Wie kent niet De Kleine Aarde, het Brabantse centrum voor duurzaamheid dat het begrip ‘milieu’ in Nederland populair maakte? Oprichter Sietz Leeflang is inmiddels 83, maar even bevlogen en actief als vroeger.
Het heft in eigen hand nemen
Ooit was hij mijn inspiratiebron om vegetariër te worden en milieubewust te gaan leven. Ik kocht de eerste tahoe en peulvruchten in het door hem opgezette centrum De Kleine Aarde in Boxtel, dat baanbrekend werk deed op het gebied van milieu en duurzaamheid. Sietz Leeflang is een man die graag het heft in eigen hand houdt. En in de 83 jaar dat hij leeft, dingen bedenkt en werkt, heeft dat zijn vruchten afgeworpen. Nog altijd, zo blijkt als hij een van zijn recente uitvindingen toont: lokale verwarming alleen op de plek waar je zit of werkt. Twee infraroodstralers boven je hoofd kunnen een oppervlak van 50 vierkante meter verwarmen. “Dat is efficiënter dan de hele ruimte eromheen verwarmen, waar niemand is.” Een grote marinewerf in België maakt er al gebruik van. “Centrale verwarming met opgewarmde lucht is verouderd. Die maakt mensen ziek en kost te veel energie.”
Milieupionier van het eerste uur
'Op een gegeven moment heb ik het wel gezien'
We vertrekken voor een korte wandeling richting de kreek het Groote Gat, iets wat hem lichamelijk moeite kost. Hij lijdt aan leukemie en moet om de vier weken naar het ziekenhuis voor een bloedtransfusie. “Ik kan me nog redelijk behelpen. Behalve kort voor mijn transfusie, dan kunnen ze me opvegen omdat ik zo vermoeid ben. Dan wordt het moeilijk om de boodschappen te doen.” Dat hij de publicatie van dit verhaal misschien niet meer meemaakt, vind ik een raar idee. Maar Sietz niet. “Op een gegeven moment heb ik het wel gezien en hoeft het voor mij niet meer. En dat hoeft helemaal niet erg te zijn.”
Terwijl we door het verstilde platteland van Zeeland lopen, merkt Sietz op dat hier ooit zulke mooie populieren stonden, die moesten wijken voor de weidevogels. “Hoezo gaan vogels niet samen met populieren?” roept hij verbolgen. Het is typisch voor hem dat hij een protesterende natuurvereniging hielp bij een rechtszaak. Helaas zonder het gewenste resultaat. We genieten van het wuivende goudgele graan op de akkers. “Alleen in Zeeland zie je echt nog vlasakkers en volop graan op de velden.”
Aversie tegen torenflats
Sietz’ liefde voor mens en milieu begon in 1959. Voor het toenmalige Algemeen Handelsblad schreef hij een artikel over zijn aversie tegen een van de eerste torenflats die in Nederland werd gebouwd. Hij was weken van slag, zo verontrust was hij over ‘de weg naar mateloosheid’ die volgens hem openlag. “Hiermee kun je mensen stapelen… en neem je afstand van de mens.” Hij kreeg er zelfs hartstoornissen van, zo ontdaan was hij. Ook zijn latere vrouw Anke vroeg zich vertwijfeld af waar we mee bezig zijn op deze planeet.
'Met de eerste omgevouwde elektrische auto's waren we helaas te vroeg'
Als een van de eersten zette Sietz Leeflang het begrip ‘milieu’ op de kaart. Maar het gaf hem te weinig voldoening om er als journalist aandacht aan te besteden. Daarom werd hij activist en uitvinder en kreeg landelijke bekendheid als oprichter van De Kleine Aarde. Zijn uitvindingen op milieu- en energiegebied werden in heel Nederland gevolgd. “Wij werkten met de eerste zelf omgebouwde elektrische auto’s! Helaas waren we te vroeg. En wegscheuren bij het stoplicht konden ze niet, dus sloegen ze niet aan.”
De Twaalf Ambachten
Een conflict noodzaakte Sietz, Anke en hun dochters in 1977 ontslag te nemen bij De Kleine Aarde. De idealistische medezeggenschap voor de ruim veertig medewerkers had een onwerkbare situatie veroorzaakt. Maar al snel begon Sietz weer met een nieuw project: een stichting voor mens- en milieuvriendelijk ondernemen, genaamd De Twaalf Ambachten. In 2005 verhuisden Sietz en Anke naar de provincie Zeeland.
