5 Vragen over… hormoontherapie in de overgang

Overgangsexperts Wilma Smit en Pauline Ottervanger werkten jarenlang als gynaecoloog in het Gemini Ziekenhuis in Den Helder en het HagaZiekenhuis in Den Haag. In beide ziekenhuizen hebben zij speciale spreekuren voor vrouwen met overgangsklachten opgezet. Inmiddels houden zij zich fulltime bezig met voorlichting geven over de menopauze; als professionals én als ervaringsdeskundigen. Hun boek Menoblues verscheen onlangs in een vijfde druk. Aan die uitgave is onder meer een uitgebreid hoofdstuk over hormoontherapie toegevoegd. "Hormonen worden al decennialang voorgeschreven tegen overgangsklachten. Tegenwoordig is er zoveel bekend dat we een goede afweging kunnen maken deze medicijnen al of niet te gebruiken."

Getty Images

Overgangexperts Pauline Ottervanger (links) en Wilma Smit (rechts).

1. Wat doet hormoontherapie?

Wilma: "Hormoontherapie ofwel HT, staat ook wel bekend als Hormoon Substitutie Therapie (HST). De Engelse afkorting is HRT, van Hormone Replacement Therapy. Er is geen verschil tussen HT, HST en HRT. Het gaat in alle gevallen om het aanvullen van het tekort aan hormonen dat in de overgang ontstaat. Specifieker: om het aanvullen van oestrogenen. Hormoontherapie is alleen bedoeld voor vrouwen die dusdanig veel klachten hebben, dat het de kwaliteit van leven negatief beïnvloedt. Als je weinig klachten hebt, doet het niet zoveel voor je."

2. Wat is het meest gehoorde misverstand over hormoontherapie?

Pauline: "Dat hormoontherapie gevaarlijk is en heel vaak borstkanker veroorzaakt. Nederlandse vrouwen zijn door de negatieve berichtgeving rond hormoontherapie onnodig bang gemaakt. En dat in een land waar heel veel vrouwen hun anticonceptie met 'de pil' regelen. Dat hormonen ook positieve effecten hebben, is volledig ondergesneeuwd geraakt. Terwijl vrouwen met ernstige overgangsklachten zich met hormoontherapie vaak snel beter voelen. Opvliegers, vaginale droogte, gewrichts- en spierklachten verminderen of verdwijnen zelf helemaal. Ook heeft hormoontherapie een gunstig effect op je humeur, je tandvlees en je huid. Het is overigens niet zo dat hormoontherapie je langer 'jong' houdt doordat het het verouderingsproces tegengaat."

3. Is hormoontherapie geschikt voor iedere vrouw?

Wilma: "Nee, zeker niet. Bij hormoontherapie gaat het altijd om advies op maat. Bovendien mag niet iedere vrouw hormoontherapie krijgen. Als je een verhoogde kans hebt op borstkanker bijvoorbeeld, omdat deze ziekte bij je moeder of zus(sen) voorkomt. Het is nooit verstandig om klakkeloos hormonen te gebruiken. In elk geval niet langer dan 5 jaar. Bij langer gebruik neemt de kans op borstkanker namelijk wél iets toe."

4. Hoe kan het dat men in andere landen vaker hormoontherapie voorschrijft?

Wilma: "Wij zijn hier in Nederland nu eenmaal calvinistischer en meer terughoudend in het voorschrijven van medicijnen. Dat geldt zeker voor hormoontherapie. In Nederland kiest daarom slechts 5 procent van de vrouwen gedurende een bepaalde periode voor overgangshormonen. Slechts 1 procent doet dit langer dan 1 jaar. In de rest van Europa gebruikt zo’n 20 procent van de vrouwen hormoontherapie."

5. Welke soorten hormoontherapie zijn er eigenlijk?

Pauline: "Hormoontherapie is er in de vorm van tabletten, pleisters en huidspray. Deze laatste twee vormen bevatten alleen oestrogeen, tabletten zijn ook verkrijgbaar in een combinatie van oestrogeen met progesteron. Vrouwen zonder baarmoeder hebben alleen oestrogeen nodig. Als vrouwen nog een baarmoeder hebben moeten zij ook progesteron krijgen om het slijmvlies van de baarmoeder te beschermen. Dit kan dus met tabletten maar bijvoorbeeld ook met pleisters en een progesteronhoudend spiraaltje. Vrouwen die de menopauze veel te vroeg hebben, jonger dan 40 jaar, moeten hormoontherapie krijgen om de risico’s op langere termijn, zoals hart- en vaatziekten en botontkalking, te verminderen. Dit kan HT zijn of de anticonceptiepil. Zij moeten dit gebruiken tot in ieder geval hun 50ste, namelijk het moment dat de menopauze normaal intreedt."

Getty Images

Liever hormoontherapie dan hormonale anticonceptie bij klachten

Pauline: "De vaginale toediening van het hormoon oestrogeen door middel van zetpillen of crème valt eigenlijk in een andere categorie dan hormoontherapie. Het gaat daarbij namelijk om een zeer lage dosering oestrogeen (Estriol) dat voor bijna 100 procent plaatselijk werkt. Dit helpt erg goed bij klachten van de blaas en de vagina door droge slijmvliezen en kan lang worden gebruikt." Wilma: "Het klopt dat hormonale anticonceptie ook een vorm van hormoontherapie is. Alleen bevat de anticonceptiepil een veel hogere dosering hormonen. Als je alleen overgangsklachten wilt verminderen, kun je dus beter overstappen op hormoontherapie. Het hormoonspiraal bevat alleen progesteron, terwijl de klachten die vrouwen ervaren voortkomen uit een gebrek aan oestrogeen. Hormoontherapie is overigens geen voorbehoedsmiddel. Bij de drogist vind je verder nog allerlei supplementen met zogenaamde fyto-oestrogenen; plantaardige middelen die de werking van oestrogeen nabootsen. Als je lichte klachten hebt, kunnen deze de scherpe kantjes er een beetje vanaf halen. Maar daarmee zit je in de hoek van de homeopathie."

Menoblues is verkrijgbaar via Vrouwenwijzer.