De Bosatlas…. wie is daar niet groot mee geworden?
Al bijna anderhalve eeuw is dit oer-Hollandse boekwerk uit Groningen verplichte kost op de middelbare scholen. En hoewel ook in het onderwijs een digitale revolutie woedt, blijft de ‘papieren’ Bosatlas net zo populair als vroeger. Wel is hij inmiddels ook digitaal beschikbaar voor de computer.
Hoeveel uren hebben we als kind niet doorgebracht boven de pagina’s van de Bosatlas, wegdromend naar verre landen en exotische volkeren? En hoeveel vakantiereizen zijn er niet begonnen met een speurtocht in de Bosatlas? Aan het verplichte opdreunen van plaatsnamen op de lagere school besteden we hier maar liever niet teveel woorden. Want weinigen van ons zullen daar plezierige herinneringen aan hebben. Terwijl de meester of juf met de aanwijzer op de grote landkaart aan de muur tikte, riep de hele klas in koor: “Maastricht, Heerlen, Sittard, Roermond, Venlo…..” Al die kennis hadden we uit de Bosatlas gehaald. Als we hem tenminste niet waren vergeten tegen de tijd dat de overhoring plaatsvond.
Getty Images
Nederland leek leeg
De atlas dankt zijn naam aan schoolmeester Pieter Roelf Bos. Deze docent met een opleiding als geograaf stelde in 1877 in opdracht van uitgever Wolters in Groningen de allereerste ‘Schoolatlas der geheele aarde’ samen. ‘Bosatlas’ was een naam die in de volksmond ontstond, en pas vele jaren later de officiële naam werd. Het succes van Bos’ atlas was te danken aan het feit dat hij de kaarten niet volpropte met informatie. Zo raakte de lezer niet overvoerd en sloeg die de kennis makkelijker op, was zijn gedachte. Nederland leek in die oude atlassen dan ook een leeg land, met één uitzondering: de provincie Groningen, die op de kaarten van ‘meester Bos’ een van de dichtstbevolkte leek. Een beetje chauvinistisch was hij dus wel.
Allerlei varianten
Wist u dat de Bosatlas, die nu alweer aan zijn 55e editie toe is, allerlei varianten kent? In oktober 2018 verscheen bijvoorbeeld de ‘Bosatlas van de Wadden’. Een gebied dat velen van ons in ons hart dragen. Omdat we er graag op vakantie gaan, bijvoorbeeld. Of omdat de natuur er zo uniek is. Desondanks zijn er in het verleden meerdere pogingen geweest om de Waddenzee…. in te polderen! Iets wat we met de kennis van nu moeilijk kunnen begrijpen.
Verder bladeren Amsterdammers graag in de drie jaar geleden voor het eerst verschenen ‘Bosatlas van Amsterdam’, die naast prachtige kaarten ook boeiende informatie geeft. Bijvoorbeeld over de bevolking van de Bijlmer, de geschiedenis van het Concertgebouw en de bedrijven op de Zuidas.
Sportliefhebbers vermaken zich met de ‘Bosatlas van het Nederlandse voetbal’. Ja, die bestaat echt! Die brengt de Hollandse volkssport nummer één in beeld, met thema’s als amateurs en profs, voetbal en de maatschappij en de rol van de commercie. Wie ons land graag van een afstandje bekijkt, kiest voor de ‘Bosatlas Nederland van Boven’, met prachtige luchtopnamen. En de rol van ons land als wereldwijd toonaangevend voedselproducent staat centraal in de ‘Bosatlas van het voedsel’. In meer dan 150 kaarten en grafieken zie je wat er allemaal gebeurt voordat het voedsel op je bord belandt. Er is ook ‘Mijn Eerste Bosatlas’, speciaal voor kinderen vanaf een jaar of 9. Een leuke manier om kleinkinderen vertrouwd te maken met een atlas, en het plezier van het wegdromen naar verre landen op de nieuwe generatie over te dragen.