Vrienden van vroeger... De beste vrienden die er zijn

Soms googel ik op internet de ­namen van vroegere schoolvriendinnen.

Meestal vind ik geen bekenden, maar een paar maanden geleden was het opeens raak. Ik typte de naam in van Inge, mijn hartsvriendinnetje van de lagere school, die ik eigenlijk al vanaf mijn 13de uit het oog ben verloren. Bingo! Twee klikken verder had ik een e-mailadres te pakken. Dat was een verleiding die ik niet kon weerstaan. Ik mailde een éénregelig berichtje de duistere krochten van cyberspace in en voelde me een astronaut die op het punt staat nieuw leven op een verre planeet te ontdekken. Hier Aarde voor Mars. Oftewel: “Hallo Inge, ben jij dat?”

Binnen een uur had ik antwoord. Ze was het. Een gulzig mailcontact volgde. We moesten tenslotte 35 jaar overbruggen en hadden elkaar veel te vertellen. Zij was getrouwd, gescheiden, opnieuw getrouwd en had drie dochters.

Een paar weken later stond ze bij me op de stoep. Een verbijsterende ervaring. Je doet de voordeur open en daar staat het meisje waar ik iedere dag mee speelde, vermomd als vrouw van bijna 50 jaar. Een slechte vermomming bovendien, want ik herkende haar gelijk. Er waren weliswaar enkele minimale lijnen kriskras over haar gezicht getrokken, ze was wat gevulder en haar haar zat anders, maar toen ze me begroette en ik haar stem hoorde, vielen alle jaren weg.

Door dik en dun

Net als de meeste mensen heb ik in de loop van mijn leven vrienden gemaakt en de meeste weer even hard verloren. Het onderhouden van een vriendschap is blijkbaar niet zo makkelijk. Toch zijn er een paar vrienden altijd gebleven, waar ik ook heen verhuisde, wat ik ook deed. Eén ervan is bijvoorbeeld Judith.

We ontmoetten elkaar voor ’t eerst toen zij nog studeerde en ik net mijn eerste baan had. Als twintigers steunden we elkaar door dik en dun in liefdesperikelen en gekapseisde relaties. Menigmaal is een van ons tweeën op stel en sprong afgereisd om de ander weer op de been te helpen. Later kwamen we in rustiger vaarwater, maar de vriendschap bleef onverwoestbaar en duurt al 25 jaar, al is het contact teruggebracht tot hanteerbare proporties. Af en toe een telefoontje, een e-mail, een weekendje weg.

Wij zijn daarin trouwens absoluut niet uniek. “Gemiddeld kennen mensen hun vrienden al vijftien jaar”, bleek uit onderzoek dat Beate Völker, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, in 2000 uitvoerde. En binnen de kring van aller-allerbeste vrienden scoren die oude vriendschappen het hoogst wat betreft intimiteit en gehechtheid. De hechtste vriendschappen zijn de vriendschappen die tijdens de opleiding werden gesmeed.

Hoge verwachtingen

Zowel Inge als Judith is een vriendin van vroeger. Met de een was ik het contact verloren, met de ander houdt het contact al 25 jaar stand. Wat is toch het geheim van een langdurig onderhouden vriendschap?

Sociologe Jooske van Busschbach deed in de jaren ’90 onderzoek naar langdurige vriendschappen. Dergelijke vriendschappen zijn over het algemeen hecht en stevig, constateerde zij, omdat er van beide kanten al flink in is geïnvesteerd. Judith en ik hebben zeeën van tijd en wagonladingen steun (en plezier) aan elkaar gegeven. Als er eenmaal zo stevig is gebouwd aan een vriendschap, laten mensen zo’n vriend in principe niet snel meer los, aldus Van Busschbach. Later veranderden de omstandigheden van ons leven. We hadden opeens wél stabiele relaties, kregen banen en zij verhuisde naar de andere kant van het land. Veel vriendschappen struikelen logischerwijs op dit soort veranderingen. Wij overleefden verhuizing en gehuwde burgerlijke staat echter zonder noemenswaardige pijn. Hoe komt dat?

