Schaatsen met Hella: de ramp van de MH17

Op de uitgestrekte gladde ijsvloer van de ­Weissensee heerst een uitgelaten sfeer. De tempe­ratuur is rond het vriespunt, de conditie van het natuurijs is prima. Tussen de half besneeuwde bergen om het meer in de Oostenrijkse deelstaat Karinthië galmt een stem uit een speaker. Twee van de honderden deelnemers van de Alternatieve Elfstedentocht hebben een bijzondere reden om hem uit te rijden: de broers Rob en Norbert van Veldhuizen. Zij schaatsen de ‘tocht der tochten’ ter nagedachtenis aan hun broer Antoine, zijn echtgenote Simone (41), hun twee kinderen Pijke (3) en Quint (7) en zijn schoonmoeder Christiene (64).

Zij zaten op de rampvlucht

Zij zaten op 17 juli 2014 op de rampvlucht MH17 naar Kuala Lumpur. Norbert: “Ook bij een groot verlies als dit moet je op een gegeven moment toch weer verder met leven. Als na de eerste verdoving de behoefte groeit om je gevoel te delen met anderen, is dit een leuke manier. En zo blijven we ook contact houden met de vrienden van onze broer.” Want Rob en Norbert schaatsen de 200 kilometer samen met de vriendenclub van hun omgekomen broer Antoine.

Alternatieve Elfstedentocht

Bij gebrek aan natuurijs in Friesland vond de eerste Alternatieve Elfstedentocht in 1974 in het Noorse Lillehamer plaats. In 1989 werd het evenement op de ijszekere Weissensee ­gehouden, waar het sinsdien, afhankelijk van de ijsomstandigheden, jaarlijks plaatsvindt. Twee ­weken in januari kleurt dit bergmeer bijna oran­je met alle Nederlanders die erop afkomen. “Antoine schaatste de tocht in 2013 en 2014 uit – op karakter. Lééf je leven, zei hij altijd. Hij was een verzamelaar van ervaringen en herinneringen; die spirit willen wij voortzetten”, vertelt Rob als hij een dag voor de start het ijs test. Dit jaar is alleen het westelijk deel, het ‘kleine meer’ van de Weissensee bevroren.

Getty Images

Het is een schaatsgezin

Het gezin Van Veldhuizen is een schaatsgezin. Heel wat tochten hebben de in totaal vier zoons vroeger gemaakt. Rob heeft duidelijk goed getraind, gezien zijn rustige slag en houding. Broer Norbert lijkt volgens Rob meer op Antoine; hij vertrok als eerste vanaf de luchthaven richting Weissensee en hij komt als laatste aan. “Op karakter helemaal fout gereden. Net als Antoine interesseert me niet wáár de auto naartoe gaat, maar met wie”, lacht Norbert later die avond aan een biertje. Waarop een vriend van Antoine aanvult: “Als er iets mis ging, lachte Antoine zélf het hardst.” Zoals bij zijn eerste Alternatieve Elfstedentocht in 2013 met vriend en achterneef Dion: “Antoine hield vooral van dingen doen die onmogelijk lijken.

'Die Weissensee, dat zou toch wat zijn.'
Aan de bar had hij al eens gezegd: die Weissensee, dat zou toch wat zijn. En: waarom wachten; meteen nu! Waarop ik nog sputterde: moeten we dan niet trainen?” Behoorlijk onvoorbereid reden ze met z’n tweeën naar Oostenrijk. Hoe ver het was? Ze hadden geen idee. Dus kwamen ze de dag ervoor pas om vijf uur in de namiddag aan. Toen was ook het grote meer bevroren, zo koud was het. Nog net op tijd hoorden ze dat ze een bivakmuts en skibril moesten dragen. “Dat bleek onze redding. We zijn gefinisht bij de laatste 10, in het pikkedonker, nét voor de bezemwagen”, memoreert Dion.

Zwaarste uitdaging voor schaatsers

Zowel de échte Elfstedentocht als de Alternatieve in Oostenrijk is zo’n beetje de zwaarste uitdaging voor (amateur)schaatsers. Als ik met de vriendenclub meetrain op ijs met putten en ­scheuren, en we ook met tegenwind te maken krijgen, kan ik me niet voorstellen hoe je dit 16 rondes van 12,5 kilometer per stuk kunt doen. Dion: “Toen Antoine over de finish was, moest hij huilen. Hij kon niet meer praten of lopen en lag te shaken. Hij moet wat eten, zeiden ze. Maar we hadden alleen nog maar bitterkoekjes. Die hebben we er toen maar in gestopt.”

'Dit nóóit meer.'
Op de terugreis van dit hachelijke avontuur zei Dion: “Dit nóóit meer.” Maar Antoine zei: ”Dit doen we nóg een keer, maar dan beter voorbereid.” En zo geschiedde een jaar later toen nog drie vrienden aanhaakten. Er werden goede schaatsen gekocht en er werd getraind. Volgens Dion wilde Antoine revanche op zichzelf. Dat lukte. Ook de tweede Alternatieve Elfstedentocht in 2014 was zwaar, maar Antoine had zelfs nog energie over om te feesten. Niet ­wetend dat het zijn laatste was.

