Als bij Klazina Smits (71) een forse leverafwijking wordt ontdekt, redt een levertransplantatie haar leven. “Het voelde lang alsof er een stukje van de ziel van de donor in mij was achtergebleven.”
Klazina Smits (71 jaar) is getrouwd met Eimert. Ze heeft drie kinderen en zeven kleinkinderen. Op haar 47ste heeft ze een levertransplantatie ondergaan. Hella van der Wijst (54) presenteert wekelijks Ik mis je bij de EO. Haar nieuwste boek is Troost. Als je iemand mist. Ze houdt van wandelen en een goed gesprek.
Klazina staat ons op te wachten, genietend met haar gezicht richting zon. “Heerlijk!”, begroet ze ons enthousiast en resoluut: “Ik moet altijd eerst even de zee zien voordat ik naar het Lauwersmeer ga.” Van ‘bakken in de zon’ houdt ze niet, maar juist wel van wild weer. “Ik hou van een uitdaging. Het moet niet te simpel zijn.” Dat ziet ze ook terug in haar kinderen, net als hun liefde voor de zee. “We namen onze kinderen altijd mee naar de zee. Voor onze jongste hebben we zelfs ooit het ruisen van de zee en het schreeuwen van de meeuwen opgenomen. Daar kon hij lekker op slapen.”
Na het opsnuiven van de zilte zeelucht en het verkennen van de verte wandelen we richting het minstens zo mooie Lauwersmeer, gelegen op de grens van Groningen en Friesland. Klazina wijst waar gisteren nog een egeltje in winterslaap lag en verklapt dat ze de route heeft ‘voorgewandeld’ met de kleinkinderen. Liever waren ze met hun Lego blijven spelen, maar omdat ‘beppe’ (Fries voor ‘oma’) zich graag voorbereidt, moesten ze mee. We lachen om haar mix van kordaatheid en onzekerheid. Soms vraagt Klazina zich af of de levertransplantatie daar misschien ook van invloed op is geweest.
Ze had een mooie jeugd in een warm gezin. Zij en haar vader waren twee handen op één buik. Klazina ging als analist in het ziekenhuis werken en met Eimert stichtte ze een mooi gezin. Ondertussen is haar vader 100 jaar oud, maar nog altijd kan ze bij hem terecht voor wijze raad. “Hij heeft het geloof in zijn achterzak, ook in moeilijke tijden. Hij houdt altijd vertrouwen. Dat maakt mij rustig.” Ook toen ze vanuit het niets moe en ziek werd. Turend door de verrekijker constateert Klazina dat veel vogels nog niet zijn teruggekeerd van hun overwinteradres. Kijkend naar de lucht zegt ze: “Net als mijn vader kan ik de lucht lezen. We krijgen prima wandelweer.”
In 1989 hoorde ze in het ziekenhuis dat ze een ernstige leverafwijking had. De prognose was zelfs dat ze nog maar drie weken te leven had. Toen ze met haar man naar huis reed, was het stil in de auto. Bij Lauwersoog móést Klazina stoppen. “Ik moest naar buiten. Ik zei tegen Eimert: wat moeten we nou?!” Terugdenkend schieten haar de tranen weer in de ogen. Hun kinderen waren pas 21, 17 en 12 jaar oud. Tijdens een lange wandeling bespraken ze of ze het de kinderen wel of niet zouden vertellen. “Wat je dan allemaal bespreekt...tot en met de begrafenis.”
De artsen wilden de operatie zo lang mogelijk uitstellen in de hoop haar leven te verlengen. Klazina werd goed in de gaten gehouden en medicijnen hielden haar op de been. Tijdens het wachten kon ze weinig meer, zo ziek, moe en misselijk was ze. Uiteindelijk wist ze de operatie tot vier jaar later uit te stellen. “Maar de helft van mijn lever was zo slecht dat ze me weer hebben dichtgemaakt.” Een levertransplantatie was haar laatste optie. Ook in haar moeilijkste momenten moest ze af en toe het water zien. Want zoals Klazina uitlegt: in een bos blijft alle gevoel hangen, over zee kan het weg.
Ook al is Klazina een echte wandelaar, we gaan niet voor het hele rondje Lauwersmeer. Hoe mooi ook, de veertig kilometer is dik tien uur wandelen. En makkelijk loopt Klazina niet meer na een val op het ijs. “Tijdens het schaatsen met een kleinkind ben ik achterovergevallen. Grappig dat iedereen reageerde met: ga jij nog schaatsen dan?” Dat de kleinkinderen graag bij hun ‘beppe’ zijn begrijp ik wel: met haar is er altijd wat te beleven. We pakken de vogelroute langs riet, drassig grasland en bos. Het is een van de elf routes door Nationaal Park Lauwersmeer.
