Wat is PCOS? En wat betekent dat voor je kinderwens?

PCOS staat voor polycysteus-ovariumsyndroom. Dat zal niet bij iedereen direct een lampje doen branden, maar letterlijk betekent dit dat er meerdere (poly) vochtblaasjes (cysten) in de eierstok (ovarium) aanwezig zijn. De directe gevolgen voor je gezondheid vallen mee, maar bij een kinderwens ligt PCOS vaak dwars.

Hoe de vochtblaasjes die PCOS veroorzaken ontstaan is niet helemaal duidelijk. Waarschijnlijk is het een combinatie van factoren op hormonaal gebied. Bij vrouwen die PCOS hebben, is geconstateerd dat zij een verhoogde of juist verlaagde waarde hebben van een aantal hormonen:

• Een teveel aan LH (luteïniserend hormoon): het hormoon dat de eisprong opwerkt;
• Een teveel aan insuline: het hormoon dat de waarde van de bloedsuiker regelt;
• Een teveel aan het geslachtshormoon testosteron;
• Te weinig FSH (follikel stimulerend hormoon); het hormoon dat de rijping van de eiblaasjes stimuleert.

Rijping van eiblaasjes

Door al deze verhogingen en verlagingen wordt de rijping van de eiblaasjes verstoord en ontstaan meerdere, kleine met vocht gevulde blaasjes in de eierstok. Het gevolg: de eisprong blijft vaak uit en de menstruatiecyclus wordt onregelmatig of blijft zelfs helemaal weg.

Met PCOS heb je geen regelmatige eisprong, wat het lastiger maakt zwanger te worden. Daarnaast kan het overbeharing, acne en overgewicht veroorzaken. Op de lange termijn kan PCOS bijdragen aan het krijgen van diabetes type 2, hart- en vaatziekten en hoge bloeddruk. Ook is er een verhoogde kans op kanker van het baarmoederslijmvlies.

Erfelijke aandoening

PCOS komt voor bij vijf tot tien procent van alle vrouwen en lijkt bovendien erfelijk te zijn: binnen sommige families komt het vaker voor dan bij andere. Ook overgewicht speelt een rol. Vrouwen met PCOS vallen moeilijker af en komen sneller aan. Klachten nemen vaak toe naarmate het overgewicht toeneemt. 

Symptomen van PCOS

De zichtbare symptomen van PCOS zijn overbeharing, haaruitval, acne en/of overgewicht. Maar niet iedereen heeft deze klachten en daarnaast zijn er nog veel meer onzichtbare symptomen en gezondheidsrisico's, zoals een groter risico op depressie en eetstoornissen. 

Om de diagnose met zekerheid te kunnen stellen, wordt met bloedonderzoek de waarde van de hormonen gemeten. Met echoscopisch onderzoek kunnen de eierstokken worden gecontroleerd op de aanwezigheid van vochtblaasjes. Heb je meer dan twaalf vochtblaasjes per eierstok, dan duidt dit op PCOS. 

Behandeling van PCOS

PCOS kan niet genezen worden. Wel kun je klachtenvrij worden door voeding en leefstijl, wat bestaat uit (indien nodig) afvallen, gezond eten en bewegen. Voor de behandeling van acne zijn er medicijnen (via de huisarts) verkrijgbaar en voor overbeharing zijn er ook goede, eventueel permanente behandelingen, zoals laseren. 

Als de menstruatie uitblijft is het verstandig om minstens vier keer per jaar een bloeding op te wekken om het slijmvlies van de baarmoeder af te stoten. Hiermee wordt de kans op baarmoederslijmvlieskanker verminderd. Meestal kan dit met behulp van de pil, maar bespreek het wel even met de huisarts.

Vruchtbaarheidsbehandelingen bij PCOS

Vaak kom je er als vrouw achter dat je PCOS hebt, als je zwanger wil worden. Daarvoor zijn, naast afvallen bij overgewicht, andere behandelingen uitgevonden. Deze bestrijden niet zozeer de vochtblaasjes, maar stimuleren de maandelijkse eisprong. De behandelingen kunnen bestaan uit:

• Clomifeen citraattabletten gedurende 4 à 5 dagen na een menstruatie. Kans op een eisprong: 80 procent, kans op een zwangerschap: ruim 50 procent. Bijwerkingen: kleine kans op stemmingsveranderingen. 
• Gonadotrofineinjecties met een follikel stimulerend hormoon. Kans op een eisprong: 90 procent, kans op een zwangerschap: 50 procent. Verhoogde kans op het krijgen van meerlingen. Op deze behandeling volgt altijd een echoscopie.
• Laparoscopische elektrocoagulatie van de eierstokken: een kijkoperatie onder narcose waarbij kleine gaatjes in de eierstokken worden gebrand. Daardoor verandert de aanmaak van de hormonen en kan de eisprong optreden. De kans op een zwangerschap is lager dan bij de tabletten en injecties. Bijwerkingen: kans op verklevingen in de eierstokken.
• Metforminetabletten. Pas vrij recent ontdekt als middel tegen de gevolgen van PCOS en waarschijnlijk vooral geschikt voor vrouwen met overgewicht of te hoge insulinewaarden. Kans op eisprong en zwangerschap: onbekend. Bijwerkingen: maag-darmklachten. 

PCOS en vruchtbaarheidstraject

PCOS kan een ingrijpende aandoening zijn als je zwanger wilt worden. De combinatie van afvallen (indien nodig), het slikken en/of prikken van medicatie en de hoeveelheid ziekenhuisbezoeken kunnen een zware wissel trekken op jezelf en de relatie met je partner. Ook kan het zijn dat behandelingen niet aanslaan. Daarom is het aan te raden om erover te (blijven) praten en eventueel hulp te zoeken bij lotgenoten of een psycholoog. 

Dit artikel is goedgekeurd door Margot de Roon, gespecialiseerd PCOS-diëtist, gezondheidswetenschapper en medeoprichter van Lifestyle & Hormones. 

Lees ook: 7 meestgestelde vragen over PCOS