Wat als je netvlies loslaat?

Wat is een netvliesloslating?

Oogarts Koorosh Faridpooya: “Dan komt het netvlies, de dunne laag aan de achterkant van je oog die licht opvangt, los van de laag daaronder. Deze laag, ook wel het pigmentepitheel genoemd, voedt het netvlies en zorgt dat het goed blijft werken. Wanneer het netvlies losraakt, krijgt het niet langer voedingsstoffen. Dit kan leiden tot een verslechtering van je zicht of zelfs tot blindheid in het getroffen oog. Je netvlies speelt namelijk een belangrijke rol in het zien. Het vangt licht op en zet dit om in elektrische signalen die naar je hersenen worden gestuurd. Als je netvlies losraakt, wordt dit proces onderbroken, zie je niet meer scherp of kun je zelfs helemaal niets meer zien met dat oog. Dit kan heel plotseling optreden en het is van groot belang om snel medische hulp te zoeken als je symptomen ervaart. Een snelle behandeling kan helpen om ernstige schade voorkomen.”

Wat zijn de symptomen?

“Symptomen kunnen ineens optreden, maar ook geleidelijk. De meest voorkomende aanwijzingen zijn korte, felle lichtflitsen die je vooral in het perifere (zij)zicht ziet. Dit gebeurt vaak omdat het glasvocht in je oog aan het netvlies trekt. Ook plotseling wazig zicht is een waarschuwing, alsof er een waas of mist voor je ogen hangt. Dit kan snel erger worden. Een ander symptoom is het zien van donkere vlekjes of draadjes die in je gezichtsveld lijken te zweven, we noemen dit floaters. Ze kunnen een teken zijn van een probleem in het oog, zoals een scheur in het netvlies. Veel mensen met een netvliesloslating ervaren het gevoel dat er een gordijn of schaduw valt over een deel van hun gezichtsveld. Dit begint vaak aan de zijkant en kan zich uitbreiden, wat een signaal is dat de loslating erger wordt. In ernstige gevallen kan netvliesloslating leiden tot het volledig verlies van zicht in het aangetaste oog. Dit gebeurt meestal alleen als de loslating niet snel genoeg wordt behandeld.”

Doet het ook pijn? 

“Nee, dat is heel belangrijk om te weten. Een netvliesloslating doet geen pijn. Dit maakt het soms ook moeilijk om het direct te herkennen. Maar zodra je een van de eerdergenoemde symptomen ervaart, is het belangrijk om echt zo snel mogelijk een (oog)arts te raadplegen.”

Wat is de oorzaak van een netvliesloslating?

“Meestal ontstaat het door een scheur of gat in het netvlies. Dit kan komen door veroudering. Naarmate je ouder wordt, verandert het glasvocht in je oog, dat is de gelachtige substantie die je oog vult en tegen het netvlies drukt. Bij oudere mensen kan dit glasvocht krimpen of dunner worden. Soms trekt het aan het netvlies. Als het netvlies zwakker is, kan er een scheur of gaatje ontstaan. Door deze scheur kan er vocht onder het netvlies komen, waardoor het losraakt. Ook mensen die sterk bijziend zijn, met een brilsterkte vanaf  -6, hebben een groter risico op netvliesloslating. Dit komt doordat bijziende ogen vaak langer zijn, waardoor het netvlies dunner is en gevoeliger wordt voor scheuren. Een andere oorzaak is oogletsel, bijvoorbeeld een harde klap tegen het oog bij het sporten of door een ongeval. Soms ontstaat een netvliesloslating pas weken of zelfs maanden na het letsel. Netvliesloslating kan verder ontstaan na oogoperaties, zoals een staaroperatie. Ook oogziekten verhogen het risico, zoals een ontsteking of problemen met bloedvaten in het oog, bijvoorbeeld bij diabetes. Tot slot kan erfelijkheid een rol spelen. Als een of meer familieleden het hebben gehad, is de kans groter dat jij het ook krijgt.”

Hoe vaak en bij wie komt het voor?

“Jaarlijks bij ongeveer 1 op de 10.000 mensen. Het kan iedereen dus overkomen, maar er zijn mensen die een groter risico lopen. Vooral mensen boven de 50 jaar hebben er meer kans op. Dit komt door de veranderingen in het glasvocht die met het stijgen van de leeftijd optreden. En als je eerder een netvliesloslating hebt gehad, is de kans groter dat het ook in je andere oog gebeurt.”

Is netvliesloslating altijd te behandelen? 

“Het is niet altijd eenvoudig. Soms is er sprake van een gecompliceerde netvliesloslating, bijvoorbeeld als er andere problemen zijn die de behandeling lastiger maken, zoals verklevingen in het oog, of littekenvorming. Soms kan het netvlies aan de binnenkant van het oog vast komen te zitten door littekenweefsel. Dit gebeurt vaak bij mensen die al langere tijd last hebben van netvliesproblemen en bij mensen die een ontsteking in het oog hebben gehad. Het littekenweefsel kan trekken aan het netvlies, waardoor het moeilijker is om het los te maken en weer goed te plaatsen tijdens een operatie. Ook bloed in het glasvocht, bijvoorbeeld door diabetes of een ander probleem, kan de behandeling moeilijker maken. Het zicht van de chirurg kan hierdoor beperkt worden en het kan langer duren om het netvlies weer op zijn plek te krijgen. In deze gevallen zijn operaties uitgebreider en is er langduriger nazorg nodig.”

