Welke voeding is goed als je last hebt van je darmen?

Hoeveel mensen zijn er met maagdarmproblemen?

“Kort door de bocht gezegd hebben 2 miljoen mensen last van een maag-, darm- of leveraandoening. Zo’n 10 tot 15 procent hiervan heeft last van het prikkelbaredarmsyndroom (PDS), een chronische aandoening die gepaard gaat met buikpijn en problemen bij de ontlasting. Het gaat dus om grote aantallen en de klachten die deze patiënten hebben, variëren van mild tot ernstig. De oorzaken van al deze klachten zijn niet altijd even duidelijk. Maar dat wat medisch gezien minder ernstig lijkt, kan voor de persoon in kwestie wel degelijk heel belastend zijn.”

Wat moet je doen als je regelmatig last hebt?

“Bij serieuze klachten moet je altijd naar de huisarts om eventuele ernstige oorzaken uit te laten sluiten. Is er niets ernstigs aan de hand, dan weten we helaas niet altijd waar je klachten vandaan komen. Het kan de voeding zijn, een verstoorde darmflora, stress, kleine ontstekingen in de darmen, van alles. Het maagdarmstelsel is ontzettend complex en we weten lang niet alles. Vaak is het een kwestie van uitproberen en uitvinden hoe je je klachten kunt verminderen.”

Kan het kwaad om zelf aan de slag te gaan met je voeding?

“Van 70 tot 80 procent van de patiënten weten we dat voeding de klachten beïnvloedt. Dus het is logisch dat mensen zelf aan de slag gaan. Dat pakt echter niet altijd goed uit. Stel dat iemand vezels, groente en fruit gaat mijden omdat die producten veel gasvorming veroorzaken, dan houd je een te eenzijdig dieet over en loop je het risico op tekorten. Wij zien hier ­regelmatig patiënten met een ­tekort aan vitaminen en mineralen. Ook zien we geregeld mensen die een keurige BMI hebben, maar bij wie de spiermassa duidelijk verminderd is als gevolg van bepaalde tekorten. Ons advies is: ga met een diëtist aan de slag. Je kunt best iets weglaten uit je dieet, maar je moet wel goede voeding overhouden. Een diëtist helpt je daarbij.’

Zijn er producten die aanwijsbaar meer maagdarmproblemen kunnen geven?

“Vanuit onderzoek weten we dat te veel vet en suikers niet goed zijn. Daarnaast is bekend dat een teveel aan onder andere melkeiwit, rood vlees, gluten, alcohol, koffie, pittige voeding en koolzuurhoudende dranken een trigger kunnen zijn voor klachten. Verder is bekend dat mensen die snel last hebben van een opgeblazen gevoel, vaker klachten krijgen als ze gasvormende groenten als bonen, uien en kool eten. Maar dat wil niet zeggen dat je zulke producten per se volledig moet mijden. Je kunt uitproberen hoeveel je wel en niet kunt verdragen. Als je weet waar je klachten vandaan komen, kun je besluiten die af en toe voor lief te nemen, bijvoorbeeld omdat je een keertje erwtensoep wil eten.”

Wat zou je bij maagdarmproblemen juist wel moeten eten?

“Algemeen geldt dat je voldoende groenten, fruit en volkorenproducten moet eten. Groenten en fruit bevatten vezels en antioxidanten en die zijn belangrijk voor onze gezondheid maar ook voor een goede darmflora. Het is algemeen bekend dat vezels de stoelgang bevorderen. Maar vezels doen nog meer in het darmstelsel. Ze worden afgebroken door de darmflora waarbij gunstige stofjes ontstaan: deze werken bijvoorbeeld ontstekingsremmend en beschermen de darmwand. Als je darmen geen vezels krijgen, gaat de darmflora eiwitten afbreken en ontstaan er stofjes die de darmwand juist kunnen beschadigen. Vezels zijn dus ontzettend belangrijk. Verder heeft het mediterrane dieet – dat bestaat onder meer uit olijfolie, vis en veel groente en fruit – in onderzoek gunstige resultaten laten zien. Maar let op: het totaalplaatje moet compleet zijn. Je moet kwalitatief goede voeding binnenkrijgen zoals ook wordt ­geadviseerd in bijvoorbeeld de Schijf van Vijf.”

