Tuinieren is heerlijk – maar vol gevaren. Romke van de Kaa over planten die brandblaren veroorzaken, gevaarlijk gereedschap en opdringerige bamboestokjes.
Is tuinieren gezond? Ik ben geneigd om nee te antwoorden, nu ik al dagenlang rondloop met een oog dat hevig traant nadat ik er per ongeluk in gewreven had terwijl ik de wolfsmelk aan het snoeien was. Volgens de overlevering maakten de oude Grieken hun vijanden blind door sap van de wolfsmelk in hun ogen te gooien. Ik geloof het graag. Eigenlijk kun je die plant niet snoeien zonder een veiligheidsbril op.
Tuinieren is gezond voor de geest, zo wordt je altijd verteld. Het wieden tussen de worteltjes geeft rust en leidt tot meditatie, en tijdens het snoeien van de jasmijn geraak je soms tot diepe inzichten. In de tuin reist de geest veel verder dan achter het kantoorbureau. Dat moge zo zijn, maar vertel het maar eens aan het slachtoffer dat zojuist voorover boog waardoor het bamboestokje waarmee hij de dahlia’s had gestut met kracht zijn neusgat binnendrong. Nee, maak mij niets wijs. Tuinieren is helemaal niet gezond.
Stevige handschoenen
Teken loeren in de bessenstruiken en wespen blijken de pruim die je wilde plukken tot op de pit te hebben uitgehold. Vuurwerkplanten, wijnruit en pastinaken veroorzaken de meest afschuwelijke brandwonden wanneer je blote huid ermee in aanraking komt. Om nog maar te zwijgen over wat we onszelf aandoen. Niet iedereen is even handig met de snoeischaar; het topje van een duim is snel verwijderd. Tuinslangen zijn bedoeld om er water mee te geven, maar ze lijken daarnaast uitgevonden te zijn om onoplettenden te laten struikelen. 
Nu kun je je hoofd lelijk bezeren aan een hanging basket, maar de serieuze ongelukken gebeuren toch met motorzagen, grasmaaiers en heggenscharen, vaak omdat de gebruiker ermee op een trapleer of ladder klimt. Dat is vragen om trammelant. In dat kader is er veel voor te zeggen om een heg nooit hoger te maken dan dat je hem vanaf de grond kunt knippen. Ik weet het: je plant een haag voor de privacy. Maar bij de Eerste Hulp heb je ook geen privacy. Draag in ieder geval stevige handschoenen bij het werk; dat kan net het verschil maken tussen vier en vijf vingers.
Wieden met lange mouwen
Een heel andere categorie van tuinletsel zijn de verbrandingswonden die je kunt oplopen doordat je huid met bepaalde planten in aanraking komt. Veel planten zijn fototoxisch: als je ze aanraakt, ontstaan huiduitslag en blaren. Maar het verraderlijke is dat die blaren meestal alleen ontstaan onder invloed van ultraviolet licht. Op een zwaarbewolkte dag gebeurt er niets, waardoor sommigen in de waan raken dat zij van de schadelijke werking van bepaalde planten geen last hebben. Totdat zij een keer op een zonnige dag tuinieren.
Veel boosdoeners vind je in de schermbloemenfamilie. Bij de meeste tuinliefhebbers is de werking van de reuzenberenklauw berucht, een metershoge schermbloem die inmiddels niet alleen meer in tuinen staat maar die zich langs wegen en spoorlijnen razendsnel verspreidt, waarschijnlijk doordat auto- en treinverkeer de zaden meezuigt. Ook engelwortel en pastinaak zijn berucht.
En er zijn meer planten die de tuin tot een minder paradijselijke omgeving kunnen maken. Wijnruit (Ruta graveolens) is een aardig struikje met prachtig blauwgrijs blad. Maar loop er niet tegenaan als je geen lange broek draagt. En als je in de buurt van wijnruit wilt wieden, draag dan tuinhandschoenen en een overhemd met lange mouwen. Ook de vijgenboom kan beter niet met blote armen worden benaderd en de fototoxische werking van het vijgenblad doet mij toch sterk aan het paradijsverhaal uit de Bijbel twijfelen. Ik kan mij tenminste niet voorstellen dat Adam willens en wetens brandblaren op zijn piemel riskeerde. Maar misschien was dat onderdeel van zijn straf.
Brandgevaar van vuurwerkplant
Maar de gevaarlijkste sierplant is zonder twijfel de vuurwerkplant (Dictamnus albus). Niet omdat de plant ernstiger huidaandoeningen veroorzaakt dan de berenklauw, maar vooral omdat de fototoxische werking van de vuurwerkplant nauwelijks bekend is. Tuinboeken beschrijven uitgebreid de prachtige bloemen, maar geen woord over de blaren die de vuurwerkplant kan veroorzaken.
En dat bedoel ik nu wanneer ik zeg dat tuinboeken de tuin vaak te rooskleurig beschrijven. Tuinieren gaat helemaal niet alleen over rozen, maar ook over gescheurde nagels, splinters of doornen in je vingers, en brandblaren op benen en armen.
Lees ook:
- Plus Magazine