Welke behandelingen zijn er?

“Er zijn verschillende manieren om een netvliesloslating te behandelen. De keuze hangt af van de ernst van de loslating, hoe groot het scheurtje of gat in het netvlies is en hoe lang de loslating al bestaat. Een laserbehandeling kan het probleem vaak oplossen als er alleen een klein scheurtje of gaatje in het netvlies zit en het netvlies nog niet los is gekomen. De oogarts gebruikt een laser om kleine brandplekjes rondom het scheurtje te maken. Deze plekjes vormen littekenweefsel dat het netvlies weer vastplakt aan de onderliggende laag. Deze behandeling is snel en meestal pijnloos. Soms wordt er cryotherapie gebruikt, waarbij het scheurtje in het netvlies wordt dichtgevroren. Dit heeft hetzelfde effect als een laserbehandeling: het netvlies wordt vastgezet door littekenvorming. Vitrectomie is een ingrijpender operatie waarbij het glasvocht in het oog wordt verwijderd en vervangen door speciaal gas of speciale vloeistof. Het gas of de vloeistof drukt het netvlies weer tegen de oogwand zodat het kan genezen. Het gas wordt na verloop van tijd door het lichaam opgenomen en vervangen door natuurlijk oogvocht. Deze operatie wordt vaak gebruikt bij ernstige netvliesloslatingen of wanneer er sprake is van complicaties. Ten slotte is er de methode met een cerclage of plombe. Hierbij wordt een siliconen bandje (cerclage) rond de buitenkant van het oog geplaatst dat het oog iets naar binnen duwt en zo het netvlies weer tegen de oogwand drukt. Een plombe is een klein stukje siliconen dat op de buitenkant van het oog wordt geplaatst. Beide methoden helpen om het netvlies op zijn plek te houden terwijl het geneest.”

Zitten er risico’s aan de behandeling?

“Ja, zoals bij elke medische behandeling. Na een vitrectomie kan de lens in het oog troebel worden, wat leidt tot staar. Dit gebeurt omdat de lens door de operatie kan worden beschadigd. Een oogoperatie brengt ook altijd een klein risico op infectie met zich mee. Een infectie in het oog kan ernstige gevolgen hebben voor het gezichtsvermogen. Verder kan tijdens of na de operatie een bloeding in het oog optreden. Dit kan de genezing vertragen of problemen veroorzaken met het zicht. Ook zijn er patiënten die na de operatie een verhoogde druk in het oog ontwikkelen. Dit kan leiden tot glaucoom, een aandoening die schade aan de oogzenuw veroorzaakt en uiteindelijk tot verlies van zicht kan leiden. Daarnaast is er een kans dat het netvlies na de operatie opnieuw losraakt, vooral als er littekenweefsel ontstaat dat aan het netvlies trekt.”

Hoe verloopt het herstel?

“Dat hangt af van de gekozen behandeling en de ernst van de aandoening. Over het algemeen wordt na een vitrectomie aangeraden om in een bepaalde positie te blijven liggen, zodat het gas of de vloeistof in het oog het netvlies op zijn plek kan houden. Het duurt meestal een paar weken tot maanden voordat het zicht volledig hersteld is. Sommige mensen krijgen hun volledige gezichtsvermogen terug, terwijl anderen een lichte vermindering van het zicht ervaren. Regelmatige controles bij de oogarts zijn van belang om te zorgen dat het netvlies goed geneest en er geen nieuwe problemen ontstaan.”

Er is dus kans op herhaling?

“Ja, het is mogelijk dat netvliesloslating opnieuw optreedt. Dit kan gebeuren in hetzelfde oog, als de behandeling niet succesvol was, maar ook in het andere oog. Zoals gezegd: mensen die eerder een netvliesloslating hebben gehad, lopen een groter risico op herhaling. Daarom is het belangrijk om regelmatig je ogen te laten controleren, vooral als je eerder problemen hebt gehad of tot een risicogroep behoort. Dus blijf alert zodat je snel actie kunt ondernemen als het opnieuw gebeurt.”

Koorosh Faridpooya werkt als oogarts in Het Oogziekenhuis Rotterdam. Zijn specialisatie is netvlieschirurgie. Daarnaast doet hij wetenschappelijk onderzoek naar robotchirurgie bij netvlies- en glasvocht-aandoeningen, hij leidt oogartsen op en geeft lezingen.

Dit artikel verscheen eerder in Plus Gezond januari 2025. Abonnee worden van het blad? Dat doe je in een handomdraai.