Wanneer wordt poetsen een obsessie?
Poetsen, poetsen en nog eens poetsen. Het houdt u de hele dag bezig. Als schoonmaken dwangmatig wordt, kan het zijn dat u smetvrees heeft.
Ongeveer één procent van de Nederlanders krijgt tijdens zijn of haar leven te maken met een obsessieve-compulsieve stoornis, oftewel een dwangstoornis. Smetvrees is de meest voorkomende dwangstoornis, vooral onder vrouwen. Als u smetvrees heeft, bent u geobsedeerd door schoonmaken. U dwingt uzelf om schoon te maken, uit angst voor besmetting met bacteriën en virussen. Ook vindt u het een vies idee om bijvoorbeeld iemand een hand te geven of een deurkruk aan te raken.
Vaste rituelen
Smetvrees beheerst uw hele leven. Vaak heeft u allerlei reinigingsrituelen die heel precies moeten worden uitgevoerd. Poetsen is een uitlaatklep om uw angsten de baas te blijven. Mensen met smetvrees weten vaak wel dat hun angst onterecht is. Toch kunnen ze de drang om schoon te maken maar niet opzij zetten. Ze voelen zich pas prettig en veilig als alle rituelen goed zijn uitgevoerd.
Schoonmaken is vaak niet genoeg: u bent continu bezig met het voorkomen dat schadelijke stoffen uw huis binnen dringen. Er bestaat ook een vorm van smetvrees waarbij u zichzelf altijd vies voelt. Het idee van viezigheid of besmetting kan zo beklemmend werken, dat er heftige paniekaanvallen ontstaan.
Waarom sommige mensen smetvrees krijgen is niet duidelijk. Wel is er een erfelijke factor. Als iemand in uw familie een dwangstoornis heeft, loopt u meer risico om er ook één te ontwikkelen.
Verborgen signalen
Vaak weten mensen hun obsessie goed verborgen te houden. Er zijn een aantal dwangmatige handelingen waaraan u smetvrees kunt herkennen. Iemand met smetvrees:
- Wast extreem vaak zijn of haar handen.
- Neemt meerdere keren per dag een douche.
- Houdt een vaste volgorde aan bij het schoonmaken.
- Begint weer opnieuw als het schoonmaakritueel is verstoord.
- Poetst relatief onbelangrijke zaken, zoals het dopje van de tube tandpasta.
- Schrobt zichzelf schoon totdat de huid helemaal kapot is.
- Heeft vaak een controledwang.
- Is overgevoelig.
- Sluit zich steeds meer af van de buitenwereld.
De meeste bacteriën zijn onschadelijk of zelfs goed voor uw gezondheid. We zijn door het alledaagse contact immuun geworden. Bacteriën in onze directe omgeving vormen dus vrijwel nooit een gevaar. Maar als u aan smetvrees lijdt, doet die kennis er niet toe. Alle bacteriën en virussen lijken een bedreiging te vormen.
Smetvrees is voor de omgeving moeilijk te begrijpen. Familie en vrienden vinden het ‘overdreven’ of spreken van ‘verbeelding’. De kloof tussen het gezonde verstand en de dwangmatige obsessie wordt steeds groter. Zo kan iemand met smetvrees gemakkelijk in een isolement terechtkomen. Hij of zij durft niet meer naar buiten uit angst voor besmetting. Vrienden en kennissen komen niet meer op visite.
Weg met smetvrees
De behandeling van smetvrees bestaat meestal uit een combinatie van psychotherapie en medicijnen. Vaak worden anti-depressiva voorgeschreven, die ook dwangverschijnselen tegengaan.
Met cognitieve gedragtherapie wordt gepraat over het gedrag en de gedachten er achter. Ook bestaat er zogenaamde 'exposure'-therapie. Hierbij wordt u onder begeleiding geconfronteerd met datgene waar u bang voor bent, bijvoorbeeld een deurkruk aanraken. U leert dan dat er niets kan gebeuren en dat het niet nodig is om dwanghandelingen uit te voeren.
