Dat er veel zorg is uitgesteld door de coronacrisis, was bekend. Maar wat de gevolgen precies zijn, nog niet. De Samenwerkende Kwaliteitsregistraties hebben een eerste stap gezet om hier helderheid in te krijgen. Voornaamste conclusie is dat er in 2020 minder mensen behandeld voor ernstige ziekten als kanker en spoedeisende hartziekten, vooral in de eerste golf. Voor sommige mensen komt de uitgestelde zorg nu te laat, bijvoorbeeld bij gevorderde kanker of een te laat behandelde beroerte. Anderen hebben veel pijn of ongemak door de uitgestelde zorg.
Zes verschillende registraties van medisch specialistische zorg hebben de gegevens bijelkaar gelegd. De verzamelde cijfers gaan over: acute zorg, oncologische zorg, orthopedische zorg, hartzorg, electieve zorg (dat is bijvoorbeeld het plaatsen van een nieuwe knie) en chronische zorg. Niet verwonderlijk: op al deze gebieden zijn in 2020 minder patiënten geholpen dan in de jaren ervoor.
Acute zorg ook uitgesteld
Ook op het gebied van de acute zorg is zorg uitgesteld, ondanks dat tijdens de corona-uitbraak is geprobeerd om mensen met spoedeisende hulp te blijven helpen. Met een hartinfarct of beroerte heb je immers geen minuut te verliezen. Dat is dus niet altijd gelukt, vooral tijdens de eerste golf. Dat heeft ongetwijfeld tot schade geleid, volgens Bas van Bussel, bestuurslid van Nationale Intensive Care Evaluatie en intensivist. "Bij veel acute aandoeningen, zoals hersen- en hartinfarcten heeft dit vrijwel zeker geleid tot blijvende gezondheidsschade omdat behandelingen niet uitgesteld kunnen worden."
Bij de tweede golf deden artsen de oproep om met dit soort spoed toch snel naar het ziekenhuis te komen. Dat hielp, en meer mensen zijn behandeld.
Minder behandeling kanker
Op het gebied van kanker zijn er 11 procent minder operaties gedaan in de eerste coronagolf, blijkt uit cijfers over 13 tumorsoorten. Ook hierbij kwamen patiënten in de tweede golf vaker naar het ziekenhuis. Bij de behandeling van kanker werd verder ook geschoven met behandelingen. Een operatie bij longkanker werd vanwege de risico’s bijvoorbeeld vervangen door bestraling, zodat er geen gebruik hoefde te worden gemaakt van de overbezette ic’s. De meest opvallende daling in de beide coronagolven was de electieve zorg. Knie- en heupvervangingen zijn massaal uitgesteld. Dat geeft veel pijn en klachten bij mensen die wachten op zo'n operatie.
Kwaliteit
De mensen achter deze registraties concluderen dat de kwaliteit van de geleverde zorg niet in het geding was, omdat er geen stijging was in complicaties of overlijden aan complicaties. Dat geldt misschien voor die behandelingen zelf, maar die cijfers zeggen niet alles over hoe mensen eraantoe zijn. Uitgestelde hartoperaties kunnen leiden tot blijvende gezondheidsschade en tot eerder overlijden, erkennen de specialisten van de registers. Hetzelfde geldt voor mensen met nierschade bij wie de behandeling is uitgesteld, bijvoorbeeld het plaatsen van een donornier. Of bij mensen die met een melanoom (huidkanker) of longkanker nu in een later stadium worden behandeld. De slachtoffers daarvan moeten nog in kaart gebracht worden. Ook de cijfers over 2021 zijn nog niet bekend.
Registers
De Samenwerkende Kwaliteitsregisters bestaan uit verschillende registers. Op steeds meer gebieden sturen artsen behandelresultaten van hun patiënten anoniem naar een landelijk register. Aan de hand van cijfers kunnen de artsen zien of de zorg die ze leveren vooruitgaat, of juist achteruit, en hun ziekenhuis beter of slechtere resultaten haalt dan in het andere. Met die gegevens kunnen artsen de kwaliteit van zorg verbeteren, bijvoorbeeld op het gebied van darmkanker, wat het eerste register was in Nederland. Dat gebeurt al jaren. Maar op dit moment biedt deze samenwerking tussen de registers een kans om te zien wat de coronacrisis voor impact heeft gehad op de zorg. Compleet is het beeld dus nog niet. Verder onderzoek moet helderheid gaan geven, bijvoorbeeld door het RIVM.
Oproep
Een oproep op plusonline liet zien dat mensen zelf twijfelen over de kwaliteit van zorg tijdens de coronagolven. Mensen bij wie pas in een laat stadium kanker werd ontdekt, houden het gevoel dat ze in andere omstandigheden misschien wel op tijd waren geweest. In Plus Magazine gaan we dieper in op deze verhalen.
