Wat is REDUCE PDS?

Tot 3,5 miljoen mensen in Nederland hebben last van prikkelbare darm syndroom (PDS) of PDS-gerelateerde klachten. Het merendeel (75 procent) neemt de hinderlijke klachten, zoals diarree, buikkrampen en een zeurende en stekende pijn, voor lief en gaan er niet voor naar de dokter. Ze zijn gewend aan de symptomen, herkennen de klachten en weten dat het na verloop van tijd ook weer beter zal gaan. De 25 procent die wel een arts bezoekt, heeft vaak een ernstiger vorm van PDS.

'Leer er maar mee leven'

Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) heeft een standaard die als richtlijn geldt voor de behandeling van PDS door een huisarts. De behandeling is hierbij vrij beperkt: goede uitleg, geruststellen, vezels of macrogol bij obstipatie, loperamide bij diarree, paracetamol of ibuprofen voor de pijn en soms een middel tegen buikkrampen. het merendeel van de mensen met PDS kan hiermee behandeld worden, maar zo'n 10 procent wordt doorverwezen naar de maag-darm-lever-arts (MDL-arts). Het probleem voor de MDL-arts is dat zij ook niet veel meer kunnen bieden dan wat aanvullend laboratorium- en ontlastingsonderzoek. Bij nieuwe patiënten van boven de 50 jaar zal er bovendien nog een coloscopie worden gedaan om colonpoliepen, kanker of de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa uit te sluiten. Daarna krijgen de meeste mensen te horen dat ze 'er maar mee moeten leren leven'. Tenminste, totdat REDUCE PDS het licht zag, op initiatief van de PDS Belangenvereniging en Marten Otten, MDL-arts en onderzoeksleider aan Medisch Centrum de Veluwe te Apeldoorn.

Nieuw behandelconcept

REDUCE PDS is een vernieuwende zorgaanpak voor mensen met PDS. Samen met een zorgverlener, kiest de patiënt zelf een behandeling op basis van uitgebreide informatie over elf verschillende behandelmogelijkheden. Onderzoek wijst uit dat deze aanpak succesvol is. "Het biedt niet alleen een betere behandeling en kwaliteit van leven, maar ook eigen regie over die behandeling. Bovendien voelt de patiënt zich serieuzer genomen door de arts", aldus dr. Marten Otten.

Gespecialiseerd MDL-verpleegkundige

Wanneer de huisarts iemand met PDS verwijst naar een REDUCE PDS-centrum, wordt deze ontvangen door een gespecialiseerd MDL-verpleegkundige. Deze doet voor een belangrijk deel zowel de diagnostiek als de behandeling en heeft meer tijd en aandacht beschikbaar dan de MDL-arts. Deze verpleegkundige doet de intake via en vragenlijst, controleert of er 'alarmsysmptomen' zijn en bespreekt de gegevens met de MDL-arts. Soms wordt er nog wat aanvullend onderzoek gedaan, maar meestal is de diagnose wel duidelijk.

Elf behandelopties

De verpleegkundige legt vervolgens uit dat PDS de meest waarschijnlijke diagnose is en dat hij of zij - en dat maakt Reduce PDS zo bijzonder - zelf kan kiezen uit maar liefst elf behandelingen. De uitvoerige uitleg en toelichting van de behandelingen worden schriftelijk aan de patiënt doorgegeven waarop deze de drie behandelopties uitkiest die hem of haar het meest aanspreken. Na een tweede consult waarbij zowel de MDL-verpleegkundige als de MDL-arts aanweizg zijn, wordt de patiënt terugverwezen naar de huisarts om de drie gekozen behandelmethoden uit te gaan voeren. Er wordt gestart met de eerste methode en dat wordt na twee maanden geevalueerd. Daarna wordt eventueel de tweede en vervolgens de derde behandelmethode gestart. Iedere keer wordt er een vragenlijst ingevuld over de lichamelijke klachten en de kwaliteit van leven.

De 11 behandelopties bij REDUCE PDS

1. Algemene Informatie: uitleg van PDS en geruststelling. Effect van de uitleg is de behandeling.

Zonder pillen:
2. Eliminatiedieet. Ongeveer 70 procent van de patiënten met PDS heeft het gevoel dat voedsel klachten kan veroorzaken of verergeren.Bij een eliminatiedieet wordt, in overleg met een diëtist, stapje voor stapje voedingsstoffen uit het dieet weggelaten, zoals lactose of gluten. Er wordt een dagboekje bijgehouden om te zien of de klachten inderdaad verminderen.
3. FODMAP-dieet. Als darmbacteriën uit voedselresten stoffen maken waar een PDS-patiënt niet tegen kan heet dat gisten of fermenteren als het om koolhydraten gaat. In het FODMAP-dieet worden de fermenterende etenswaren in overleg met een diëtist weggelaten uit het eetpatroon, waarna ze langzaam weer worden toegevoegd om te zien bij welke levensmiddelen de klachten ontstaan.
4. Probiotica: standaard behandeling met een probioticum naar keuze.
5. Hypnotherapie gericht op darmklachten. In de jaren '80 van de vorige eeuw werd ontdekt dat hypnotherapie goed helpt bij onbehandelbare PDS. Inmiddels is er veel onderzoek gedaan en staat het wetenschappelijk vast dat hypnotherapie helpt bij 70 tot 80 procent van de mensen met moeilijk te behandelen PDS.

Pillen die werken via de buik (darmen):
6. Antibiotica
7. Pepermuntoliecapsules
8. Spasmolitica (geneesmiddelen die een verslappende werking hebben op de spieren van het maagdarmkanaal).
9. Geregistreerd kruidengeneesmiddel op basis van negen geneeskrachtige kruiden (STW-5). Dit valt onder 'pillen die werken via de buik', maar het is een vloeistof.

Pillen die werken via het hoofd (hersenen):
10. Amitryptiline
11. Citalopram

Naast bovenstaande behandelopties kan de huisarts nog symptoomverlichtende medicatie vooorschrijven, bijvoorbeeld tegen obstipatie of diarree.

Patiënten met het prikkelbare darm syndroom voelen zich dankzij het REDUCE PDS veel serieuzer genomen, zijn tevreden over de behandeling en hebben een betere kwaliteit van leven. Ook huisartsen en MDL-artsen zijn tevreden, omdat de nieuwe aanpak hen minder tijd kost. Patiënten ondergaan met deze aanpak aanpak bovendien veel minder inwendige darmonderzoeken. Bij de reguliere MDL-aanpak wordt er in 25 procent van de gevallen een scopie gedaan, bij de REDUCE PDS-aanpak in slechts 15 procent van de gevallen.

REDUCE PDS is inmiddels in meer dan twaalf ziekenhuizen geïmplementeerd en blijft volop in ontwikkeling.