In kookboeken zijn de ‘zakjes en mixen’ uit den boze, want ongezond. Is dat zo?

“Uit onderzoek naar bewerkt voedsel en kant-en-klaarproducten komen steeds meer aanwijzingen voor de mogelijke schadelijke effecten van toegevoegde stoffen. Zo weten we inmiddels dat verdikkingsmiddelen de darmbarrière kunnen verstoren en ook de stoffen die voor een lange houdbaarheid zorgen, kunnen schadelijk zijn. Als je elke dag veel kant-en-klare en lang houdbare producten eet, stapel je te veel van dit soort schadelijke ingrediënten. Normaal gesproken weet het immuunsysteem dit goed op te lossen. Gebeurt dit vaak en langdurig, dan kan het leiden tot ontstekingen in de darm en darmklachten.”

Er is veel aandacht voor specifieke diëten als het glutenvrij dieet en het FODMAP-dieet. Is het verstandig om dit soort diëten zonder begeleiding te volgen?

“Wij zijn hier terughoudend in. Het FODMAP-dieet (ontwikkeld voor mensen met PDS; red.) is heel belastend, complex en kostbaar. Hulp van een diëtist is hierbij eigenlijk een voorwaarde. Je moet ontzettend oppassen dat je niet alle vezels eruitgooit. Het FODMAP-dieet kan ook leiden tot verkeerde eetgewoonten en een verslechterde darmflora. Ook het glutenvrij dieet kan voor veel problemen zorgen: het risico op een tekort van vitaminen en mineralen is groot.”

Bij maagdarmklachten wordt vaak gezegd dat je bulkvormers (de beruchte ‘zakjes’ van de huisarts) of psylliumzaad moet nemen. Hebben zulke producten dezelfde werking als vezels uit groenten en fruit en volkorenproducten?

“Nee, dat is niet altijd het geval. Psyllium en bulkvormers werken met name doordat ze in de darmen water aantrekken. Als je last hebt van een moeilijke stoelgang, kunnen zulke producten verlichting geven. We hebben echter ook nog een ander soort vezels nodig, namelijk die door de darmflora worden omgezet in de al genoemde gunstige stofjes. Je moet er dus altijd voor zorgen dat je ook genoeg groenten en fruit en zoveel mogelijk volkorenproducten eet.”

Zeg je darmflora, dan zeg je ook probiotica. Helpen die?

“Probiotica zijn bacteriën die een gunstig effect hebben, bijvoorbeeld op de afweer. In de basis zijn dit nuttige bacteriën: ze zijn bijvoorbeeld heel goed in het omzetten van vezels in de darm. Maar helpen ze ook bij mensen met ­serieuze darmklachten? Dan wordt het ingewikkeld. Voor geen enkel ­afzonderlijk probioticum staat onomstotelijk vast dat het werkt. De aantoonbare effecten zijn pas zichtbaar als je alle onderzoeken bij elkaar telt. Wat we weten is dat probiotica ­belangrijk zijn als je tijdens of na een antibioticakuur diarree hebt. Overigens moet je probiotica altijd vier tot zes weken nemen voor je een mogelijk effect kunt zien.”

Kookboeken beloven veel…

“Kookboeken beloven veel, maar het maagdarmstelsel is ontzettend complex en er is niet één advies dat iedereen van zijn klachten afhelpt. Heb je regelmatig maagdarmklachten, ga dan eerst naar de huisarts. En is er niets ernstigs aan de hand, ga dan niet zelf met je voeding rommelen, maar bekijk samen met een diëtist wat voor jou werkt.”

Dit artikel verscheen eerder in Plus Magazine maart 2022. Abonnee worden van het blad? Dat doet u in een handomdraai!