Vakantiedagen zijn een keihard wettelijk recht. Werkgevers kunnen ze niet zomaar afnemen, ook niet vanwege de economische crisis.
Crisisvakantie: wellicht haalt het woord de nieuwe Dikke van Dale. De term slaat op de lange vakanties die veel werknemers de afgelopen maanden opnamen vanwege de economische malaise. ,,In december is er in de industrie weinig gewerkt," zegt Jan Berghuis, metaalbestuurder van FNV Bondgenoten. ,,Op verzoek van de werkgever bleven veel mensen thuis." Maar niet alleen industriële bedrijven als Corus en Stork, ook KLM vroeg het kantoorpersoneel afgelopen feestdagen extra dagen op te nemen.
Rechters
Inderdaad: vragen. Bedrijven moeten het vriendelijk verzoeken, dwingen kan niet. Vakantiedagen maken een wezenlijk onderdeel van de arbeidsovereenkomst uit, zegt Pamela Stibbe, arbeidsrechtadvocaat bij het Amsterdamse De Vries & Stibbe. ,,Daar kan, behalve als dat in arbeidscontract of CAO staat, niet zomaar aan gemorreld worden. Dat mag niet van de wet, ook rechters houden er niet van."
Werkgevers proberen het wel, af en toe. Zo verplichten nogal wat bedrijven werknemers hun jaarlijkse vakantiedagen op te maken. ,,Zo'n beding is wettelijk niet afdwingbaar. Dat kan alleen bij Atv of Adv-dagen. Eventueel kunnen bovenwettelijke dagen wel jaarlijks worden afgekocht als werkgever en werknemer dat zo hebben afgesproken." Maar wat zegt de wet over vakantiedagen? En hoe zit het met niet opgemaakte dagen als u straks op straat komt te staan?
Vakantie in BW geregeld
Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek bepaalt dat iedere werknemer op ten minste vier maal het aantal wekelijks te werken uren aan vakantie recht heeft. Dat is vier weken (twintig dagen) bij een voltijds werkweek. De meeste werknemers hebben echter in hun contract of via de CAO een hoger aantal staan. Gebruikelijk is minimaal 25 dagen.
Niet gebruikte dagen gaan mee naar het volgende jaar en blijven vijf jaar geldig. Zoals opgemerkt hoeven werknemers hun dagenboven het wettelijke minimum van 20 dagen niet op te maken. De chef kan daar weinig tegen doen. Alleen bij Atv-dagen kan de baas bepalen dat u ze gebruikt, heeft de Hoge Raad in 1998 bepaald.
Vakantie om uit te rusten
Reden is dat Arbeidstijdverkorting in de jaren '80 is ingevoerd ter bestrijding van de werkloosheid en dus een andere functie heeft. Vakantie dient juist om uit te rusten en te herstellen. Daarom mag een bedrijf u ook niet zomaar verplichten dagen op te maken. ,,Uitzondering daarop betreft bepaalde seizoensgebonden sectoren, als dat in de CAO is opgenomen. De bouw is een goed voorbeeld," zegt Stibbe.
Deze 'recuperatie'-functie van vakantie verklaart meteen waarom bedrijven vakantiedagen niet mogen afkopen. Dat zou werknemers stimuleren afstand te doen van vakantierust, besliste het Europese Hof van Justitie in april 2006. En het recht op ten minste vier weken betaalde vakantie vormt 'een belangrijk beginsel van communautair sociaal recht.' Belangrijke uitzonderingen: Atv-dagen mogen wel worden afgekocht, net als de vakantiedagen boven het wettelijke minimum van vier weken. Daarnaast moeten dagen die aan het eind van de arbeidsovereenkomst overblijven, worden uitbetaald.
Vakantiedagen bij ontslag
Dreigt ontslag, of heeft u een nieuwe job dan kan de chef niet verplichten de resterende vakantiedagen voor vertrek op te nemen. Wel kunnen werknemers zelf vragen of ze eerder weg mogen. In praktijk maken baas en vertrekkend medewerker hier meestal afspraken over, al dan niet in goede harmonie. ,,Voor de werknemer heeft het opnemen van vakantie ook voordelen," zegt Stibbe. ,,Tijdens vakantie wordt loon doorbetaald, terwijl over uitgekeerde vakantiedagen inkomstenbelasting moet worden betaald. Bovendien kan de werknemer bij een nieuwe baan eerder beginnen."
Bij faillissement wordt het lastiger: In dat geval neemt het UWV de verplichting van de failliete onderneming over. Vakantiedagen worden echter alleen over het laatste jaar uitgekeerd. De rest valt in de boedel, waardoor de werknemer nog maar moet zien of hij iets van zijn geld krijgt. Bovendien kan dat jaren duren.
Paardenmiddel
Moraal van het verhaal: vakantierechten zijn wettelijk stevig verankerd. Verplichte crisisvakantie is niet mogelijk. Enige uitzondering is stillegging van het complete bedrijf, een in veel CAO's opgenomen paardenmiddel. ,,Als een bedrijf daar wegens te weinig werk toe overgaat, moeten werknemers verplicht op vakantie," zegt FNV-bestuurder Berghuis. ,,Maar ook dat moet met de OR worden afgesproken."
Werknemers flexibel
Dat neemt niet weg dat de soep in praktijk niet zo heet wordt gegeten. ,,Werkgevers doen nog wel eens kritisch over de flexibiliteit van hun werknemers, maar dat blijkt onterecht," zegt FNV-bestuurder Berghuis. ,,De bereidheid is groot, werknemers zien het ook wel als er geen werk is."
