3 vragen over plantensterolen

Als we het over cholesterol hebben, hebben we het vaak over het goede cholesterol (HDL) en het slechte cholesterol (LDL). Dat goede cholesterol ruimt een teveel aan cholesterol in het bloed op en zorgt dat het via de darmen het lichaam verlaat. Het kan zelfs plaque in de bloedvaten afbreken en afvoeren. Als we het over een te hoog cholesterol hebben, wordt er daarom een teveel aan het slechte LDL-cholesterol bedoeld. Dit kan namelijk aan de wanden van de bloedvaten vastplakken en daar een laagje vormen: plaque. Daardoor worden de bloedvaten nauwer en kan het bloed niet meer goed doorstromen. Bij een verhoogd LDL is er daardoor ook een verhoogd risico op hart- en vaatziekten. Om hart en bloedvaten gezond te houden, is het belangrijk dat het cholesterol in het bloed op een gezond niveau blijft: laag in LDL en hoger in HDL. Plantensterolen kunnen bij een licht verhoogd cholesterol helpen de boel in goede banen te loodsen, door het LDL te verlagen. Maar wat zijn plantensterolen eigenlijk? En zijn ze geschikt voor iedereen?

1. Wat zijn plantensterolen en waar zitten ze in?

Plantensterolen staan ook wel bekend als fytosterolen of plantenstanolen. Het zijn bioactieve stoffen die van nature voorkomen in onder meer plantaardige olie, peulvruchten en granen, appels, wortels, broccoli en tomaten. Qua structuur lijken ze erg op de cholesterol in het lichaam. Van plantensterolen is wetenschappelijk bewezen dat dagelijkse consumptie helpt het cholesterolgehalte te verlagen. Een hoog LDL-cholesterol is een risicofactor voor hart- en vaatziekten. Plantensterolen verlagen het cholesterol door de cholesterolopname door de darm te remmen. Regelmatige consumptie van plantensterolen vermindert namelijk de absorptie van cholesterol vanuit de darm en verhoogt de afvoer van cholesterol via de ontlasting. Niet alleen cholesterol uit de voeding wordt tegengehouden, maar ook cholesterol dat via de lever en de gal in de darm is gekomen. Dat wordt onderschreven door bijvoorbeeld de European Food Safety Authority, maar ook door het Voedingscentrum en de Hartstichting. Door dagelijks 1,5 tot 3 gram plantensterolen in te nemen, daalt het slechte cholesterol. En dan hebben we het alleen over het slechte LDL-cholesterol, want plantensterolen hebben geen effect op de HDL-waarde in je bloed.

2. Kun je voldoende plantensterolen binnenkrijgen via de voeding?

Dat klinkt mooi natuurlijk, maar hoewel plantaarde olie best veel plantensterolen bevatten, zitten er in de andere genoemde voedingsmiddelen slechts hele kleine hoeveelheden plantensterolen. Mensen die een (licht) verhoogd cholesterol hebben, kunnen niet genoeg plantensterolen uit hun voeding halen om hun cholesterol te verlagen. Bij een normaal dieet halen mensen 200-400 mg plantensterolen per dag uit hun voeding. vegetariërs en veganisten met 500-600 mg iets meer.  Om het cholesterol te verlagen, heb je echter een minimum van 1,5 gram per dag nodig als onderdeel van gezonde voeding met voldoende groente en een gezonde leefstijl. Om dat te halen, zou je iedere dag 425 tomaten, 280 wortels of 50 porties broccoli moeten eten. Daarom worden plantensterolen ook toegevoegd aan bijvoorbeeld yoghurtdrankjes of margarine. Dat noemen we functionele voeding. Ook zijn er voedingssupplementen met plantensterolen te koop. Eet je dagelijks 1,5 tot 2,4 gram plantensterolen, dan kun je het cholesterol in twee tot drie weken met 7 tot 10 procent verlagen. Om dat resultaat te behouden, heb je ook na die drie weken voldoende plantensterolen nodig.

3. Voor wie zijn producten met toegevoegde plantensterolen geschikt?

Producten met toegevoegde plantensterolen en voedingssupplementen met plantensterolen zijn geschikt voor voor personen met een (licht) verhoogd cholesterolgehalte, dus een totaalcholesterol vanaf 5,0 mmol. Dus als je je cholesterol hebt laten meten bij de apotheek of huisarts en het is aan de hoge kant, dan kun je met leefstijlwijzigingen en functionele voeding aan de slag.

Plantensterolen kun je niet zomaar gebruiken als vervanging voor cholesterolverlagende medicijnen (statines). Slik je dit soort middelen, overleg dan altijd met je arts. In principe kunnen plantensterolen en statines prima samen worden gebruikt en kunnen de resultaten elkaar zelfs aanvullen, maar het is wel belangrijk om dit in overleg te doen en niet op eigen houtje. Even met de arts overleggen geldt trouwens ook voor mensen met met diabetes type 2 of familiaire hypercholesterolemie. Daarnaast zijn deze producten vanuit voedingsoogpunt niet geschikt voor zwangeren, vrouwen die borstvoeding geven en kinderen onder de vijf jaar.

En hoe zit het de bijwerkingen?

De veiligheid van plantensterolen is al door verschillende instanties onderzocht, waaronder de European Food Safety Authority en hierbij zijn geen bijwerkingen ontdekt. De Europese Unie houdt wel een maximum aan van 3 gram plantesterolen per dag.