Zwemmen met Hella: dit heeft mijn leven veranderd

Bij een rivierkolk op een steenworp afstand van de machtige IJssel heb ik met Ewout Staartjes afgesproken. In het kleine Diepenveen, onder de rook van Deventer, gaan we winterzwemmen. “Hoe kouder het water, des te groter de stress in het lichaam en des te groter het effect”, legt hij vrolijk uit. Het water is vandaag met 9 graden ‘warm’ volgens Ewout. Te warm misschien, maar ik ben er blij mee. Net als met het zonnetje dat zo zijn best doet om zich te laten zien.

Ziek

Vijfentwintig jaar lang sjouwde Ewout als fotograaf door het hele land en bestond zijn leven uit deadlines en drukte. Tot een aanhoudende herpesinfectie hem in 2004 letterlijk stillegde en hem van koers deed veranderen. “Ik wist al snel wat het was en dacht dat het wel mee zou vallen.” Maar zijn immuunsysteem bleek zo zwak dat hij bijna van de ene op de andere dag constant ziek was. Ewout had de geslachtsziekte opgelopen via een kortstondige relatie. Hij kreeg aanvallen met koorts en blaasjes op de meest vervelende, intieme plekken. “Dat was behoorlijk confronterend. Maar vooral nog omdat ik altijd zo gezond had geleefd, aan yoga deed en niet rookte of dronk”, constateert Ewout nuchter.

Opwarmen

Voordat we het water in gaan moeten we volgens Ewout eerst ‘het vuurtje in ons lichaam aansteken’. Belangrijk is dat we niet van buiten warm worden, zoals in een sauna, maar van binnen, en daarvoor is beweging nodig. Een degelijke warming-up is essentieel, aldus Ewout. Zwemmen in ijskoud water is uitsluitend gevaarlijk wanneer je je niet aan de veiligheidsregels houdt of niet gezond bent.

Getty Images

Landschapspark

Normaal gesproken rent hij vanuit Deventer naar Diepenveen en traint hij met een trainingsgewicht, een zogenaamde kettlebell. Nu rennen we in plaats daarvan rondjes door het in Engelse stijl aangelegde landschapspark Nieuw Rande in Diepenveen. Het is in 1856 aangelegd in opdracht van Albertus Duymaer van Twist, van 1851 tot 1856 gouverneur-generaal van Nederlands-Indië. Hij bouwde hier ook een riant onderkomen.

Veiligheid

We rekken en strekken bij een mooie omgevallen boom en wandelen naar een bosmeer dat is ontstaan na een dijkdoorbraak van de IJssel. Deze streek telt veel van dit soort schone watertjes. Ewout legt de basisbeginselen van het winterzwemmen uit. Ik moet inademen door de neus en uitademen door de mond. Ook moet ik blijven bewegen. Niet te veel maar zeker ook niet te weinig. “Onderkoeling voel je niet aankomen omdat koud water pijnstillend werkt. Als eerste gaat de coördinatie van je armen en benen verloren. Ben je in diep water, dan kan dat fataal zijn.” Dus blijven we straks dicht bij de kant, houden we contact en blijven we maximaal twee minuten in het water.

Getty Images

Rusland

Ewout leerde deze technieken in Rusland, de bakermat van het winterzwemmen. Toen hij er in 1992 als fotograaf architectuurfoto’s van Sint-­Petersburg maakte, werd hij op slag verliefd op het land, de taal en een vrouw. “De levendigheid en vrolijkheid van de Russen sprak me erg aan.” Via zijn inmiddels ex-vriendin leerde Ewout de taal en volgde hij een ‘yoga-kungfu-training’ in Siberië. “Dat was mij echt op het lijf geschreven! De Russen vonden het maar wat bijzonder dat ­iemand uit Nederland meedeed.”

Siberië

Het jaar daarop verbleef hij op uitnodiging van vrienden twee maanden in Novosibirsk, de hoofdstad van het district Siberië. “Ik dacht dat ik het zwaar zou krijgen vanwege de temperaturen van 25 tot 30 graden onder nul. Maar droge kou is prettiger dan de Nederlandse natte kou. Wat heb ik genoten!”

Getty Images

Emmers koud water

Vast onderdeel van de yogatraining was jezelf zegenen met een Russisch gebed en twee emmers koud water over je lijf gieten. In bijna elke Russische flat is wel iemand die ’s ochtends voor dat ritueel naar buiten gaat, ook oude vrouwtjes. “Ik voelde me de eerste keer best opgelaten. Sta je daar in je onderbroek op straat. Maar mensen die passeerden, keken niet op of om.” Toen Ewout daarna met vrienden een wak maakte en voor de eerste keer ging winterzwemmen, gebeurde er iets met hem. “Ik was toen nog gezond en realiseerde me niet hoe belangrijk dit zou worden om de ziekte te overwinnen die ik later kreeg.”

