Dr. Bram Bakker: 'Zelfvertrouwen'

Denk om te beginnen eens aan alle ­eindeloze analyses van sportprestaties. Er wordt gewonnen ­vanwege een enorm zelfvertrouwen – en verlies is het bewijs van een tekort daaraan. Was het maar zo simpel.

Het volgende is dat zelfvertrouwen vaak wordt gezien als een keuze, een over­tuiging die je jezelf eigen kunt ­maken met behulp van wilskracht of ­discipline. Ook een misvatting.

Laat ik me niet wijzer voordoen dan ik ben. Ik weet ook niet precies wat zelf­vertrouwen is en hoe je het ontwikkelt. Ik weet wel wat het niét is: een oppervlakkig persoonskenmerk, of een aanleg zoals balgevoel of muzikaliteit.

We worden allemaal geboren met talenten. Die worden in meer of mindere mate ontwikkeld door de omstandig­heden waarin we opgroeien. Maar er is ­niemand die wordt geboren met zelf­vertrouwen. Er is geen genetische aanleg voor ­bekend, en dat zal ook nooit gaan gebeuren, omdat het zo’n complex begrip is. Zelfvertrouwen kan pas ontstaan als ­ouders een veilige emotionele bedding geven aan het kleine kindje. De baby die mag huilen, en die met zorg en liefde wordt ­geholpen met het hanteren van uiteen­lopende gevoelens, heeft de meeste kans om later een zelfverzekerde volwassene te worden.

Je kunt gaan twijfelen aan je eigen emoties.

Bij kinderen die gehinderd worden in  het veilig uiten van kwetsbare ­emoties ­ontstaat twijfel aan zichzelf; als je ouders negeren dat jij pijn hebt, is er misschien wel iets verkeerd aan jou… Het is in ieder geval geen aanmoediging om hen te ­laten ­weten dat je pijn hebt.

Wat brengt dit met zich mee? Dat je gaat twijfelen aan je eigen emoties. Dat je ze minder serieus gaat nemen. Misschien leer je jezelf wel aan om je ervoor af te sluiten. Anders gezegd: je vertrouwt je eigen gevoel niet meer. En vaak neem je niet of nauwelijks meer bewust waar wát je gevoel je probeert te vertellen. Je bent niet meer trouw aan jezelf.

Zelfvertrouwen is de weerspiegeling van iemands binnenwereld. Mensen die echt op zichzelf durven te vertrouwen, hoeven dat meestal ook niet te bewijzen aan de mensen om hen heen. Als je veilig en vertrouwd bent met jezelf wordt presteren vanzelf ook minder belangrijk. Want een diploma behalen, een wedstrijd winnen of rijk en beroemd worden, leiden niet tot zelfvertrouwen. In ouderwetse psychiatrische termen: dat is een ­waanidee.