Kosten en baten, daar draait het allemaal om, aldus Van Busschbach. “Hoge verwachtingen over de toekomstige baten van het contact werken als een buffer.” Judith en ik zijn elkaars oudedagvoorziening omdat we beiden geen kinderen hebben. Ooit kopen we met onze echtgenoten een huis om samen onze oude dag door te brengen, hoe krakkemikkig we ook worden. De belofte van wat onze vriendschap ons in de toekomst nog gaat opleveren is zó hoog, daar kan geen enkele verhuizing tegenop. Al zou ze naar Timboektoe afreizen.

Een tandje minder mag

Sociologe Iteke Weeda noemt vrienden van vroeger vooral een groot gemak. Tenminste, als die vriendschap altijd goed is gebleven.
Mensen die al zo lang meegaan in je leven hoef je niets uit te leggen, niets te vertellen. Ze weten tenslotte alles al. Weeda: “Een voorwaarde is natuurlijk wel dat je bent meegegroeid met elkaar en dat je niet bent blijven hangen in het vertrouwde verleden toen je ’t ooit zo geweldig leuk had met elkaar op de studentenflat of in de schoolbanken.”

Oude vrienden hebben een bijkomend voordeel: het kost niet veel tijd om de vriendschap te onderhouden. Dankzij de investeringen die al gepleegd zijn, mag het best een tandje minder op latere leeftijd. Je teert op de gloriedagen van weleer en met een minimum aan tijd en moeite onderhoud je de relatie.

Niets ligt vast

Sterker nog, de waardering voor vriendschappen heeft juist óók te maken met het feit dat er niets vastligt. Je gaat met elkaar om vanwege het contact zelf, niet omdat het ‘moet’. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de omgang met familie, waar veel meer verplichtingen gelden.
Sommige vrienden kunnen elkaar gemakkelijk een jaar of langer niet zien zonder daarmee de band in gevaar te brengen. Weeda: “Je kan mensen in je hart meedragen, zonder dat er per se contact is of samen heel veel onder­nomen wordt.”

Als jouw vrienden elkaar onderling ook weer kennen, gaat het onderhouden van de vriendschap helemaal van een leien dakje. Met een actief netwerk waarin mensen elkaar makkelijk ontmoeten, dreig je elkaar minder snel uit het oog te verliezen. Van Busschbach hierover: “De structuur van dit netwerk kan er toe bijdragen dat het contact behouden blijft: door de gemeenschappelijke relaties blijft men beter op de hoogte, komt men elkaar vaker tegen en is men ook meer gemotiveerd om de relatie goed te houden.”

Geen dag ouder

Terug naar Inge, die ik ondertussen al een paar keer heb gezien. Ze valt dan wel niet binnen de categorie langdurige vriendschappen, maar ik vind het hernieuwde contact toch een enorme verrijking. Het lijkt wel of jeugdherinneringen scherper blijven als ze niet worden weggevaagd door latere ontmoetingen. We hebben elkaar nog glashelder voor ogen. Ze zegt dingen die niemand anders tegen me zou kunnen zeggen, zoals: “Bij jou thuis mocht altijd alles.” En ze geeft daardoor met terugwerkende kracht een vernieuwd elan aan mijn eigen herinneringen, die zouden vervagen als er niemand meer zou zijn om ze mee te delen.

Wat me wel verbaast, is de intensiteit van de ontmoeting. Het gemeenschappelijk verleden dat we delen, is blijkbaar krachtig genoeg om over zoveel jaren heen, de band en genegenheid nieuw leven in te blazen. Want er is tenslotte helemaal niets anders dat ons bindt dan die paar jaren van gedeeld kinderlief en -leed.

Zelfs oude vrienden die je nauwelijks meer ziet, blijven belangrijk, betoogt Lillian Rubin in haar boek ‘Vriendschap’: “Ooit zijn we bindingen met hen aangegaan, hebben we ons met hen geïdentificeerd, en hebben zij een rol gespeeld in onze groei en herinnering.”

Het allermooiste van vrienden van vroeger is misschien wel dat we in elkaar nog altijd dat kind of die jonge vrouw van toen zien. Ik weet heus wel dat mijn vrienden ondertussen van middelbare leeftijd zijn, maar zien doe ik het niet. En dat hebben ze bij mij ook. Ze vinden me geen dag ouder dan de dag dat we elkaar voor het eerst ontmoetten. Wauw! Dát is nog eens een ideale manier om jong te blijven!

Zelf op zoek naar oude vrienden?

Kijk eens in de rubriek 'Waar ben je' op deze website!