterende boomgaarden en plant bovendien nieuwe fruitbomen aan. Al in de vroege middeleeuwen verschenen de fruitboomgaarden in deze regio. De hoge stammen voorkwamen dat het vee van de appels, peren, kersen of pruimen zou eten. Twee fietsroutes van de Stichting IKL starten bij de oude Torenmolen van Gronsveld. Samen met andere fiets- en wandelroutes zijn ze gebundeld in het boekje ‘Hoogstamroutes Zuid-Limburg’. Het boekje is voor €7,50 te koop bij de stichting en bij VVV-kantoren in Zuid-Limburg.
TEL 0475-38 64 30, www.ikl-limburg.nl
2. Maasheggen in Noord-Brabant
Zelfs Julius Caesar schreef al over vlechtheggen aan de oever van de Maas. Naar zijn mening waren het maar hinderlijke obstakels. Vandaag de dag dienen deze Maasheggen als sierlijk decor voor wandelaars en fietsers. Waar elders in Nederland prikkeldraad woekert, vormen in Noord-Brabant tussen Oeffelt en Vierlingsbeek dichte heggen van meidoorn en sleedoorn de afscheiding tussen percelen. In de stekelige heggen leven allerlei vogels en kleine zoogdieren.
Vanuit Boxmeer zijn enkele wandel- en fietsroutes door het Maasheggenlandschap uitgezet. Ze voeren onder andere langs De Vilt. In deze meander van de Maas leeft nu een beverkolonie. U kunt ook de NS-wandeling door het gebied volgen, die een eindje gelijk opgaat met het Pieterpad.
TEL 0485-57 66 65, www.regio-vvv.nl
3. Bloemdijken in Zuid-Beveland
Eeuwenlang trokken de bewoners van de Zak van Zuid-Beveland nieuwe lapjes grond bij het vasteland door kwelderland te omdijken. Zo ontstond een grillig netwerk van dijken. De dijken staan bekend om hun bijzondere vegetatie. Vooral op de zuidhellingen groeien planten en bloemen die eigenlijk in streken als de Provence thuishoren. Het onderhoud aan deze dijken is in handen van de herders van de Zeeuwse Schaapskudde. De schapen eten gras en onkruid weg, verspreiden bloemzaden die in hun vacht blijven hangen en zorgen er zo voor dat een kleine veertig kilometer Bloemdijken elke zomer weer prachtig in bloei staat. Vanuit de schaapskooi, bij Heinkenszand, kunt u een fietsroute of een wandelroute langs de Bloemdijken volgen.
TEL 0113-65 52 68, www.zeeuwseschaapskudde.nl
4. Tuunwallen op Texel
Schapenboeten en tuunwallen: ze bepalen het gezicht van Texel. Met name op de flanken van de Hoge Berg zijn ze alomtegenwoordig. De schapenboeten dienen als opslagplaats voor schapenvoer en gereedschap. Bij slecht weer zoeken de schapen er beschutting.
De weilanden waarin de dieren grazen, zijn niet afgescheiden met sloten. In plaats daarvan stapelen de schapenboeren al sinds de 17de eeuw graszoden op elkaar. Zo ontstonden de muurtjes van aarde en gras, meestal een kleine meter hoog, die op Texel bekend staan als tuunwallen. Soms staat er voor de zekerheid toch nog prikkeldraad op, maar de echte tuunwal kan zonder.
De VVV van Texel heeft een fietsroute uitgezet door het Oude Land van Texel, onder andere langs de tuunwallen.
TEL 0222-31 47 41, www.texel.net
5. Friese terpen
Welbeschouwd begon de strijd van de Nederlanders tegen het water met het opwerpen van terpen. Daarna kwamen pas de dijken en de polders. Al voor het begin van onze jaartelling bouwden boeren hun huizen en stallen op ‘vluchtheuvels’, waar ze veilig waren voor hoog water. Vooral langs de Waddenkust zijn er nog veel te zien; in Groningen, waar ze wierden heten, en in Friesland.
In de gemeente Ferwerderadeel ligt de hoogste terp van Nederland – het kerkje van Hegebeintum staat op een bult van 8,80 meter hoog. Evenals veel andere terpen is die van Hegebeintum overigens grotendeels afgegraven. Terp-aarde werd verkocht als vruchtbare tuingrond. Het bezoekerscentrum bij de terp van Hegebeintum verkoopt een archeologische fietsroute van 32 kilometer langs de terpen en dijken van het oude kweldergebied.