Gelukkig komt het verlossende telefoontje op tijd voor Klazina: we hebben een heel mooie lever voor u. “Ik was even stil: het leven stond stil.” Voor het geval dat ze de ingreep niet zou overleven, namen ze als gezin afscheid. De gezichten van de kinderen ziet ze zo weer voor zich. “Dat was zwaar, maar ging heel goed. Ze moesten aanvaarden dat het dit was of niets.” Eén op de vier mensen overleeft de zware operatie niet.
De operatie ging goed, maar vier maanden na de transplantatie stortte Klazina alsnog in. Ze was nog steeds misselijk en haar buik voelde als beton. Door de narcose was ze haar geheugen kwijt en kon ze geen puzzel meer oplossen. “Ze hadden gezegd dat ik alles weer zou kunnen, maar niets ging.” Tegenwoordig behoort psychosociale begeleiding na zo’n zware operatie tot het protocol. Maar Klazina stond er behoorlijk alleen voor en was niet voorbereid op de impact van een transplantatie. Ze dacht dat ze zich aanstelde.
Vooral vond ze het moeilijk om te leren leven met een orgaan van een ander mens in haar lichaam. “Het voelde alsof er een gat zat in mijn hart. Ik voelde niets: geen emoties, geen geloof, behalve dat er iets in mijn lichaam zat dat niet van mij was. Alsof er een stukje ziel van de donor in mij was achtergebleven. Reageerde ik zoals de donor? Waar was ik zelf?”
Klazina twijfelde of ze er goed aan had gedaan. Hoe meer haar lichaam herstelde, hoe meer ze ging nadenken.
Er was niemand met eenzelfde ervaring om mee te praten. Het duurde jaren voordat Klazina rust vond met de nieuwe situatie. Ze zocht op internet naar informatie. Een bevriende dominee hielp haar om het gat in haar hart weer te vullen. “Ik besloot: de oude Klazina is dood. Daarna had ik een hele tijd niets en toen heb ik een nieuwe start en nieuwe keuzes gemaakt. Langzaam ging ik het gat in mijn hart weer vullen.”
Haar moeder heeft altijd gezegd dat ze na de transplantatie nooit meer dezelfde is geworden. Terugkijkend zegt ze er geen spijt te hebben. Wel was ze graag beter voorbereid op de gevolgen geweest. Als we aan het eind van ons rondje genieten van het vergezicht over het ondiepe Lauwersmeer begrijpen we de tip die we kregen, namelijk om te blijven tot het donker is. In dit Dark Sky Park kun je perfect genieten van de sterrenhemel. Klazina weet hoe donker het kan worden in het leven. Het heeft wel haar angst voor de dood weggenomen. “Op de helft van mijn leven heb ik de generale repetitie voor mijn dood al gehad. Ik ben voorbereid.”
Ik kijk in de ogen van een levenslustige vrouw met mooie appelwangen die door de dood extra is gaan leven. Natuurlijk wil ze voor haar man, kinderen en kleinkinderen nog wel even blijven. Maar bewust weigerde ze de implantatie van een apparaatje om hartritmestoornissen tegen te gaan. Het kan haar leven verlengen maar ook het gevaar op infectie, en dus afstoting van de donorlever vergroten. “Het zette me aan het denken over wat de grens is en waar je echte einde ligt. Als dat nu is, dan heb ik toch een geweldig leven gehad!?”
Lauwersmeer: vogels spotten
Staatsbosbeheer heeft in het Nationaal Park Lauwersmeer elf wandelingen uitgezet. Ze variëren in lengte van 1,5 tot 10 km. De route die Klazina en ik liepen, is 10 km lang. Hij voert langs riet, grasland en bos, en je kunt ook vogels spotten. Het kan drassig zijn, dus trek laarzen aan. Honden zijn niet toegestaan. De echte liefhebber kan een compleet rondje om het Lauwersmeer maken. Dat is 42 km lang. Zie ook www.np-lauwersmeer.nl
Startpunt: Kwelderweg west, Kollumerpomp.
Lengte: 10 km.
Horeca: Restaurant Herberg de Pater, Sylsterwei 26, Dokkumer Nieuwe Zijlen, www.herbergdepater.nl
Vervoer: de dichtstbijzijnde bushalte (‘Engwierum, Dokkumer Nieuwe Zijlenbrug’) ligt op 5 km afstand. Houd daar rekening mee als je per ov reist.
Ontdek Groningen op de fiets. Ga naar: https://www.plusonline.nl/lekker-weg-in-eigen-land/fietsen-de-mooiste-manier-om-groningen-te-ontdekken
- Plus Magazine
