Wat is slaap?

Slaap is een dagelijks terugkerende toestand van lichamelijke en geestelijke rust. De meeste spieren ontspannen zich en je bewustzijnsniveau is laag. Net als de hartslag en de ademhaling. Je hersenen blokkeren alle prikkels vanuit de omgeving, zodat de buitenwereld tijdelijk weinig invloed heeft.

Slapen gebeurt in cycli van vijf slaapfasen. Gemiddeld doorloop je vier of vijf cycli van 90 minuten. Naarmate de nacht vordert, bevatten de cycli steeds minder diepe slaap en droom je meer.

Een derde

De kennis over slaap is de afgelopen 50 jaar enorm toegenomen, maar toch blijft het enigszins onduidelijk waarom we ruim een derde deel van onze tijd in bed doorbrengen. Als je 90 jaar wordt, heb je gemiddeld 32 jaar geslapen. Natuurlijk kom je in die tijd tot rust en is er ruimte voor herstel. Er zijn zelfs hersengebieden, vooral gericht op herstel, die alleen actief zijn tijdens je slaap. Aan de andere kant kost slapen en dromen ook energie.

Waarom?

Het belang van slapen komt vooral duidelijk naar voren als je te weinig slaapt. De hersenen bijvoorbeeld hebben slaap echt nodig. Dankzij slaap kun je onthouden wat je overdag hebt geleerd. En het lijkt er verder op dat slaap de hersenen schoon houdt. Recent onderzoek laat zien dat een bepaald type hersencellen krimpt tijdens de slaap, waardoor er in de hersenen meer ruimte ontstaat om schadelijke stoffen op te ruimen.

Uit eigen ervaring weet je waarschijnlijk wel dat een slaaptekort niet best is voor je concentratievermogen. Slaapgebrek beïnvloedt daarnaast je spraakvermogen, reactiesnelheid, besluitvaardigheid en gevoel voor tijd en ruimte. Je bent ook impulsiever en minder creatief.

Na een - en zeker na meerdere - korte nacht gaat je lichaam compenseren voor het slaaptekort. Te weinig slapen heeft dus ook zeker invloed op je lichamelijke gezondheid. Je krijgt behoefte aan bijvoorbeeld alcohol, drugs, cafeïne of eten. Daarbij heb je door een slaapgebrek meer van het hongerhormoon ghreline in je lichaam, waardoor de kans op obesitas bij slaapprolemen vele malen groter is. Stress als gevolg van te weinig slaap zorgt voor een minder immuunsysteem en op de lange termijn leidt slechte slaap ook tot een verhoogd risico op onder andere angst, diabetes type 2, hart- en vaatziekten en dementie.

Behoefte

Net als bij honger en dorst heeft je lichaam echt behoefte aan slaap. Zeker als je lang wakker bent, krijg je uiteindelijk de drang om te gaan slapen. Je wordt moe. De biologische klok heeft hier ook een aandeel in, die reguleert namelijk je 24 uurs-slaap-waakritme. Vooral op basis van daglicht.

Het tijdstip waarop je slaperig wordt, kan per persoon sterk verschillen: de zogenaamde ochtend- en avondmensen. Die voorkeur is ook afhankelijk van je biologische klok.

Hoe lang

Als je niet dagelijks aan de standaard 8 uur slaap per nacht komt, hoeft dat helemaal niet erg te zijn. Die 8 uur is namelijk een gemiddelde. Er zijn mensen die veel meer nodig hebben, maar ook die met juist heel wat minder toe kunnen. In principe wordt gesteld dat je niet minder dan 6 uur en niet meer dan 9 uur per nacht moet slapen, dan neemt de kans op gezondheidsproblemen namelijk toe.

Natuurlijk is de kwaliteit van je slaap nog belangrijker. De eerste 4 à 5 uur slaap zijn de belangrijkste, maar dan is nog niet iedereen voldoende uitgerust. Of je genoeg slaapt, is eigenlijk vooral goed te bepalen aan de hand van hoe je je gedurende de dag voelt.

Luister dus goed naar je lichaam. Als je altijd een wekker nodig hebt om op te staan, als opstaan lang duurt, als je veel stimulerende middelen nodig hebt of als je chagrijnig en prikkelbaar bent, kan het goed zijn dat je een slaaptekort hebt.

Regelmaat

Voor een goede nachtrust is regelmaat erg belangrijk. Af en toe een uitschieter kan in de meeste gevallen geen kwaad, maar zeker bij slaapproblemen loont het de moeite om grote wisselingen in je bedtijd te voorkomen. Als je uit wilt slapen, beperk het dan tot 1,5 uur (de duur van een slaapcyclus).