Het Groote Gat
We turen uit over het Groote Gat. Vroeger stond deze kreek via een uitgebreid krekensysteem in verbinding met natuurgebied het Zwin. Na bijna dertig jaar in een bos bij Boxtel te hebben gewoond, genoten Sietz en zijn vrouw Anke van de vergezichten die Zeeland zo kenmerken. “Op de fiets ben je in vijf minuten midden in de polder en kom je niemand tegen”, roept Sietz enthousiast. En nadat een lawaaiige landbouwcombine ons gesprek even onmogelijk heeft gemaakt: “Maar je hebt hier ook enorme landbouwmachines en de akkers worden hier nog platgespoten met chemicaliën. Ik weet nog dat ons campertje op een dag helemaal oranje was van het gif.”
Geen patent
Een bijzonder product van Sietz is het helofytenfilter. Een plantenfilter dat rioolwater kan filteren tot zwemwater en na extra filtering zelfs tot drinkwater. In De Efteling bleek het een groot succes. Alleen werd de uitvinding niet toegeschreven aan Sietz, die het basisontwerp maakte. Een lot dat wel meer ‘willie wortels’ treft. Typisch voor hem is dat hij op geen enkele uitvinding patent heeft aangevraagd. “Dan verdienen vooral advocatenkantoren er geld aan.” Nieuwe producten doorontwikkelen vindt hij veel belangrijker. “Ik schaam me er bijna voor wat er allemaal kan maar niet gebeurt. Vaak omdat er te weinig aan te verdienen valt.”
Geest op volle toeren
Dat de geest van Sietz nog op volle toeren draait, bleek onlangs weer toen zijn jongste dochter in haar auto van achteren was aangereden, waardoor ze een whiplash opliep. Maar omdat de politie geen schade zag, kon ze niets verhalen op de verzekering. De trekhaak had de klap opgevangen. Je kunt als vader dan tegen het onrechtvaardige systeem gaan vechten of, zoals Sietz deed, een blokje uitvinden dat op de trekhaak wordt geplaatst. Zo heeft de volgende wél bewijs van aanrijding. “Dit soort dingen uitvinden houdt me van de straat, uit de kroeg en geeft me afleiding.”
"Onverschilligheid is erger dan aids, kanker en kruisraketten"
Afleiding die Sietz wel kon gebruiken nadat eerst zijn steun en toeverlaat Anke in 2007 overleed en daarna zijn oudste dochter in 2014. “Als man alleen moet je je best doen er iets van te maken. Ik leef van dag tot dag.” Zijn grootste zorg is hoe het verder gaat met De Twaalf Ambachten als hij zich binnenkort terugtrekt uit het bestuur van de stichting. Hij hoopt dat mensen zich na hem blijven inzetten om mateloosheid in de wereld te vervangen door kleinschaligheid. Want, zoals hij eerder al eens proclameerde: ”Onverschilligheid is erger dan aids, kanker en kruisraketten…”
Wandelen langs kreken
Vanuit het stadje Oostburg kan een mooie wandeling over het platteland van Zeeuws-Vlaanderen worden gemaakt. Het eerste stuk gaat over rustige binnendoorweggetjes, langs kreken en hier en daar over een dijk naar het dorpje Waterlandkerkje. Het tweede deel voert over landwegen en dwars door de akkers naar kreek Groote Gat. Na de oversteek is het eindpunt snel bereikt. Zoek op www.wandelzoekpagina.nl naar ‘Groene Wissel Oostburg’.
- Startpunt: Ledelplein in Oostburg.
- Lengte: 18 kilometer.
- Horeca: in Oostburg zijn meerdere cafés en restaurants. Onderweg is er geen horeca.
- Vervoer: Neem vanaf NS-station Vlissingen de veerboot naar Breskens (3 minuten lopen) en vervolgens bus 42 naar Oostburg.
Sietz Leeflang en Hella van der Wijst
Sietz Leeflang (83) is journalist/activist/uitvinder. Hij richtte De Kleine Aarde in Boxtel op en is altijd milieupionier gebleven. Sietz is weduwnaar en vader van twee dochters, van wie de oudste is overleden.
Hella van der Wijst (52) presenteert dagelijks het tv-programma Geloof en een Hoop Liefde en wekelijks Ik mis je, beide van de EO. Ze houdt van wandelen en een goed gesprek.
Zo mooi is Zeeland: www.plusonline.nl/geheimzeeland
Dit artikel is eerder verschenen in Plus Magazine juli/augustus 2017. Nog geen abonnee van Plus Magazine? Abonnee worden doet u in een handomdraai!
- Plus Magazine
