Naar schatting 740.000 Nederlanders slapen slecht. Maar er zijn ook 7000 mensen die niet alleen ’s nachts, maar óók overdag als een blok in slaap vallen.
Wat is het verschil tussen een onschuldig dagelijks middagdutje en ziekelijke slaap?
Met een middagdutje is niets mis. Er is wel iets mis als je overdag altijd overvallen wordt door onbedwingbare slaapaanvallen. Dan kan er sprake zijn van narcolepsie, een zeldzame stoornis.
Waar komen die slaapaanvallen vandaan?
Narcolepsiepatiënten missen de hersenstof hypocretine. Deze stof is cruciaal voor het regelen van waken en slapen.
Hoe erg is dat?
“Dat hangt af van de ernst van de aandoening én hoe de patiënt reageert op de behandeling”, zegt Sebastiaan Overeem. Hij is slaapgeneeskundige bij het Centrum voor Slaapgeneeskunde Kempenhaeghe in Heeze en is als onderzoeker verbonden aan het UMC St. Radboud in Nijmegen. “Als je milde narcolepsie hebt, kun je vaak heel goed functioneren.”
Dat ligt anders bij ernstige narcolepsie. Extreme slaperigheid kan de patiënt zeer beperken in dagelijkse activiteiten, zoals autorijden en sociale contacten. En waar vind je een werkgever die accepteert dat je af en toe ‘zomaar’ in slaap valt?
Daar komt nog bij dat de slaapaanvallen niet het enige symptoom zijn waar narcolepsiepatiënten last van hebben. 60 tot 70 procent heeft óók last van kataplexie (het verslappen van de spieren bij emoties zoals lachen, boosheid of schrik). Een kwart van de patiënten kan bij het in slaap vallen hallucinaties krijgen (levensechte dromen, vaak bedreigend). En ongeveer 30 procent heeft regelmatig last van slaapparalyse (het verlammen van de spieren bij inslapen of wakker worden).
Patiënten worden door hun omgeving vaak ten onrechte voor lui en ongeïnteresseerd versleten. Sebastiaan Overeem: “Mensen begrijpen niet dat je zomaar in slaap kunt vallen. Ze denken: ga eens wat eerder naar bed. Maar een narcolepsiepatiënt kan slapen wat-ie wil, dat verandert niets aan de neiging om overdag in slaap te vallen.”
Wat is eraan te doen?
Overeem: “Stap één is dat de diagnose wordt gesteld. Narcolepsie wordt in de meeste gevallen niet herkend; niet door de artsen en niet door de familie. De patiënten bij wie het wél wordt ontdekt, hebben gemiddeld al zeven jaar klachten voordat ze worden behandeld.
Vaak raakt de familie eraan gewend dat iemand steeds in slaap valt en staan ze er daardoor niet meer bij stil. Maar iedereen die voldoende tijd en gelegenheid heeft om ’s nachts te slapen, hoort overdag wakker te kunnen blijven. Als je dan toch steeds overdag in slaap valt, is er echt iets aan de hand.”
Stap twee is de behandeling. Overeem: “Narcolepsie kan niet worden genezen, maar is vaak wel redelijk tot goed hanteerbaar als je je gedrag aanpast. Bijvoorbeeld door tweemaal per dag een kort gepland dutje te doen van een kwartier.” Daarnaast wordt de aandoening behandeld met medicijnen, maar door de verschillende symptomen is dat complex. “Er moeten bijvoorbeeld amfetaminen ingenomen worden tegen de slaperigheid en andere medicijnen tegen de spierverslapping. Goede behandeling kan daarom het beste plaatsvinden bij slaapcentra met specifieke ervaring met narcolepsie.”
- Plus Magazine