TEL 0518-41 17 83, www.hegebeintum.info
6. Polder Arkemheen
Hoe Hollands kan een landschap zijn? Sinds de inpoldering in de 14de eeuw is de polder Arkemheen nauwelijks veranderd. Eindeloos groen grasland, grazende koeien, een rijkdom aan weidevogels, zelfs geen boom die het uitzicht verstoort. Ruilverkaveling heeft hier nooit plaatsgevonden. Met de naastgelegen polder Eemland ligt Arkemheen ingeklemd tussen de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe; samen vormen beide polders een Nationaal Landschap. Pronkstuk in dit land van lage horizonten en hoge luchten is het Stoomgemaal Hertog Reijnout in Nijkerk. Een aantal keer per jaar kringelt uit de schoorsteen nog rook en zet de stoommachine de machtige schepraderen in beweging. De voormalige kolenloods is nu het bezoekerscentrum van Nationaal Landschap Arkemheen-Eemland, waar fietsroutes als de NL Arkemheenroute of het Rondje Stoomgemaal verkrijgbaar zijn.
TEL 033-245 77 57, www.bezoekarkemheen.nl
7. De Drentsche Aa
Dankzij een schilderij bleef een prachtig stukje Drenthe behouden. Landschapschilder Evert Musch legde halverwege de afgelopen eeuw het uitzicht vanaf de Kymmelsberg bij Schipborg vast op een monumentaal doek, omdat het landschap verloren zou gaan. De meanders van de Drentsche Aa stonden op de nominatie om rechtgetrokken te worden. Mede vanwege dat schilderij kwam een storm van protest op gang en bleef het unieke landschap van esdorpen en beken bestaan. Vandaag de dag leent de Drentsche Aa zijn naam aan een Nationaal Park, dat zijn faam nu juist dankt aan dat eeuwenoude cultuurlandschap. Essen omringen dorpen als Anderen, Anloo en Rolde, beekjes zoeken zich slingerend een weg. Een keur aan fiets- en wandelroutes is verkrijgbaar bij een aantal adressen in de regio. Bij Theeschenkerij Homanshof in Anloo en bij de schaapskooi van Balloo zijn onbemande informatieposten ingericht.
TEL 0592-36 58 64, www.drentscheaa.nl
Schaalvergroting in landbouw en fruitteelt heeft veel van de hoogstamboomgaarden in Zuid-Limburg doen verdwijnen. De Stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen waakt over de resterende boomgaarden en plant bovendien nieuwe fruitbomen aan. Al in de vroege middeleeuwen verschenen de fruitboomgaarden in deze regio. De hoge stammen voorkwamen dat het vee van de appels, peren, kersen of pruimen zou eten. Twee fietsroutes van de Stichting IKL starten bij de oude Torenmolen van Gronsveld. Samen met andere fiets- en wandelroutes zijn ze gebundeld in het boekje ‘Hoogstamroutes Zuid-Limburg’. Het boekje is voor €7,50 te koop bij de stichting en bij VVV-kantoren in Zuid-Limburg.
TEL 0475-38 64 30, www.ikl-limburg.nl
2. Maasheggen in Noord-Brabant
Zelfs Julius Caesar schreef al over vlechtheggen aan de oever van de Maas. Naar zijn mening waren het maar hinderlijke obstakels. Vandaag de dag dienen deze Maasheggen als sierlijk decor voor wandelaars en fietsers. Waar elders in Nederland prikkeldraad woekert, vormen in Noord-Brabant tussen Oeffelt en Vierlingsbeek dichte heggen van meidoorn en sleedoorn de afscheiding tussen percelen. In de stekelige heggen leven allerlei vogels en kleine zoogdieren.
Vanuit Boxmeer zijn enkele wandel- en fietsroutes door het Maasheggenlandschap uitgezet. Ze voeren onder andere langs De Vilt. In deze meander van de Maas leeft nu een beverkolonie. U kunt ook de NS-wandeling door het gebied volgen, die een eindje gelijk opgaat met het Pieterpad.
TEL 0485-57 66 65, www.regio-vvv.nl
3. Bloemdijken in Zuid-Beveland
Eeuwenlang trokken de bewoners van de Zak van Zuid-Beveland nieuwe lapjes grond bij het vasteland door kwelderland te omdijken. Zo ontstond een grillig netwerk van dijken. De dijken staan bekend om hun bijzondere vegetatie. Vooral op de zuidhellingen groeien planten en bloemen die eigenlijk in streken als de Provence thuishoren. Het onderhoud aan deze dijken is in handen van de herders van de Zeeuwse Schaapskudde. De schapen eten gras en onkruid weg, verspreiden bloemzaden die in hun vacht blijven hangen en zorgen er zo voor dat een kleine veertig kilometer Bloemdijken elke zomer weer prachtig in bloei staat. Vanuit de schaapskooi, bij Heinkenszand, kunt u een fietsroute of een wandelroute langs de Bloemdijken volgen.
