Wat is het Atkins-dieet?

Overgewicht leidt tot een verhoogde kans op onder andere hart- en vaatziekten. Veel patiënten in de cardiologiepraktijk van dr. Atkins (1931-2003), waren dan ook te zwaar. Een probleem dat hij wilde aanpakken met een dieet dat werkt.

Het dieet

Het Atkins-dieet is grofweg op de volgende principes gebaseerd:

• Een strenge beperking van koolhydraten (brood, graanproducten, aardappelen, rijst en pasta). 
• Een beperkte inname van groenten, fruit en melk. 
• Een onbeperkte inname van vetten en eiwitten (vlees, kaas, eieren, room, boter en mayonaise).

Fasen

Het Atkins-dieet bestaat uit vier fasen, waarvan de eerste de strengste is. Tijdens deze fase mogen weinig koolhydraten (brood, granen, pasta) worden gegeten (20 gr/dag). Later zijn koolhydraten steeds vaker toegestaan. De afvaller vindt zo een balans tussen de inname van koolhydraten en gewichthandhaving. Het dieet is niet streng en ook soepel in de omgang met vetten.

Koolhydraat-arm

Het principe van afvallen is eenvoudig. Je verliest gewicht als je meer calorieën verbruikt dan je binnenkrijgt. Koolhydraten (= zetmeel en suikers) zijn een bron van calorieën. Uit onderzoek is gebleken dat Atkins-aanhangers de eerste paar maanden in rap tempo afvallen. Sneller dan de aanhangers van een vetarm dieet. Deze conclusie zou spreken vóór een koolhydraatarm dieet.

Vetverbranding

Aan de ene kant sluit het Atkins-dieet een belangrijke energieleverancier buiten. Minder koolhydraten betekent minder energie. Het lichaam heeft echter energie nodig en zal daarom zijn eigen vetten gaan verbranden. Daar val je van af.

Aan de andere kant helpen koolhydraten juist vetten te verteren. Er zijn echter minder koolhydraten aanwezig om dit klusje te klaren. Het gevolg is 'ketose': reststofjes komen in het bloed terecht en worden afgevoerd via de urine en de adem. Atkins-aanhangers ruiken daarom een beetje naar aceton.

Hongergevoel

Koolhydraten hebben ook invloed op insuline. Als je suiker binnenkrijgt, stijgt de bloedsuikerspiegel. Door insuline daalt dit gehalte. Is de suikerspiegel weer op peil, dan daalt de insuline-aanmaak mee. Hierdoor kan een hongergevoel ontstaan. Eet je koolhydraten, dan begint de cyclus weer van voren af aan. Eet je vet, dan blijft het insulinepeil gelijk. Daarbij zorgen eiwitten en vetten eerder voor een verzadigd 

Kritiek

Het vetrijke dieet van Atkins was en is nog altijd een schop tegen het zere been van gezondheidsinstanties. Critici maken zich met name zorgen over ketose, cholesterol en tekorten.

Diabetici en nierpatiënten

Ketose zou slecht zijn voor de gezondheid. Maar ketose op zichzelf blijkt niet ongezond. Wat wel ongezond is, is een staat van ketose-acidose. Dit is een gevaarlijke verzuring van het bloed, die met name diabetici en nierpatiënten kan treffen. Ketose-acidose ontstaat door een gebrek aan insuline, die normaliter stoffen als suikers en ketonen afbreekt. Diabetici en nierpatiënten kunnen dan ook beter niet aan het Atkins-dieet beginnen.

Cholesterol

Verzadigd vet leidt tot een hoog cholesterolgehalte. En daarmee tot hart-en vaatziekten. Uit onderzoek blijkt echter niet dat de cholesterolwaarden van Atkins-aanhangers de eerste twaalf maanden toenemen. Toch waarschuwt het Voedingscentrum voor te groot enthousiasme.

Het is niet duidelijk wat de cholesterolspiegel doet als eenmaal een stabiel lichaamsgewicht is bereikt. De oorzaak van het lage cholesterolgehalte kan namelijk ook liggen in het snelle afvallen tijdens de eerste maanden.

Tekorten

Het Atkins-dieet doet niet aan de Schijf van Vijf. Het gemis aan voedingsstoffen kan leiden tot vitamine- en mineralentekorten. Atkins zelf schreef daarom voedingssupplementen voor.

Gezondheidsinstanties hebben hun twijfels bij het eetpatroon en vrezen voor tekorten. De voorzichtige conclusie luidt volgens hen dan ook: voor het snel bereiken van een ideaal gewicht lijkt het Atkins-dieet effectief. Maar voor de lange termijn is een uitgebalanceerd eetpatroon het gezondst.

De effectiviteit van een dieet is van veel factoren afhankelijk. Snel veel gewicht verliezen is nooit verstandig, vermijd daarom de zogenaamde crashdiëten. Wie weer vervalt in zijn of haar oude voedingspatroon, krijgt de verloren kilo's er snel weer bij. Mensen met ernstig overgewicht (bmi > 30) kunnen beter een diëtist raadplegen voor een dieet op maat, dan zelfstandig een dieet volgen.