Frozen shoulder: een 'vastgevroren' schouder

Au! ’s Nachts houdt de pijn in je schouder je uit je slaap. ’s Ochtends krijg je je beha niet dicht, want je schouder doet niet alleen heel veel pijn, hij is ook verstijfd. Dan zou je best eens een frozen shoulder kunnen hebben. Gevaarlijk is dat niet, wel erg hinderlijk. Het gaat ook vanzelf over, maar dan moet je wel veel geduld hebben. Mét behandeling ben je sneller van de pijn af en herstel je beter.

Een verzameling symptomen

Een frozen shoulder wordt ook wel adhesieve capsulitis genoemd. Je kunt je ‘bevroren’ schouder niet meer goed bewegen, niet alleen doordat hij pijn doet, maar ook doordat hij is gaan ‘vastzitten’. De oorzaak is onbekend. Orthopedisch chirurg Lieven De Wilde, kliniekhoofd Universitair Ziekenhuis Gent, zegt: "Daarom heet het een syndroom: het is een verzameling van symptomen. Er zitten een aantal afwijkende stoffen in het bloed bij mensen die het krijgen. Je kunt het daardoor opnieuw krijgen, doorgaans aan de andere arm. Meestal begint het zomaar, maar het kan ook beginnen na een val, soms zelfs nog maanden erna." De aandoening heeft drie opeenvolgende stadia, die elk zo’n vier maanden duren. Het duurt dus minstens een jaar voor je helemaal hersteld bent.

Bevriezen, bevroren, ontdooien

In het eerste stadium – bevriezen – krijg je geleidelijk aan steeds meer pijn in je schouder. Die pijn kan hevig zijn. In het begin doet het alleen ’s nachts pijn, maar na een tijdje heb je ook pijn bij de minste beweging van je arm en schouder en op den duur zelfs wanneer je je schouder niet beweegt. In dit stadium wordt ook je schouder geleidelijk aan minder beweeglijk. In het tweede stadium – bevroren – heb je vooral last van stijfheid. De pijn trekt weg, maar je schouder zit nu helemaal vast. Je krijgt je arm niet meer helemaal omhoog gestrekt tot boven je hoofd, ook niet als iemand anders je arm beetpakt en omhoogduwt. Je haar kammen of een autogordel omdoen wordt bijna onmogelijk. Het derde en laatste stadium – dooi – is die van herstel. De pijn trekt helemaal weg en je kunt je schouder weer vrijer bewegen.

Een ontsteking is het begin

De oorzaak van de pijn ligt in het schouder-gewricht. Dat bestaat uit een bol aan het boveneinde van de bovenarm en een holte in het bovenuiteinde van het schouderblad. Een elastisch gewrichtskapsel uit bindweefsel houdt beide botten bij elkaar, maar laat ook beweging toe. Slijmbeurzen scheiden een stof af die het gewricht gesmeerd houdt. Een frozen shoulder begint met de ontsteking van een van die slijmbeurzen, de subscapulaire slijmbeurs. Ook het gewrichtskapsel ontsteekt. Het wordt daardoor dik en stijf, en gaat vergroeien met een pees in het schoudergewricht. Er ontstaat ook littekenweefsel. Daardoor vermindert de beweeglijkheid van het schoudergewricht.

Meteen naar de dokter

"Die ontsteking begint geleidelijk, maar dat is juist het verraderlijke", zegt De Wilde. "Iedereen denkt dat het wel weer snel over zal zijn en laat zich daardoor om de tuin leiden. Mensen behelpen zich met pijnstillers, tot het zo niet verder gaat en ze bijvoorbeeld uit de auto moeten stappen om het ticket van de parkeergarage in de automaat te steken. Helaas, want het is juist heel belangrijk om een doktersbezoek níét uit te stellen, vooral omdat de therapie beter werkt als je er snel bij bent. Je arts moet wel een goed lichamelijk onderzoek uitvoeren om de juiste diagnose te stellen. Kun je je arm aan de getroffen kant duidelijk minder ver omhoog brengen dan aan de andere kant, dan is de diagnose duidelijk. Je moet voor dat onderzoek op je rug liggen. Word je zittend onderzocht, dan compenseert het lichaam die bewegingsbeperking op een andere manier. Een röntgenfoto of een andere vorm van beeldvormig onderzoek is niet nodig voor de diagnose, maar wordt wel toegepast om andere oorzaken voor de pijnlijke schouder, zoals reuma, uit te sluiten."

Bewegen, maar wel voorzichtig

De behandeling bestaat in de eerste plaats uit één of twee injecties met cortisone in het schoudergewricht. Daarmee raak je uit de ontstekingsfase en vermindert de pijn, maar je moet toch nog de drie stadia van de aandoening doorlopen. Daarnaast is het ontzetten belangrijk om je schouder te blijven bewegen, maar daarin ook weer niet te overdrijven. De Wilde: "Je schouder helemaal niet meer bewegen maakt de frozen shoulder nog erger en vertraagt de genezing. Bewegen moet dus, maar luister naar je schouder en blijf net onder de pijngrens. Bij te veel pijn word je bang om te bewegen en zo kan er juist een vicieuze pijn-cirkel ontstaan. Vergelijk het met een schaafwond op je knie. Als de wond nog niet genezen is en je je knie meteen veel buigt, gaat de wond weer open, schuurt hij tegen je broek en gaat hij opnieuw harder bloeden, vocht produceren, ontsteken en opzwellen. Wielrenners die gevallen zijn, krijgen daarom een zalf en verband op de schaafwond, waardoor de genezende huid vochtig en soepel blijft en ze verder kunnen fietsen. De cortisone-injectie in je schouder werkt zoals die zalf en het verband: het maakt het bewegen makkelijker."

Soms is een operatie nodig

Ben je bang om te bewegen, dan kan een fysiotherapeut je oefeningen geven die je thuis verder moet doen. Een goede coach die je daarbij helpt en je vorderingen meet, stimuleert je om te blíjven oefenen. Een hardhandige therapie is uit den boze, omdat dat je pijn en dus ook je bewegingsangst nog verder vergroot. De meeste frozen shoulders genezen helemaal, maar sommige mensen houden er een bewegingsbeperking aan over. Kun je je arm uiteindelijk toch geen 90 graden meer omhoog tillen, dan is een kijkbuisoperatie nodig. Dan wordt het littekenweefsel – dat je in je bewegingen beperkt – verwijderd en worden alle spieren en pezen weer vrijgemaakt. Ook daarna moet je oefenen om je beweeglijkheid terug te krijgen.