Gymnastiek voor de bloedvaten

Intussen is ons innerlijke vuurtje opgestookt. We hebben uitzicht op een oud landhuis dat nu een hotel is. Hier stond al in 1285 een kasteel. Ewout legt uit dat een emmer ijskoud water over je heen gieten veel effectiever is dan een koude douche. Voor een maximaal schrikeffect moet het water kouder zijn dan 3,9 graden, dan gaan de watermoleculen ijskristallen vormen. Koud leidingwater is gemiddeld 12 graden. Hoe kouder, hoe sneller de lichaamswarmte wordt afgevoerd en hoe meer stress het lichaam oploopt. Dat klinkt negatief, maar is juist positief, want het zet de verbranding in gang en maakt het immuunsysteem wakker. “Geen pilletje ter wereld heeft dat effect. Russen noemen dat gymnastiek voor de bloedvaten.”

Getty Images

Heilzame werking

De heilzame werking van ijszwemmen ontdekte Ewout toen hij door de voortdurende herpes­aanvallen zo moe was dat hij alleen nog energie had om te overleven. “Als fotograaf was ik eigen baas. Maar ’s avonds was ik doodop, ik had geen sociaal leven meer en was radeloos.” Na een lange zoektocht in het reguliere en alternatieve circuit ontdekte hij in een Russisch boek dat koudwaterzwemmen en emmer-gietingen het immuunsysteem wakker schudden en virussen doden. Ewout kon het ook nauwelijks geloven. “Maar zo’n anderhalf miljoen Russen doen dit in clubverband met grote regelmaat, onder wie ook wetenschappers en artsen. Elke stad heeft minstens één zogeheten Walrusclub.”

Godsgeschenk

Terug in Nederland besloot hij elke drie dagen bij de IJssel te gaan zwemmen. In de zomer liet hij ijs aanrukken. En omdat de herpesaanvallen uitbleven, wist hij zeker dat dit de remedie is die hij zocht. “Ik noem het een godsgeschenk.” Sinds 2011 heeft Ewout geen aanvallen meer gehad.

Niet denken, gewoon doen

Ik ben onder de indruk van dit verhaal. Om niet te veel af te koelen, besluiten we de duik te gaan maken. Daar staan we ineens in onze zwemoutfit. Best… brrr. Voordat ik het in de gaten heb, ligt Ewout al in het water. Rustig maar met nadruk draagt hij me op: “Niet treuzelen. Niet denken, gewoon doen. Maar daarna wel direct weer denken.” Naast een slechte gezondheid is overmoed en niet nadenken het grootste risico voor winterzwemmers, zo weet hij. Terwijl ik het water in ga, voel ik mijn adem stokken en mijn hart bonzen. “Rustig doorademen”, is Ewouts advies. En zonder het te merken, zitten we er twee minuten in en wil ik eigenlijk nog best wat zwemmen. Maar met een diepe onderdompeling en een sprong omhoog moet ik mijn zwemavontuur afsluiten.

Getty Images

De sleutel tot gezondheid

Een hardloopclubje passeert als we druipend het water uit stappen. ‘Respect, hoor’, lijkt hun gezichtsuitdrukking te zeggen. Ik moet zeggen dat ik het wel lekker vind dat mijn lijf zo tintelt. Voor Ewout bleek het winterzwemmen niet alleen de sleutel tot gezondheid. Het zorgde ook voor een ommezwaai in zijn leven. “De essentie van winterzwemmen is dat je letterlijk uit je comfortzone gaat en je lichaam en geest wakker schudt.”

Lesgeven

Op yoga leerde Ewout Loes kennen en de twee kregen een relatie. Ze gingen ‘natuurlijk’ op hun huwelijksreis winterzwemmen in Sint-Petersburg. In 2005 werd hun droom, een eigen yogastudio, werkelijkheid. Nadat Ewout alle Russische certificaten in ijszwemmen had gehaald, is hij in 2013 begonnen met lesgeven in winterzwemmen. Kort daarvoor had hij met een groot feest afscheid genomen van zijn vorige beroep als fotograaf. “Geen deadlines en geen stress meer. Ik had bedacht: wat ík kan als fotograaf, kan een ander ook. Wat ik nu kan betekenen voor andere mensen, geeft me veel meer voldoening.”

Zelf een koude duik nemen?

Wie het spannend lijkt om winterzwemmen zelf eens te proberen, kan kiezen uit deze twee ­arrangementen die worden verzorgd door
Ewout Staartjes:

• Workshop winterzwemmen in Deventer, op een steenworp afstand van de IJssel, inclusief yoga warming-up in de yogastudio, koffie, thee en soep (minimaal 10 en maximaal 20 deel­nemers). Prijs €30. Informatie en aanmelden op www.winterzwemmen.nl/agenda
• Winterzwemmen in Thermen Bussloo vlak bij Apeldoorn met lezing, yogasessie, soep en toegang tot de sauna. Prijs €45. Informatie en aanmelden op www.banyancentre.nl/workshops/winterzwemmen

Getty Images

Ewout Staartjes

Ewout Staartjes (52) is getrouwd met Loes, met wie hij een yoga­studio runt. Ze hebben geen kinderen. Winterzwemmen zorgde voor een ommezwaai in zijn leven.

Hella van der Wijst

Hella van der Wijst (52) presenteert dagelijks het tv-programma Geloof en een Hoop Liefde en wekelijks Ik mis je, beide van de EO. Ze houdt van wandelen en een goed gesprek.