14 vragen over verzakkingen in de bekkenbodem

1. Waar zitten de bekkenbodemspieren?

Het bekken is een soort trechter die aan de onderkant is afgesloten door een steunende plaat van spieren en steunweefsel. In het midden zitten drie openingen: de vagina, de plasbuis en de anus.

2. Waar zijn die spieren goed voor?

Ze zijn normaal een beetje aangespannen en zorgen er zo voor dat de organen onder in de buik (de baarmoeder, de darmen, de blaas, de plasbuis en de vagina) op hun plek blijven zitten en u niet ongewild urine of ontlasting verliest.  

3. Wat is een verzakking?

Een verzakking ontstaat doordat de bekkenbodemspieren uitrekken of beschadigd raken. Ze zijn niet langer in staat hun werk naar behoren te doen. De baarmoeder, blaas en/of darmen zakken dan in de vagina en kunnen zelfs naar buiten komen. 

4. Hoe kan dat ontstaan?

Zo’n verslapping of beschadiging van de bekkenbodemspieren kan verschillende oorzaken hebben. De belangrijkste zijn een zwangerschap en een (vaginale) bevalling. Overbelasting door staand of zwaar werk speelt ook een rol, net als jarenlang verkeerd plas- en ontlastinggedrag (bijvoorbeeld door obstipatie), heel veel hoesten en ernstig overgewicht. Kortom: alles wat overmatige druk op de bekkenbodem geeft.
Verzakkingsklachten ontstaan vaak in de overgang. En als uw moeder een verzakking heeft gehad, heeft u een extra grote kans om daar ook last van te krijgen. 

5. Wat merkt u van een verzakking?

Als eerste voelen of zien vrouwen vaak een uitstulping in hun vagina of tussen hun benen. Andere klachten zijn een zeurende pijn onder in de rug en buik, en een ongemakkelijk gevoel of pijn bij fietsen of vrijen. Soms ontstaan er ook problemen met het ophouden van de urine, het uitplassen of de stoelgang (obstipatie). De klachten verergeren gedurende de dag. Even gaan liggen vermindert het ongemak vaak.

Overigens geeft een verzakking lang niet altijd klachten. De meeste vrouwen die een kind hebben gebaard, hebben een zekere mate van verzakking zonder daar iets van te merken.

6. Kunnen mannen ook een verzakking krijgen?

Ja, al komt dat veel minder vaak voor. Bij mannen is het meestal de darm die verzakt en dan in de anus terechtkomt. 

7. Is het gevaarlijk?

Een verzakking levert geen gevaar voor de gezondheid op. In heel zeldzame gevallen kunnen de buizen die urine van nier naar blaas brengen, afgekneld raken. De klachten kunnen wel heel vervelend, oncomfortabel en pijnlijk zijn.

8. Kunt u met vrijen een verzakt orgaan beschadigen?

Nee. Maar vrijen kan wel ongemakkelijk voelen of pijnlijk zijn.

9. Kan het kwaad als u lang met de problemen doorloopt?

Dat wel. Veel vrouwen schamen zich voor hun klachten en gaan er niet mee naar de huisarts. Maar hoe langer u wacht, hoe lastiger het meestal is om er nog iets aan te doen.

10. Wanneer is het verstandig om aan de bel te trekken?

Zodra u klachten ondervindt. De huisarts kan sommige vormen van incontinentie met medicijnen behandelen. Bij andere klachten zal hij meestal doorverwijzen naar een bekkenfysiotherapeut of een gynaecoloog. Overigens kunt u ook direct naar een bekkenfysiotherapeut gaan; daar is geen verwijsbrief voor nodig.

11. Wat doet een bekkenfysiotherapeut?

Daar leert u voelen waar uw bekkenbodemspieren zitten en ze te trainen, zodat u ze op het juiste moment kunt aanspannen en ontspannen. Gemiddeld gaat het om zes tot negen sessies, verspreid over een half jaar. 

12. Wat als bekkenfysiotherapie geen soelaas biedt?

Er zijn dan twee opties: een pessarium of een operatie. Een pessarium is een ring die in de vagina wordt geplaatst en daar extra steun biedt, zodat de organen niet (verder) verzakken.  Dit is weinig ingrijpend maar moet wel twee tot vier keer per jaar worden verwisseld.

Een andere mogelijkheid is een operatie waarbij een gynaecoloog de verzakte organen via de vagina weer op de juiste plek zet. Dat gebeurt ofwel door de wanden van de vagina te verstevigen, ofwel door het 'ophangsysteem' van een verzakte vagina te herstellen. Tegenwoordig lukt het vrijwel altijd om de baarmoeder te behouden, ook als die is verzakt.

13. Wat kunt u zelf doen? 

Het belangrijkste is dat u leert om uw bekkenbodemspieren op de juiste manier te belasten. Zonder dat u zich er bewust van bent, gaat dat namelijk vaak fout. Een zware doos of stapel boeken optillen, een vastzittend deksel losdraaien, persen bij een moeilijke stoelgang: om kracht te zetten houd u hierbij als vanzelf uw adem vast. De druk die daarmee op de buik en bekkenbodem ontstaat, rekt de banden en spieren steeds verder uit en duwt de organen naar beneden. 

Door die verhoogde buikdruk goed op te vangen, kunt u veel problemen vóór zijn. Dat doet u door bij zware inspanning de bekkenbodem- en buikspieren aan te spannen en tegelijkertijd dóór te ademen. Op die manier gaat de druk als het ware van de ketel.

14. Kunt u daarmee een verzakking helemaal voorkomen?

Nee, want uitgerekte of beschadigde weefsels en spieren zijn niet met oefeningen te herstellen. Maar u kunt het proces van verslapping en verzakking wel (flink) vertragen. Vandaar dat het nuttig is om de oefeningen te doen als u nog géén klachten heeft. Bekkenbodemfysiotherapie kan mogelijk ook voorkomen dat de klachten na een behandeling terugkomen.

In deze video beantwoordt urogynaecoloog Manon Kerkhof al uw vragen over verzakkingen, incontinentie en andere bekkenbodemgerelateerde problemen en bespreekt ze mogelijke oplossingen.