TEL 0113-65 52 68, www.zeeuwseschaapskudde.nl
4. Tuunwallen op Texel
Schapenboeten en tuunwallen: ze bepalen het gezicht van Texel. Met name op de flanken van de Hoge Berg zijn ze alomtegenwoordig. De schapenboeten dienen als opslagplaats voor schapenvoer en gereedschap. Bij slecht weer zoeken de schapen er beschutting.
De weilanden waarin de dieren grazen, zijn niet afgescheiden met sloten. In plaats daarvan stapelen de schapenboeren al sinds de 17de eeuw graszoden op elkaar. Zo ontstonden de muurtjes van aarde en gras, meestal een kleine meter hoog, die op Texel bekend staan als tuunwallen. Soms staat er voor de zekerheid toch nog prikkeldraad op, maar de echte tuunwal kan zonder.
De VVV van Texel heeft een fietsroute uitgezet door het Oude Land van Texel, onder andere langs de tuunwallen.
TEL 0222-31 47 41, www.texel.net
5. Friese terpen
Welbeschouwd begon de strijd van de Nederlanders tegen het water met het opwerpen van terpen. Daarna kwamen pas de dijken en de polders. Al voor het begin van onze jaartelling bouwden boeren hun huizen en stallen op ‘vluchtheuvels’, waar ze veilig waren voor hoog water. Vooral langs de Waddenkust zijn er nog veel te zien; in Groningen, waar ze wierden heten, en in Friesland.
In de gemeente Ferwerderadeel ligt de hoogste terp van Nederland – het kerkje van Hegebeintum staat op een bult van 8,80 meter hoog. Evenals veel andere terpen is die van Hegebeintum overigens grotendeels afgegraven. Terp-aarde werd verkocht als vruchtbare tuingrond. Het bezoekerscentrum bij de terp van Hegebeintum verkoopt een archeologische fietsroute van 32 kilometer langs de terpen en dijken van het oude kweldergebied.
TEL 0518-41 17 83, www.hegebeintum.info
6. Polder Arkemheen
Hoe Hollands kan een landschap zijn? Sinds de inpoldering in de 14de eeuw is de polder Arkemheen nauwelijks veranderd. Eindeloos groen grasland, grazende koeien, een rijkdom aan weidevogels, zelfs geen boom die het uitzicht verstoort. Ruilverkaveling heeft hier nooit plaatsgevonden. Met de naastgelegen polder Eemland ligt Arkemheen ingeklemd tussen de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe; samen vormen beide polders een Nationaal Landschap. Pronkstuk in dit land van lage horizonten en hoge luchten is het Stoomgemaal Hertog Reijnout in Nijkerk. Een aantal keer per jaar kringelt uit de schoorsteen nog rook en zet de stoommachine de machtige schepraderen in beweging. De voormalige kolenloods is nu het bezoekerscentrum van Nationaal Landschap Arkemheen-Eemland, waar fietsroutes als de NL Arkemheenroute of het Rondje Stoomgemaal verkrijgbaar zijn.
TEL 033-245 77 57, www.bezoekarkemheen.nl
7. De Drentsche Aa
Dankzij een schilderij bleef een prachtig stukje Drenthe behouden. Landschapschilder Evert Musch legde halverwege de afgelopen eeuw het uitzicht vanaf de Kymmelsberg bij Schipborg vast op een monumentaal doek, omdat het landschap verloren zou gaan. De meanders van de Drentsche Aa stonden op de nominatie om rechtgetrokken te worden. Mede vanwege dat schilderij kwam een storm van protest op gang en bleef het unieke landschap van esdorpen en beken bestaan. Vandaag de dag leent de Drentsche Aa zijn naam aan een Nationaal Park, dat zijn faam nu juist dankt aan dat eeuwenoude cultuurlandschap. Essen omringen dorpen als Anderen, Anloo en Rolde, beekjes zoeken zich slingerend een weg. Een keur aan fiets- en wandelroutes is verkrijgbaar bij een aantal adressen in de regio. Bij Theeschenkerij Homanshof in Anloo en bij de schaapskooi van Balloo zijn onbemande informatieposten ingericht.
TEL 0592-36 58 64, www.drentscheaa.nl