Vriendenclub gaan met z'n allen schaatsen

Het idee om als vriendenclub van Antoine van Veldhuizen mee te doen, ontstond in de kroeg na de herdenkingsbijeenkomst in Haarlem. Toen het schaatsclubje zei dat ze opnieuw gingen, nu zonder Antoine, riep broer Norbert direct: “Dan ga ik ook!” Vorig jaar had Norbert ook op het punt gestaan, maar toen is hij op het laatst toch gaan skiën. Achteraf met spijt natuurlijk. Broer Rob, die normaal meer van ‘eerst nadenken’ is, kon en wilde nu niet achterblijven. Broer Frits kon niet mee vanwege een knieblessure. Dion: “Toen Norbert zei: dan ga ik ín de schaatsen en kleding van Antoine rijden, moest ik natuurlijk ook weer mee…” Al snel groeide de groep van 10 tot uiteindelijk 27 vrienden van Antoine en werd er ­getraind op de kunstijsbaan in Haarlem.

Getty Images

Huiverig om hun verhalen te delen
De broers waren lang huiverig om hun verhalen te delen met de media. Norbert: “Ik wilde niet in de slachtofferrol kruipen, ‘de broer van’ worden.” Tot vriend Dion zei: “Je kunt het verhaal van ­Antoine ook gebruiken voor iets goeds.” Zo richtten de vrienden de stichting PACQS op, naar de eerste letters van Pijke, Antoine, Christiene, Quint en ­Simone. Een stichting ter nagedachtenis die, in de lijn van Antoines leven, goede doelen steunt.

'De voorbereiding had ik niet willen missen'

De volgende ochtend vroeg arriveren Rob en ­Norbert en de vrienden van Antoine in het pikkedonker bij de start. Rob heeft startnummer 3279, Norbert 3321. Het ijs ligt er mooi bij. Tussen de oren zit het goed. Norbert: “Alleen al de voorbereiding had ik voor geen goud willen missen. Mijn mantra wordt de uitspraak van Antoine: als je niet beweegt kom je nergens, ontmoet je niemand, maak je geen nieuwe dingen mee.” Bij het toenemen van de kilometers gaat de emotie van de start geleidelijk over in ­vermoeidheid.

Vader en moeder Van Veldhuizen volgen alles
Norbert toont af en toe nog wat bravoure. Vader en moeder Van Veldhuizen volgen alles thuis via de webcam en vinden het volgens Norbert en Rob geweldig wat ze doen. “Antoine kijkt ook mee via de webcam”, zeggen de vrienden aan de kant. Als het zonnetje de bovenlaag van het ijs verandert in smurrie, wordt het meer ploegen dan glijden over het ijs. De rondetijden dalen gestaag. Langzaam raakt de ‘speelplaats van de natuur’, zoals de ijsvlakte plaatselijk wordt genoemd, alsmaar leger.

Laatste ronde
Even voor vijven beginnen Rob en Norbert eindelijk aan hun laatste ronde. Ze gaan het halen! Antoines schaatsvrienden van 2014 zijn dan al binnen. Tegen kwart voor zes schaatsen Rob en Norbert hand in hand over de finish. “Antoine onthaalt jullie…”, hoor ik zachtjes naast me. Er ­volgen innige omhelzingen, weinig woorden. Dan verbreekt Norbert de intense stilte: “Rob was ­eigenlijk iets eerder. Maar we hebben ‘hem’ in 7 uur en 43 minuten geschaatst; 7 minuten sneller dan Antoine!” Eens broers, altijd broers.

Getty Images

'De wond blijft, maar er is iets nieuws ontstaan'
Bij het bier dat volgt, wordt de volgende activiteit met stichting PACQS alweer besproken. Dat zal ‘iets met eten’ zijn omdat Antoine en Simone ook bekendstonden om hun bourgondische diners. Waarop de vrienden concluderen hoe bijzonder het is dat zij zowel bij leven als bij dood mensen samenbrengen. En Rob aanvult: “De wond blijft, maar er is iets nieuws uit ontstaan.” Als ik voor vertrek de hele vriendenclub op de foto zet, roepen er heel wat: “Dít nooit meer!” Maar bij nóg een biertje is het al: “Als broer Frits volgend jaar wél mee kan, ja, dan móeten we natuurlijk wel weer mee.”

Weissensee

Startpunt: Weissensee (deelstaat Karinthië in Oostenrijk).
Route: Alternatieve Elfstedentocht.
Lengte: 200 kilometer.
Logies: Seehotel Enzian, Neusach 32 Weissensee, www.seehotelenzian.at.
Meer informatie: veel leuke vakantietips op www.karinthie.com (over Karinthië) en op www.austria.info/nl (over Oostenrijk). Meer over de Weissensee op www.weissensee-naturpark.at.

Getty Images