Rioolwater geeft geheimen prijs

Om de verspreiding van het coronavirus te volgen, houdt het RIVM het rioolwater al sinds februari dit jaar in de gaten. Zo zag het onderzoeksinstituut eerst de landelijke toename van het aantal coronabesmettingen en later ook de afname daarvan terug in het rioolwater. Inmiddels controleert het RIVM nu wekelijks rioolwater van 29 verschillende locaties verspreid over het land. Dat aantal zal de komende tijd stijgen naar meer dan 300 gecontroleerde locaties.

Corona in ontlasting

Het afvalwateronderzoek is een aanvullende methode om de verspreiding van corona in de gaten te houden. Het is een van de manieren om een potentiële brandhaard snel te kunnen doven: iemand kan namelijk besmet zijn met het virus, maar geen klachten hebben. Het virus is dan echter wel besmettelijk voor anderen én het is terug te vinden in de ontlasting – en dus ook in het rioolwater. In die zin kan het rioolwater een goede voorspeller van een uitbraak zijn. Hoeveel tijd er zit tussen het zien van een besmetting in het rioolwater en een daadwerkelijke toename van het aantal coronagevallen, is nog niet voldoende onderzocht. Op dit moment gaan de onderzoekers uit van een periode van ongeveer een week.

Tijdig ingrijpen makkelijker

De hoeveelheid virusdeeltjes die een (al dan niet zieke) coronapatiënt in de ontlasting heeft, verschilt per persoon. Daarom is het ook onmogelijk om te zeggen dat een x-aantal virusdeeltjes in het afvalwater betekent dat er een y-aantal mensen besmet is. Eén persoon kan namelijk heel veel virusdeeltjes uitscheiden, maar het is net zo goed mogelijk dat tien besmette personen juist heel weinig virusdeeltjes uitscheiden. Toch is het rioolwateronderzoek wel heel belangrijk, zeggen de onderzoekers. Het geeft namelijk een goede indicatie van een mogelijke opleving van het virus in een bepaald gebied. En dat maakt tijdig ingrijpen een stuk makkelijker.

Rioolwateronderzoek: niet voor het eerst

In het onderzoek werkt het RIVM samen met een groot aantal waterschappen en hoogheemraadschappen, een waterbedrijf en de Unie van Waterschappen. Iedere rioolwaterzuivering neemt dagelijks meerdere monsters om de waterkwaliteit te controleren. Een deel hiervan gaat nu naar het RIVM, waar onderzoekers de monsters specifiek op het coronavirus controleren. Het RIVM deed overigens eerder ook al rioolwateronderzoek naar polio en naar bacteriën die resistent zijn tegen antibiotica.

Onderzoek naar medicijngebruik

Mede als gevolg van de vergrijzing neemt de hoeveelheid medicijnresten in het rioolwater én in het grondwater toe. Dat heeft negatieve gevolgen voor plant en dier. Zo kunnen de resten van de anticonceptiepil een geslachtsverandering bij vissen veroorzaken. En pijnstillers veranderen het weefsel van vissen. Geen goede ontwikkelingen dus, en vandaar dat verschillende partijen (denk aan waterschappen en drinkwaterbedrijven, maar ook zorginstellingen en het RIVM) afspraken maken om de hoeveelheid medicijnresten in het riool- en grondwater te verminderen. Zo zuiveren steeds meer ziekenhuizen hun afvalwater eerst zelf voordat het wordt geloosd en proberen artsen het medicijngebruik van hun patiënten binnen de perken te houden. Daarnaast worden de technieken om water te zuiveren steeds beter. Heb je zelf medicijnen over? Lever die dan in bij de apotheek of bij de milieustraat. Zo zorg je ervoor dat de resten ervan in ieder geval niet in het riool- en grondwater terechtkomen.

Onderzoek naar drugsgebruik

Rioolwater vertelt trouwens ook veel over het gebruik van drugs. Elk jaar vinden er zowel in ons land als in veel andere Europese landen metingen plaats. Zo liet de meting van 2019 liet zien dat er in Amsterdam opvallend veel cocaïne en MDMA (xtc) in het rioolwater zat. En in Eindhoven bevatte het rioolwater drugsafval – een afvallozing van metamfetamine. Ook opvallend was dat er in 2019 in het Utrechtse rioolwater voor het eerst metamfetamine aanwezig was. Het Trimbosinstituut gebruikt deze metingen in het rioolwater als aanvullende informatie in het onderzoek naar drugsgebruik in Nederland.